Марко Ва?чок
укр. : Мар?я Олександр?вна В?л?нська
Асаб?стыя звестк?
?мя пры нараджэнн?	руск. : Мария Александровна Вилинская-Маркович
Псе?дан?мы	Марко Вовчок [1] , Я. Канонин [2] ? Marko Vovchok [3]
Дата нараджэння	10 (22) снежня 1833 [4]
Месца нараджэння	Екацярын?нскае [d] , Ялецк? раён [d] , Рас?я
Дата смерц?	28 л?пеня ( 10 жн??ня ) 1907 [4] (73 гады)
Месца смерц?	Нальчык , Рас?йская ?мперыя [5]
Пахаванне	Нальчык [6]
Грамадзянства	Рас?йская ?мперыя
Муж	Апанас Вас?льев?ч Марков?ч [d]
Дзец?	Багдан Апанасав?ч Марков?ч [d]
Прафес?йная дзейнасць
Род дзейнасц?	перакладчыца , п?сьменн?ца , дз?цячая п?сьменн?ца , рэдактар
К?рунак	рэал?зм
Жанр	апавяданне
Мова твора?	руская
Прэм??	Мантыёна?ская прэм?я [d] ( 1879 )
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Марко? Ва?чо?к (сапра?днае ?мя ? Марыя Аляксандра?на В?л?нская , па першым мужы ? Марков?ч , па друг?м ? Лобач-Жучэнка ; 10   (22) снежня   1833 , с. Екацярын?нскае, Ялецк? павет, Арло?ская губерня  ? 28 л?пеня ( 10 жн??ня )  1907 , хутар Дол?нск, Церская вобласць) ? укра?нская ? руская п?сьменн?ца , перакладчыца , траюрадная сястра рускага л?таратурнага крытыка Д. ?. П?сарава .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз?лася 10 (22) снежня 1833 года ? сяле Екацярын?нскае Ялецкага павета Арло?скай губерн? ? збяднелай рускай шляхецкай сям’?.

У 1840 памёр бацька Мары?, ? праз два гады яе мац? выйшла замуж друг? раз. Яе мужам ста? памешчык Дзм?трые?, як? бы? вядомы сва?м самавольствам ? жорсткасцю. С?туацыя ? Екацярын?нск?м маёнтку пагаршалася: айчым нем?ласэрна кара? прыгонных, здзекава?ся над жонкай ? дзецьм?. Не?забаве Дзм?трые? прагуля? у карты маёнтак. Каб усцерагчы дзяцей ад цяжк?х уражання?, мац? адправ?ла старэйшага сына Валяр’яна ? Арол да сястры. Марыя месяцам? жыла то ? дзядзьк? М?калая Дан?лава, то ? цётк? Барбары П?саравай, дзе яе выхо?вала гувернантка. Вучылася музыцы, французскай мове ? л?таратуры, расла свабодалюбнай, наз?ральнай: яе душу ?ражвала жорсткае абыходжанне памешчыка? з прыгонным?.

У 1845?1846 гадах Марыя выхо?валася ? Харка?ск?м прыватным панс?ёне. У гэтай установе дзя?чат вучыл? паводз?ць сябе ? свецк?м грамадстве, разма?ляць па-французску, танцаваць модныя танцы, ?граць на фартэп?яна. Ц?ка?ная дзя?чына ? вольны час шмат працавала над сабой, чытала клас?чную л?таратуру, вывучала мовы, у прыватнасц?, самастойна авалодала польскай.

У студзен? 1851 года выйшла замуж за Апанаса Марков?ча, укра?нскага фалькларыста ? этнографа. Разам з мужам жыла ? 1851?1858 гадах у Чарн?гаве , К?еве ? Ням?раве , дзе глыбока вывучала побыт, культуру ? мову ?кра?нскага народу. У 1853 годзе ? сям’? Марков?ча? нарадз??ся сын Багдан.

У 1859 годзе Марко Ва?чок з мужам пераехал? ? Пецярбург . У 1859 годзе большасць яе першых апавядання? на рускай мове было апубл?кавана ? Маскве ? зборн?ку ≪Апавяданн? з рускага народнага побыту≫.

У 1859 годзе Марков?чы з’ехал? за мяжу, але не?забаве з-за распусты Мары? Апанас вярну?ся адтуль адз?н. Жонку ? сына ён больш не бачы?, хаця некальк? гадо? адпра?ля? грошы для сям’? за мяжу, спадзеючыся на вяртанне жонк?, але н? яе, н? сына так ? не дачака?ся. Апошн?я гады жыцця Апанас Марков?ч правё? у цяжк?х, маральна надламаных абстав?нах ? памёр у адз?ноце ? 1867 годзе ? Чарн?гаве ? земскай бальн?цы.

У 1859?1867 гадах жыла за мяжой: Францыя, Герман?я, Швейцарыя, ?тал?я. У Францы? яна п?сала апавяданн? ? казк? на французскай мове, публ?куючы ?х у парыжск?м часоп?се ≪Magazin d’education et de recreation≫ (≪ Часоп?с для адукацы? ? адпачынку ≫).

Вярну?шыся ? 1867 году ? Пецярбург, Марко Ва?чок зраб?ла плённы ?несак у рускую л?таратуру. Ва?чок нап?сала на рускай мове апавяданн? ≪Жыл?-был? тры сёстры≫, ≪Чырвоны кароль≫, ≪Цюль баба≫ ? ?нш. Ва?чок збл?з??лася з выда?цам? часоп?са ≪Отечественные записки≫ М. Някрасавым , М. Салтыковым-Шчадрыным . У часоп?се вялася рубрыка замежнай л?таратуры, публ?кавал?ся арыг?нальныя рускамо?ныя творы ? пераклады е?рапейскай клас?к? з французскай, англ?йскай, нямецкай ? польскай мо?.

У 1871?1872 гадах была рэдактарам пецярбургскага часоп?са ≪Переводы лучших иностранных писателей≫. Прыцягнула да працы ? часоп?сы шмат перакладчыц з прав?нцы?. Пасля шырокага розгаласу плаг?яту М. Ва?чок, кал? яна прып?свала сабе пераклады на рускую ?ншых людзей, ? распаду часоп?су ≪Переводы лучших зарубежных писателей≫, п?сьменн?ца ? 1872 годзе пак?нула Пецярбург ? пасял?лася ? маёнтку сва?х знаёмых у Цвярской губерн? .

У 1878 годзе ? друг? раз выйшла замуж за значна маладзейшага за яе М?ха?ла Лобач-Жучэнку ? наступныя 29 гадо? жыла ? месцах службы мужа ? розных частках Рас?йскай ?мперы?. Пазней сям’я пераехала ? маёнтак сва?х знаёмых у хутары Дол?нск пад Нальчыкам ? жыла там да смерц? п?сьменн?цы.

Памерла 28 л?пеня (10 жн??ня) 1907 года на хутары Дол?нск Церскай вобласц? (зараз ? раён горада Нальчыка , Кабардз?на-Балкарыя ). Там яна ? была пахаваная пад яе ?любёнай грушай, як яна завяшчала мужу.

Ушанаванне памяц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• У гарадах К?е? , Льво? , Ро?на , Дн?про , Сумы , Нальчык ?мем Марко Ва?чок названы вул?цы.
• Дом у вёсцы Аляксандра?скае Ста?рапольскага края Рас??, у як?м у 1889?1906 гадах жыла п?сьменн?ца, прызнаны помн?кам культурнай спадчыны.
• У Нальчыку 4 жн??ня 1978 года бы? адкрыты помн?к Марко Ва?чок (скульптар ? В. Фешчанка) ? створаны дом-музей Марко Ва?чок.
• У К?еве на доме па вул?цы Трохсвяц?цельскай, дзе жыла п?сьменн?ца ? 1902 годзе, усталявана мемарыяльная дошка.
• У 2008 годзе была выпушчана паштовая марка Укра?ны, прысвечаная Марко Ва?чок.

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Маркович, Мария Александровна // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : В 86 томах (82 т. и 4 доп.)  (руск.) . ? СПб. , 1890?1907.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Марко Ва?чок
• Творы М. Ва?чок на сайце Lib.ru