Мяце?ж До??бар-Мусн??цкага  ? антысавецкае ?зброенае выступленне 1-га польскага корпуса на чале з Ю. Р. До?бар-Мусн?цк?м у 1918 годзе. Суправаджа?ся прыгнётам беларускага насельн?цтва на захопленай тэрыторы? ? ме? мэтай уключэнне беларуск?х зямель у склад м?жваеннай Польскай рэспубл?к? .

Мяцеж корпуса До?бар-Мусн?цкага нельга л?чыць у по?ным сэнсе грамадзянскай вайной. З аднаго боку, гэта было ?зброенае выступленне супраць савецкай улады, а з другога ? гэта акцыя прадугледжвала далучэнне Беларус? да Польшчы .

Перадумовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Корпус польск?х лег?янера? бы? сфарм?раваны яшчэ да Кастрычн?цкай рэвалюцы? . Ул?чваючы класавы склад польскай дыв?з??, асаб?сты настрой камандавання, моцную дысцыпл?ну, Часовы ?рад вырашы? выкарыстаць яго для барацьбы з рэвалюцыйным? выступленням? рабочых. Польск?я часц? был? размешчаны ? раёне В?цебска  ? М?нска  ? Жлоб?на ? разгорнуты ? корпус. Вярхо?ны гало?накамандуючы Л.Карн?ла? назначы? генерал-лейтэнанта Ю.До?бар-Мусн?цкага камандуючым польск?м корпусам.

У дн? Кастрычн?цкага па?стання А. Керанск? спрабава? выкарыстаць польск?я часц? для барацьбы з рэвалюцыйным Петраградам . Але салдаты Заходняга фронту перагарадз?л? шлях Ю. До?бар-Мусн?цкаму. Пасля гэтага До?бар-Мусн?цк? заяв?? аб сва?м нейтрал?тэце ? аднос?нах да савецкай улады.

Ход мяцяжу [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

14 снежня 1917 г. А. Мясн?ко? выда? загад, у як?м зно? гаварылася пра падпарадкаванне Ю. До?бар-Мусн?цкага камандаванню Заходн?м фронтам ? неабходнасць правесц? дэмакратызацыю польскага корпуса. Але ? гэты загад не бы? выкананы.

Разгон уладам? М?нска Усебеларускага з’езду не вызва? узброенага проц?борства. ≪Н? ? Беларускай Рады, н? ? эсэра? не было ?зброеных с?л. Спроба ?тварыць беларуск? полк на Заходн?м фронце закончылася ня?дачай≫.

У гэтых абстав?нах тольк? До?бар-Мусн?цк? здоле? выступ?ць супраць Савецкай улады ? 12 студзеня 1918 года аф?цыйна аб’яв?? вайну Савецкай Рас??.

12 студзеня 1918 г. польск?я лег?янеры пачал? ваенныя дзеянн? супраць савецкай улады. Был? захоплены Рагачо? , Бабруйск ? шэраг ?ншых населеных пункта?. Часц? Ю. До?бар-Мусн?цкага вял? наступленне ? двух напрамках: на М?нск ? Маг?лё? . Перад польскай дыв?з?яй была паста?лена задача захап?ць Маг?лё? ? л?кв?даваць рэвалюцыйную Ста?ку, 2-я кавалерыйская дыв?з?я пав?нна была захап?ць М?нск, а 3-я ? Жлоб?н . Тым самым контррэвалюцыя разл?чвала нанесц? ?дар па стратэг?чных цэнтрах на Беларус?. З моманту аб’я?лення вайны ?ся тэрыторыя, на якой знаходз?л?ся часц? корпуса, фактычна аказалася ?м? акупаванай. Захоп чыгуначных вузло? да? магчымасць До?бар-Мусн?цкаму адрэзаць цэнтральныя губерн? Савецкай Рас?? ад Беларус? ? Укра?ны.

На часова захопленай тэрыторы? Беларус? бы? усталяваны жорстк?, па сутнасц? акупацыйны рэжым, ск?раваны не тольк? супраць савецкай улады, але ? супраць мясцовага насельн?цтва. Усё кашто?нае, гало?ным чынам харчаванне ? фураж, было вывезена польск?м? лег?янерам?. Органы савецкай улады был? разагнаны, партыйныя ? савецк?я работн?к? арыштаваны ? пакараны смерцю або прыгавораны да до?гатэрм?новай катарг? ? турмы. Працо?нае насельн?цтва жорстка тэрарызавалася, расстрэльвал?ся жыхары цэлых сёл. Пад страхам б?цця, падвойнага аблажэння ? вял?кага штрафу жыхары кожнай воласц? был? абавязаны ?несц? польск?м уладам жыта 3000, а?са ? 3000, ячменю ? 1000, грэчк? ? 4000, бульбы ? 5000, сена ? 1000 пудо?, яек ? 4000 штук, а таксама 7 коней, 40 каро? ? г. д. Насельн?цтва было абкладзена падаткам на вокны, дзверы, курэй, сабак, кошак ? ?ншых хатн?х жывёл?н. Была ?ведзена баршчына: у адно?леных памешчыцк?х маёнтках сяляне абавязвал?ся два дн? ? тыдзень бясплатна працаваць на памешчыка.

Савецкая ?лада, для якой корпус нёс смяротную пагрозу, прыняла меры па арган?зацы? супрац??лення. Выканкам Маг?лё?скага губернскага Савета рабочых, салдацк?х ? сялянск?х дэпутата? выда? дэкрэт аб арышце прадста?н?ко? польскай буржуаз??, памешчыка? ? тых л?дара? кадэта? ? Саюза зямельных уладальн?ка?, як?я дапамагал? корпусу До?бар-Мусн?цкага весц? вайну супраць савецкай улады. За прамую сувязь са штабам польскага корпуса Саюз зямельных уладальн?ка? бы? аб’я?лены па-за законам.

На падставе гэтага дэкрэта был? арыштаваны буйныя магнаты, а сам? арган?зацы? распушчаны. Дэкрэтам СНК Заходняй вобласц? ? фронту ад 30 студзеня 1918 г. была распушчана Беларуская вайсковая рада, якая адкрыта падтрымала выступленне корпуса, разл?чваючы на яго як узброеную с?лу ? справе стварэння беларускай незалежнай дзяржавы. Разл?к не бы? апра?даны, ? сам генерал-лейтэнант рускай арм?? (пазней генерал брон? польскай арм??) До?бар-Мусн?цк?, ? большасць з яго акружэння арыентавал?ся на тыя пал?тычныя колы, як?я ?мкнул?ся адрадз?ць польскую дзяржаву ? ?ключыць у яе склад Беларусь.

Поруч з карным? мерам? савецк?я органы ?лады разгарнул? прапаганду, ск?раваную на салдат корпуса. Маг?лё?ск? губернск? Савет 19 студзеня 1918 г. закл?ка? польск?х салдат арышто?ваць генерала? ? аф?цэра? ? пераходз?ць на бок рэвалюцы?.

Гало?накамандуючы Заходн?м фронтам А. Ф. Мясн?ко? 21 студзеня 1918 г. адда? загад расфарм?раваць 1-ы польск? корпус. Генерал До?бар-Мусн?цк? бы? аб’я?лены ворагам рэвалюцы? ? па-за законам.

На тэрыторы?, занятай корпусам, разгортва?ся партызанск? рух. У Быха?ск?м , Рагачо?ск?м ? ?ншых паветах ён набы? масавы характар. Партызанск?я атрады был? сфарм?раваны ? Чачэрску , Ра?кав?чах ? Раг?не Буда-Кашалё?скай воласц? .

Рашаючы ?дар па часцях польскага корпуса савецк?я войск? ? партызаны нанесл? пад Рагачовам ? Жлоб?нам . Каля станцы? Жлоб?н упарты бой, аж да рукапашных стычак, працягва?ся 6, а гарматны агонь ? 30 гадз?н. Атрыма?шы перамогу ? гэтым ба?, чырвонаармейск?я атрады ?вайшл? ? Жлоб?н, а ? ноч на 31 студзеня 1918 г. ? у Рагачо?. У гэтых баях была по?насцю разгромлена 1-ая польская дыв?з?я. Польск?я салдаты к?дал? зброю, здавал?ся ? палон.

Пачал?ся павальныя ?цёк? лег?янера? з часцей польскага корпуса. Мног?я яго салдаты ?ступал? ? рады рэвалюцыйных войск.

Распад войск До?бар-Мусн?цкага ста? неабарачальным. Чырвонагвардзейск?я атрады ? партызаны па?сюдна раззбройвал? лег?янера?. Некальк? эскадрона? кавалеры? ? пяхотных часцей был? акружаны ? здал?ся ? палон пад Бабруйскам . Так?м чынам, першы пасля кастрычн?ка 1917 г. пажар вайны ? Беларус? бы? патушаны. На ?сёй тэрыторы?, часова акупаванай корпусам, была адно?лена савецкая ?лада.

Контррэвалюцыйнае выступленне польскага корпуса стварыла сур’ёзную небяспеку для савецкай улады. Мяцеж пача?ся ? той момант, кал? асно?ныя с?лы Савецкай дзяржавы вял? ба? на Доне з войскам? А.Каледз?на ? Цэнтральнай радай на Укра?не. СНК РСФСР да? указанне камандаванню Заходн?м фронтам падав?ць мяцеж. Генерал Ю.До?бар-Мусн?цк? бы? аб’я?лены ворагам рэвалюцы?. У ноч на 31 студзеня 1918 г. была разб?та 1-я польская дыв?з?я ? вызвалены Рагачо?. У пачатку лютага савецк?я войск? перайшл? ? наступленне ? раёне Жлоб?на. Не вытрыма?шы нац?ску, польская дыв?з?я пачала адступаць ад Жлоб?на на Бабруйск да цэнтра контррэвалюцыйнага мяцяжу, дзе была акружана ? разб?та.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Нарысы г?сторы? Беларус?: У 2-х ч. Ч. 2 / М.П. Касцюк, ?.М. ?гнаценка, У.?. Вышынск? ? ?нш.. ? Мн. : Беларусь, 1995. ? С. 34?38. ? 560 с.
• До?бар-Мусн?цкага мяцеж // Энцыклапедыя г?сторы? Беларус? . У 6 т. Т. 3: Г?мназ?? ? Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн.  : БелЭн , 1996. ? С. 269?271. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0041-2 .