К?п Торн
англ. : Kip Stephen Thorne
Дата нараджэння	1 чэрвеня 1940 ( 1940-06-01 ) [1] [2] […] (83 гады)
Месца нараджэння	Логан , Кэш , Юта , ЗША [3]
Грамадзянства	ЗША
Мац?	Эл?сан Кам?ш Торн [d]
Род дзейнасц?	ф?з?к , астраном , п?сьменн?к , выкладчык ун?верс?тэта , астраф?з?к
Навуковая сфера	ф?з?ка ? астраном?я
Месца працы	Кал?фарн?йск? тэхналаг?чны ?нстытут Прынстанск? ?н?верс?тэт [4] Ун?верс?тэт Юты Лейдэнск? ?н?верс?тэт [5]
Навуковая ступень	прафесар
Альма-матар	Кал?фарн?йск? тэхналаг?чны ?нстытут ( 1962 ) Прынстанск? ?н?верс?тэт ( 1965 ) Вышэйшая школа Логан [d]
Навуковы к?ра?н?к	Джон Арчыбальд У?лер [6] [7]
Член у	Нацыянальная акадэм?я навук ЗША Амерыканская акадэм?я мастацтва? ? навук Амерыканскае ф?з?чнае таварыства Рас?йская акадэм?я навук Амерыканскае ф?ласофскае таварыства М?жнародны астранам?чны саюз
Прэм??	прэм?я Джэймса Джойса [d]
Узнагароды	грант Гугенхайма Залаты медаль Н?льса Бора [d] ( 2010 ) медаль Карла Шварцшыльда [d] ( 1996 ) прэм?я Томала [d] ( 2016 ) прэм?я Грубера па касмалог?? [d] ( 2016 ) прэм?я Харв? ( 2016 ) медаль Альберта Эйнштэйна [d] ( 2009 ) Прэм?я Ка?л? па астраф?з?цы [d] ( 2016 ) прэм?я Шаа [d] ( 2016 ) прэм?я Жоржа Леметра [d] ( 2016 ) прэм?я прынцэсы Астурыйскай за дасягненн? ? навуковых ? тэхн?чных даследаваннях [d] ( 2017 ) прэм?я памяц? Рыхтмаера [d] ( 1992 ) член Амерыканскага ф?з?чнага таварыства [d] ганаровы доктар Каталонскага пол?тэхн?чнага ?н?верс?тэта [d] ( 25 мая 2017 ) прэм?я Л?л?енфельда [d] ( 1996 ) прэм?я Шаа па астраном?? [d] ( 2016 ) член Амерыканскай акадэм?? мастацтва? ? навук прэм?я Джузэпэ ? Ваны Какон? [d] ( 2017 ) прэм?я за навуковую публ?цыстыку [d] ганаровы доктар Швейцарскай вышэйшай тэхн?чнай школы Цюрыха [d] ( 2017 ) Clarivate Citation Laureate [d] ( 2016 ) James Madison Medal [d]
Цытаты ? В?к?цытатн?ку
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

К?п Стывен Торн ( англ. : Kip Stephen Thorne ; нар. 1 чэрвеня 1940 , Логан , штат Юта , ЗША ) ? амерыканск? ф?з?к ? астраном, адз?н з гало?ных сусветных эксперта? па агульнай тэоры? адноснасц? . Ла?рэат Нобеле?скай прэм?? па ф?з?цы 2017 года ? за эксперыментальную рэг?страцыю грав?тацыйных хваль .

Член Нацыянальнай акадэм?? навук ЗША (1973), замежны член РАН (1999).

Спецыял?ст у гал?не тэоры? грав?тацы? , астраф?з?к? , квантавай тэоры? вымярэння?. Бл?зк? сябар ? калега памерлага Стывена Хок?нга . Адз?н з заснавальн?ка? м?жнароднага праекта пошуку грав?тацыйных хваль LIGO .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1965 годзе атрыма? ступень доктара ф?ласоф?? ( PhD ) у Прынстанск?м ун?верс?тэце . З 1991 года Фейнмана?ск? прафесар Кал?фарн?йскага тэхналаг?чнага ?нстытута , член Амерыканскай акадэм?? мастацтва? ? навук (1972), член Вучонага савета НАСА . У 2009 годзе сышо? у адста?ку, застаючыся ганаровым Фейнмана?ск?м прафесарам Калтэха, засяродз??шыся на працы над падручн?кам агульнай ф?з?к?, папулярным? кн?гам? ? ф?льмам? ^[8] .

11 лютага 2016 года адным з чатырох ф?з?ка? прадста?ля? калабарацыю LIGO на прэс-канферэнцы?, прысвечанай адкрыццю грав?тацыйных хваль.

А?тар ? рэдактар кн?г па тэоры? грав?тацы? ? астраном?? высок?х энерг?й. У 1973 годзе нап?са? сумесна з Джонам У?лерам ? Чарльзам М?знерам кн?гу ≪Грав?тацыя≫, якая стала клас?чнай, падручн?к-манаграф?ю па агульнай тэоры? адноснасц? ^[9] .

У 1977 годзе сумесна з Ганнай Жытко? з Кембрыджскага ?н?верс?тэта высуну? здагадку аб ?снаванн? г?патэтычнага зорнага аб’екта: чырвонага г?ганта з нейтроннай зоркай у якасц? ядра ? так званы аб’ект Торна-Жытко?. Першы кандыдат у так?я аб’екты, як? атрыма? абазначэнне HV 2112, бы? адкрыты ? 2014 годзе.

У 1988 годзе апубл?кава? з суа?тарам? ? часоп?се Physical Review Letters артыкул ≪Wormholes, time Machines, and the Weak Energy Condition≫ ^[10] , у якой паказа?, што пабудова машыны часу не супярэчыць тэорыям, прынятым у цяперашн? час навуковай супольнасцю.

У 1994 годзе апубл?кава? кн?гу для шырокага кола чытачо? ≪Чорныя дз?рк? ? зморшчыны часу. Дзёрзкая спадчына Эйнштэйна≫, перакладзеную на шэсць мо? ^[11] .

А?тар ?дэ? (сумесна з Л?ндай Обст) навукова-фантастычнага ф?льма ≪ ?нтэрстэлар ≫ рэжысёра Крыстафера Нолана , як? выйша? на экраны ? 2014 годзе. ?дэя ф?льма, у як?м сучасныя ф?з?чныя тэоры? становяцца асновай сюжэту, з’яв?лася ? Торна ? сярэдз?не 2000-х гадо?. З гэтай ?дэяй ён першапачаткова звярну?ся да Стывена Сп?лберга , як? зац?кав??ся ?дэяй ф?льма ? запрас?? у якасц? сцэнарыста Джонатана Нолана. Пасля разрыву аднос?н Сп?лберга са студыяй Universal рэжысёрам карц?ны ста? Крыстафер Нолан , а Торн ста? навуковым кансультантам ? выкана?чым прадзюсарам карц?ны ^{[12] [13]} .

Узнагароды [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• 1983 ? С?л?мана?ская лекцыя
• 1992 ? Прэм?я памяц? Рыхтмаера
• 1996 ? Медаль Карла Шварцшыльда
• 1996 ? Прэм?я Юл?я Эдгара Л?л?енфельда
• 2009 ? Медаль Альберта Эйнштэйна
• 2010 ? Медаль Н?льса Бора
• 2016 ? Прэм?я па фундаментальнай ф?з?цы
• 2016 ? Прэм?я Грубера
• 2016 ? Прэм?я Шаа
• 2016 ? Прэм?я Ка?л?
• 2016 ? Прэм?я Тамала
• 2016 ? Медаль Оскара Клейна
• 2017 ? Прэм?я прынцэсы Астурыйскай
• 2017 ? Нобеле?ская прэм?я па ф?з?цы
• 2018 ? Прэм?я Лью?са Томаса Ракфелера?скага ?н?верс?тэта

Ганаровы доктар Маско?скага дзяржа?нага ?н?верс?тэта ?мя М. В. Ламаносава (1981) ^[14] . У 2001 годзе бы? узнагароджаны ганаровай ступенню ад Ун?верс?тэта Глазга ^[15] .

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• М?знер Ч., К. Торн, У?лерам Дж. Грав?тацыя. ? М.: Мир, 1977.
• Торн К., Прайс Р., Макдональд Д. Чорныя дз?рк?. Мембранны падыход. ? М.: Мир, 1988.
• Kip Thorne. Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy. ? 2009. ? ISBN 9785-94052-172-3 .
• Kip S. Thorne. The Science of Interstellar. ? 2015. ? ISBN 978-5-00057-536-9 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Проф?ль К?па Торна на аф?цыйным сайце РАН
• Michael S. Morris, Kip S. Thorne, and Ulvi Yurtsever. ≪Wormholes, Time Machines, and the Weak Energy Condition≫ (недаступная спасылка)