М?калай М?калаев?ч Навас?льца?
Партрэт М. М. Навас?льцава працы Шчук?на . Не пазней 1 верасня 1808 г. Дзяржа?ны Руск? музей .
Старшыня Кам?тэта М?н?стра? Рас?йскай ?мперы? 1832  ? 1838
Манарх	М?калай I
Папярэдн?к	В?ктар Па?лав?ч Качубей
Пераемн?к	?ларыён Вас?льев?ч Вас?льчыка?
Старшыня Дзяржа?нага Савета Рас?йскай ?мперы? 1834  ? 1838
Папярэдн?к	В?ктар Па?лав?ч Качубей
Пераемн?к	?ларыён Вас?льев?ч Вас?льчыка?
Нараджэнне	1761 ( 1761 )
Смерць	8 (20) красав?ка 1838 ( 1838-04-20 ) Санкт-Пецярбург
Род	House of Novosiltsev [d]
Мац?	Mariya Stroganova [d]
Член у	Рас?йская акадэм?я навук Пецярбургская акадэм?я навук Варша?скае таварыства сябро? навук [d]
Адукацыя	Пажаск? корпус
Дзейнасць	дзяржа?ная служба [1] ? дыпламатыя [1]
Прыналежнасць	Рас?йская ?мперыя
Узнагароды
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Граф (з 1833 года) М?калай М?калаев?ч Навас?льца? ( руск. : Николай Николаевич Новосильцев ; 1761  ? 8  [20] красав?ка 1838 , Санкт-Пецярбург ) ? руск? дзяржа?ны дзеяч, член Сакрэтнага кам?тэта , прэз?дэнт ?мператарскай Акадэм?? навук ( 1803 ? 1810 ), старшыня Кам?тэта м?н?стра? (1832?1838), старшыня Дзяржа?нага савета (1834?1838). Сапра?дны тайны саветн?к (1823), сенатар , сапра?дны камергер .

Ранн?я гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Выхо?ва?ся ? пецярбургск?м доме графа А. С. Строганава як незаконнанароджаны сын яго сястры Мары?, выдадзенай замуж за М?калая Усц?нав?ча Навас?льцава . У 1783 годзе выпушчаны з Пажаскага корпуса ? кап?таны лейб-грэнадзёрскага палка . У 1785 годзе перайшо? секунд-маёрам у Валынск? рэгулярны казацк? полк. У 1786 годзе прыл?чаны да Калег?? замежных спра? . Бра? удзел у вайне са Швецыяй 1788?1790 гадо? , бы? прыкамандз?раваны да гало?накамандуючага вяслярным флотам. Адзначы?ся ? б?тве пры востраве Мусала 13 жн??ня 1789 года, за што бы? узведзены ? палко?н?к?. Удзельн?ча? у прыгнечанн? па?стання 1794 пад к?ра?н?цтвам Касцюшк? ? Польшчы ? Л?тве . Выйша? у 1796 годзе ? адста?ку, жы? у Лондане . Слуха? лекцы? па ф?з?цы, матэматыцы ? медыцыне.

Паплечн?к Аляксандра I [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Адз?н з найбл?жэйшых паплечн?ка? Аляксандра I у першыя гады яго к?равання, член т.зв. ≪ Сакрэтнага кам?тэта ≫. У 1803?1810 гадах ? прэз?дэнт Акадэм?? навук , апякун Пецярбургскай навучальнай акруг? . На гады прэз?дэнцтва Навас?льцава прыпала першае рускае кругасветнае плаванне . З 1806 года член Рас?йскай акадэм?? . З 21 кастрычн?ка 1804 года таварыш м?н?стра юстыцы? з захаваннем на ранейшых пасадах. К?ра?н?к Кам?с?? складання закона? . Суправаджа? Аляксандра I у замежных паездках. У пачатку 1805 з поспехам выкана? ускладзеную на яго м?с?ю пра заключэнн? саюза з Вял?кабрытан?яй , выбраны ганаровым членам Вольнага таварыства аматара? славеснасц?, навук ? мастацтва? . Таксама бы? членам стал?чнай масонскай ложы З’яднаных сябро? (Amis reunis) ^[2] .

Пасля расчаравання ?мператара ? Сакрэтным кам?тэце ? яго фактычнага роспуску Навас?льца? у 1806 годзе бы? нак?раваны паслом да Напалеона , але не паспе? даехаць да Парыжа, як апошн?м была абвешчана вайна. У 1806?1809 гадах бы? пры ?мператары. У 1809?1812 гадах жы? у Вене , выконва? розныя дыпламатычныя даручэнн? ? Заходняй Е?ропе. Навас?льца? цяжка перажыва? выдаленне ад двара, ста? аддавацца моцным напоям.

К?раванне Польшчай [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1813?1815 гадах в?цэ-прэз?дэнт часовага замяшчальнага савета, як? к?рава? Варша?ск?м герцагствам (пасля Царства Польскае ), пазней прадста?н?к ?мператара Аляксандра I пры савеце, як? к?рава? Царствам Польск?м, скла? для яго шэраг праекта?, к?рава? кам?тэтам па навучальнай частцы. З 1821 года саветн?к намесн?ка Царства Польскага ? давераная асоба вял?кага князя Канстанц?на Па?лав?ча . Ста? пераемн?кам Адама Чартарыйскага на пасадзе апекуна В?ленскага ?н?верс?тэта (1824?1831) ? В?ленскай навучальнай акруг? . Узначальва? кам?с?ю, якая расследавала тайныя арган?зацы? студэнта? В?ленскага ?н?верс?тэта ( ф?ламаты , ф?ларэты ). Дзейнасць Навас?льцава ? Л?тве працягвалася да 1831 года. Прая?леная ?м тут строгасць ? нават жорсткасць, асабл?ва ? дачыненн? да моладз?, выкл?кал? лютасць мясцовага нсельн?цтва ?, паводле меркавання некаторых, спрыял? паскарэнню па?станню 1830 года .

Рэфарматарск?я памкненн? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да 1820 года распрацава? праект ≪ Статутнай граматы Рас?йскай ?мперы? ≫ ? першай канстытуцы? за ?сю г?сторыю Рас??. Канстытуцыйны праект прадугледжва? стварэнне двухпалатнага парламента (Дзяржа?нага сейма ? Дзяржа?най думы), без якога манарх не мог выдаць н?воднага закона, недатыкальнасць уласнасц?, незалежнасць суда, ро?насць ус?х грамадзян перад законам , грамадзянск?я свабоды, федэраты?ную арган?зацыю Рас??. Пытанне аб прыгонным праве ? гэтым тайным праекце канстытуцы? не разглядалася. Гэтаму был? прысвечаны спецыяльныя, таксама асабл?ва сакрэтныя праекты, як?я прапано?вал?ся А. А. Аракчэевым ? м?н?страм ф?нанса? Д. А. Гур’евым .

У 1821 годзе разам з М. С. Варанцовым ? А. С. Меншыкавым распрацава? ? прадстав?? Аляксандру I праект адмены прыгоннага права (наступства? не ме?).

Ганаровы член Маско?скага ?н?верс?тэта (1826) ^[3] .

Позн?я гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля Л?стапада?скага па?стання 1830 года Навас?льца? вярну?ся з Польшчы ? Пецярбург, дзе бы? прызначаны членам Дзяржа?нага савета. Старшыня Кам?тэта м?н?стра? (з 1832), Дзяржа?нага савета (з 1834). У 1833 годзе Навас?льцаву падараваны тытул графа.

Памёр 8 (20) красав?ка 1838 года. Пахаваны ? Духа?скай царкве Аляксандра-Не?скай ла?ры ? Санкт-Пецярбургу. Вял?к? арх?? Навас?льцава згарэ? большай часткай падчас па?стання ( 1831 ), ? тольк? частка перайшла да яго пляменн?ка.

Асаб?стыя якасц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Навас?льца? пражы? усё жыццё халасцяком, але да старасц? слав??ся лавеласам (≪сумесь Бахуса з сатырам ≫). П. У. Далгарука? характарызуе яго як ≪чалавека розуму незвычайнага, як? валода? вял?к?м? звесткам? ? выдатным дарам слова, але ?ладалюб?вага, каварнага, бяздушнага ? жорсткага≫, дадаючы: ≪аматар ус?х пачуццёвых асалод≫ ^[4] . ≪Навас?льцава я ?жо бачы? стомленым чалавекам, перасычаным цяган?наю, ? успам?нае сенатар К. ?. Ф?шэр , ? як? н?чым не займа?ся больш, як абедам? ? валаводствам: чырвоны твар, шкляныя вочы, наогул выгляд, не выя?ля? дзяржа?нага мужа…≫ ^[4] . М. ?. Грэч успам?на?, што Навас?льца? ≪у Вене па? ? спахаб??ся да немагчымасц? ?, дз??ная справа ? яго станов?шчы ? званн?, ? пача? п?ць. Займаючы ?жо першую ступень у дзяржаве, ён на гадавым свяце Англ?йскага клуба скака? п’яны трапака прад шматл?к?м сходам. Гледз?шча сумнае ? абразл?вае для сябра гонару ? дабрадзейнасц?!≫ ^[4] . М. П. Макара? , як? служы? у Варшаве з 1823 года, сведчы?: ≪Да абеду ён яшчэ трыма?ся, але потым пачына? раб?ць узл?ванн? ? да вечара даходз?? кал? не да станов?шча рыз, то да вельм? ?збуджанага стану≫ ^[5] . Тое ж адзнача? ? В. А. Пржацла?ск? (Цыпрынус) .

Асно?ныя працы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Государственная Уставная Грамота Российской империи // ≪Исторический сборник Вольной русской типографии в Лондоне≫ А. И. Герцена и Н. П. Огарева. Кн. 2., 1861. Факсимильное издание. ? М.: Наука, 1971. ? С. 191?238.
• Мнение сенатора Новосильцева ≪О составлении законов, о наследовании имуществом в России≫ // Чтения в Обществе истории и древностей российских. 1859. № 2.
• Всеподданнейшая записка Александру I. ≪Историческая справка о соединении Литвы и Польши≫ // Русская старина. 1882. XXXV т. № 7.
• Рапорт сенатора Новосильцова // К истории тайных обществ и кружков среди литовско ? польской молодежи в 1819?1823 гг. ? Варшава, 1897.

Зноск? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Новосильцев Николай Николаевич // Энциклопедический словарь под редакцией А. Страчевского. ? СПб., 1854. Т. 8.
• Ципринус . Николай Николаевич Новосильцев // Русский Архив. 1872. Кн. 9. С. 1708?1769.
• Анти-Ципринус. Воспоминания о Н. Н. Новосильцеве // Русский Архив. 1873. Кн.1. С. 803?1200.
• Рудаков В. Е. Новосильцев Николай Николаевич // Энциклопедический словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона. Т. 21;
• Морозов Б. Н.  Новосильцовы: родословие // Летопись истор. ? родосл. Общества в Москве. 1993. Вып.1.
• Бумаги Н. Н. Новосильцова // Отчеты Императорской Публичной библиотеки за 1886 и за 1899 гг. Опубликовано, соответственно; СПб., 1888 и 1903;
• Попруженко И. Т . Из архива Н. Н. Новосильцова // Русский архив. 1908. № 6 и 1909. № 3.
• Филиппова Э. Н. Николай Николаевич Новосильцов // Во главе первенствующего ученого сословия России. ? СПб., 2000. ? С. 105?106.
• Летопись Российской Академии наук. 1803?1860. Т. 2. / Отв. ред. М. Ф. Хартанович. ? СПб., 2002. ? С. 20.
• Шилов Д. Н. Государственные деятели Российской империи. 1802?1917. Биобиблиографический справочник. ? СПб., 2001. ? С. 465?467.
• Федорченко В. И. Императорский дом. Выдающиеся сановники. Энциклопедия биографий. том 2.
• Тургенев Н. И. ≪La Russie et les Russes≫.
• Szyndler, B. Mikołaj Nowosilcow (1762?1838): portret carskiego inkwizytora / B. Szyndler. ? Warszawa : DiG, 2004. ? 184 s.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Проф?ль Николая Николаевича Новосильцева на аф?цыйным сайце РАН