Крыштал? (ад грэч. κρ?σταλλο? , першапачаткова ? лёд , у далейшым ? горны крышталь, крышталь) ? цвёрдыя целы , у як?х атамы размешчаны заканамерна, утвараючы трохмерна-перыядычную прасторавую кладку ? крыштал?чную рашотку.

Крыштал? ? гэта цвёрдыя рэчывы, як?я маюць натуральную знешнюю форму прав?льных с?метрычных шматгранн?ка?, заснаваную на ?х унутранай структуры, гэта значыць на адным з некальк?х пэ?ных рэгулярных размяшчэння?, як?я складаюць рэчыва часц?ц (атама?, малекул , ?она? ).

Крыштал?чная структура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Крыштал?чная структура, будучы ?ндыв?дуальнай для кожнай рэчывы, аднос?цца да асно?ных ф?з?ка-х?м?чным уласц?васцям гэтай рэчывы.

Крыштал?чная рашотка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Складн?к? дадзенай цвёрдай рэчывы часц?цы ?твараюць крыштал?чную рашотку. Кал? крыштал?чныя рашотк? стэрэаметрычна (прасторава) аднолькавыя або падобныя (маюць аднолькавую с?метрыю), то геаметрычнае адрозненне пам?ж ?м? складаецца, у прыватнасц?, у розных адлегласцях пам?ж часц?цам?, як?я займаюць вузлы рашотк?. Сам? адлегласц? пам?ж часц?цам? называюцца параметрам? рашотк?. Параметры рашотк?, а таксама вуглы геаметрычных шматгранн?ка? вызначаюцца ф?з?чным? метадам? структурнага анал?зу, напрыклад, метадам? рэнтгена?скага структурнага анал?зу.

Часта цвёрдыя рэчывы ?твараюць (у залежнасц? ад умо?) больш чым адну форму крыштал?чнай рашотк?; так?я формы называюцца пал?морфным? мадыф?кацыям?. Напрыклад, сярод простых рэчыва? вядомыя рамб?чная ? монакл?нная сера , граф?т ? алмаз , як?я з’я?ляюцца гексаганальнай ? куб?чнай мадыф?кацыям? вугляроду , сярод складаных рэчыва? ? кварц , трыдым?т ? крыстабал?т уя?ляюць сабой розныя мадыф?кацы? дыякс?ду крэмн?ю.

В?ды крышталё? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Варта падзяляць ?дэальны ? рэальны крышталь.

?дэальны крышталь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З’я?ляецца, па сутнасц?, матэматычным аб’ектам, як? мае по?ную, уласц?вую яму с?метрыю, ?дэальна ро?ныя гладк?я гран?.

Рэальны крышталь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

За?сёды мае розныя дэфекты ?нутранай структуры рашотк?, скажэнн? ? няро?насц? на гранях ? мае пан?жаную с?метрыю шматгранн?ка з прычыны спецыф?к? ?мо? росту, неаднароднасц? с?лкавальнага асяроддзя, пашкоджання? ? дэфармацый. Рэальны крышталь не абавязкова мае крышталеграф?чныя гран? ? прав?льную форму, але ? яго захо?ваецца гало?ная ?ласц?васць ? заканамернае размяшчэнне атама? у крыштал?чнай рашотцы.

Ан?затрап?? крышталё? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Шмат як?м крышталям уласц?ва ан?затрап?я , г. зн. залежнасць ?х уласц?васця? ад напрамку, тады як у ?затропных рэчывах (большасц? газа? , вадкасцей , аморфных цвёрдых целах ) або псе?да?затропных (пол?крыштал?) целах уласц?васц? ад напрамка? не залежаць. Працэс няпругкага дэфармавання крышталё? за?сёды ажыцця?ляецца па цалкам вызначаных с?стэмах сл?згання, гэта значыць тольк? па некаторых крышталеграф?чных плоскасцях ? тольк? ? пэ?ным крышталеграф?чным к?рунку. З прычыны неаднароднага ? неаднолькавага разв?цця дэфармацы? ? розных участках крыштал?чнага асяроддзя пам?ж гэтым? ?часткам? ?зн?кае ?нтэнс??нае ?заемадзеянне праз эвалюцыю палё? м?кранапружання?.

У той жа час ?снуюць крыштал?, у як?х ан?затрап?я адсутн?чае.

Значныя поспех? дасягнуты ? вывучэнн? дыслакацыйнай пластычнасц? метала?. Тут зразумелыя не тольк? асно?ныя структурна-ф?з?чныя механ?змы рэал?зацы? працэса? няпругкай дэфармацы?, але ? створаныя эфекты?ныя спосабы ?х разл?ку.

Ф?з?чныя навук?, як?я вывучаюць крыштал? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• крышталяграф?я вывучае ?дэальныя крыштал? з паз?цый закона? с?метры? ? супаста?ляе ?х з крышталям? рэальным?.
• структурная крышталяграф?я займаецца вызначэннем унутранай структуры крышталё? ? клас?ф?кацыяй крыштал?чных рашотак.
• крышталяоптыка вывучае аптычныя ?ласц?васц? крышталё?.
• крышталях?м?я вывучае заканамернасц? ?тварэння крышталё? з розных рэчыва? ? ? розных асяроддзях.

Наогул, уласц?васц? рэальных крышталё? ? вел?зарная навуковая гал?на, дастаткова сказаць, што ?се па?правадн?ковыя ? ?ласц?васц? некаторых крышталё? (на аснове як?х ствараецца дакладная электрон?ка ?, у прыватнасц?, камп’ютары ) узн?каюць менав?та за кошт дэфекта?.

Ц?кавыя факты [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Самыя вял?к?я крыштал? был? знойдзены ? пячоры крышталё? у шахтавым комплексе Найка, у мекс?канск?м штаце Чы?а?а ^[1] . Некаторыя са знойдзеных там крышталя? г?псу дасягаюць 15 метра? у да?жыню, а ? шырыню ? 1 метр.

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Крыштал?чная рашотка
• Дэфекты крышталё?
• Ф?з?ка цвёрдага цела
• Монакрышталь

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Химия: Справ. изд. / В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. ? М.: Химия, 1989.
• Курс общей физики, книга 3 ? И. В. Савельев: Астрель, 2001 ? ISBN 5-17-004585-9 .
• Кристаллы / М. П. Шаскольская, 208 с ил. 20 см, 2-е изд., испр. ? М.: Наука, 1985.
• Лихачёв В. А., Малинин В. Г. Структурно-аналитическая теория прочности ? СПб: Наука. ? 471 с.
• Зоркий П. М. Симметрия молекул и кристаллических структур ? М.: изд-во МГУ, 1986. ? 232 с.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Кристаллы минералов , Формы природного растворения кристаллов
• Определение понятия ≪Кристалл≫ в Большом Энциклопедическом словаре
• Адз?ны завод, як? вырабляе крыштал?
• Учебный фильм ≪Кристаллическое состояние вещества≫