Леан Зянков?ч
(
польск.
:
Leon Zienkowicz
; 11 красав?ка
1808
, маёнтак Лях? каля
Пружан
, цяпер вёска Пружанскага раёна ?
12 снежня
1870
) ? паэт, публ?цыст, мемуарыст.
Нарадз??ся ? сям’? дробнага шляхц?ца. Вучы?ся ?
Св?слацкай г?мназ??
, Варша?ск?м ун?верс?тэце, бы? сябрам тайных вучнё?ск?х таварыства?. Удзельн?к
па?стання 1830?1831 г.
, ад’ютант камандз?ра ганаровай аховы к?ра?н?ка па?стання, потым паручн?к 9-га ?ланскага палка, у яго складзе ?дзельн?ча? у баявых дзеяннях супраць рас?йскай рэгулярнай арм??. Пасля паражэння Па?стання эм?грырава? у Францыю, бо не хаце? прысягаць рас?йскаму ?мператару
М?калаю I
.
У 1833 годзе Л. Зянков?ч ста? адным з арган?затара? па?станцк?х атрада? з былых ?нсургента? у эм?грацы?, з мэтай адна?ленне ?зброенай барацьбы супраць Рас?? за незалежнасць Рэчы Паспал?тай. Аднак спроба так?м чынам вярнуцца на радз?му не мела поспеху. Пасля гэтага Л. Зянков?ч пасял??ся ? Кракаве (тымчасова ? А?стры?) ? прыня? удзел у стварэнн? тайнай арган?зацы? ≪
Саюз польскага народа
≫.
У 1837 годзе Л. Зянков?ч далучы?ся да польскага эм?гранцкага Дэмакратычнага таварыства ? Францы?, якое ?значальва? адз?н з былых к?ра?н?ко? па?стання
Адам Ежы Чартарыйск?
. Як прадста?н?к арган?зацы?, Л. Зянков?ч таемна наведва? радз?му, каб наладз?ць сувяз? з патрыятычным? с?лам?.
Падчас буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцы? 1848?1849 гадо? у А?стрыйскай ?мперы? Л. Зянков?ч адправ??ся ? Гал?цыю, каб удзельн?чаць у барацьбе, потым аказа?ся ? Кракаве, дзе бы? абраны к?ра?н?ком Аддзела ?нутраных спра? ? пал?цы? ? мясцовым нацыянальным кам?тэце ? органе рэвалюцыйнай улады ? горадзе. Пасля паражэння рэвалюцы? Л. Зянков?ч, як ≪недабранадзейная асоба≫, не мог знаходз?цца ? А?стры? ? выеха? у Англ?ю. Потым сталым месцам жыхарства был? Францыя ? Швейцарыя, дзе Л. Зянков?ч акты?на займа?ся грамадскай дзейнасцю.
У 1830-х у Кракаве Л. Зянков?ч пача? выдаваць ≪Усеагульны часоп?с навук ? рамёства?≫ на польскай мове. У 1839?1844 гадах у Парыжы ?
Страсбургу
рэдагава? сатырычна-пал?тычны часоп?с на польскай мове ≪Pszonka≫ (≪Пшонка≫), як? ме? шырок? грамадск? рэзананс. Л. Зянков?ч а?тар вершаваных твора? ≪Узнагарода за нявернасць≫, ≪Роздум≫, г?сторыка-краязна?чых ? л?таратурных прац ? ≪Польск? народ, ц? Дакладнае ап?санне звычая?, норава?, адзення яго ? г.д.≫ (1842, м.?нш. змяшчае ап?санне побыту палешуко? да як?х Л. Зянков?ч прыл?чва? ? сябе), ≪Пал?тычны агляд п?сьменства польскай эм?грацы?≫ (1847), ≪Пал?тычны агляд г?сторы? Польскай дзяржавы≫ (1864?1865, у 4-х т.), ≪Пал?тычны агляд г?сторы? польскай л?таратуры≫ (1867, у 2-х т.).
Найбольшую вядомасць набы? мемуарны твор Л. Зянков?ча ? ≪Вечары ляха з Ляха?, ц? Гутарк? пры кам?не старога польскага л?таратара≫, дзе змешчаны ?спам?ны пра бацько? ? дзяц?нства, вучобу ? Св?слачы ? Варшаве, разважанн? пра выхаванне ? адукацыю моладз?, пра долю прыгонных, у т.л. ?дэ? распрыгоньванне ? пашырэнне адукацы? сярод простага народа.
Зноск?
- Мысл?цел? ? асветн?к? Беларус?: Энцыклапедычны даведн?к / Гал. рэд. Б. I. Сачанка. ? Мн.: БелЭн, 1995.? 672 с.
ISBN 985-11-0016-1