Ка?рла? ун?верс?тэ?т
у
Празе
(
Ун?верс?тэт ?мя Карла ? Празе
,
чэшск.
:
Univerzita Karlova v Praze
,
чэшск.
:
Karlova univerzita
,
лац.
:
Universitas Carolina
,
ням.
:
Karls-Universitat Prag
,
англ.
:
Charles University in Prague
) ? гало?ны ?н?верс?тэт
Чэх??
, найстарэйшы ?н?верс?тэт
Цэнтральнай Е?ропы
? адз?н з найстарэйшых ун?верс?тэта? свету, бы? заснаваны каралём
Карлам IV
у 1348 годзе. Прадметы выкладаюцца на чэшскай ? англ?йскай мовах.
У наш час ва ?н?верс?тэце вучацца больш за 47 тыс. студэнта? з усяго свету. Ун?верс?тэт уваходз?ць у
Асацыяцыю
гало?ных е?рапейск?х
ВНУ
разам з
Оксфардам
,
Сарбонай
,
Балонняй
,
Ун?верс?тэтам Жэневы
? ?нш. На яго факультэтах чытаюць лекцы? выкладчык? вядучых ун?верс?тэта? свету.
Ун?верс?тэт створаны ?н?цыятывай ?мператара (чэшскага ? рымскага караля)
Карлам IV
з прапановы першага пражскага арх?б?скупа
Арнашта
. 26 студзеня 1347 года
Папа Рымск?
Кл?мент VI
выда? дазвол на адкрыццё ? Празе навучальнай установы з правам надання вучоных ступеней. Ун?верс?тэт з чатырма факультэтам?: вольных мастацтва?, юрыдычны, медыцынск? ? тэалаг?чны, ? урачыста заснаваны Карлам IV актам з 7 красав?ка 1348 года. Для правядзення занятка? ?мператар выкуп?? некальк? будынка? у квартале
Старэ-Места
, як?я ? яго ?мя атрымал? назву
Карал?нума
.
Карла? ун?верс?тэт бы? першым нямецк?м ун?верс?тэтам наогул ? першым ун?верс?тэтам Цэнтральнай Е?ропы, у прыватнасц?. Абслуго?ва? у першую чаргу ?нтарэсы прадста?н?ко? нямецкай абшчыны Чэх??, навучанне вялося на
нямецкай мове
да канца XIX ст. У адрозненне ад ?ншых ун?верс?тэта?, адукацыя не мела рэл?г?йнага ?х?лу, бо катал?цкая царква ? Празе мела ?ласную навучальную ?станову.
У 1372 годзе юрыдычны факультэт фактычна аддзял??ся ад ун?верс?тэта ? да 1417 года ме? уласнага рэктара. Арган?зацыйна ?н?верс?тэт падзяля?ся на 4 ун?верс?тэцк?я нацы?: чэшскую (студэнты ? прафесары з
Багем??
? Марав??, венгерскага карале?ства), польскую (з С?лез??, польскага карале?ства, Мазов??, Вял?кага Княства Л?то?скага), баварскую ? саксонскую. Кожная нацыя мела адз?н ун?верс?тэцк? голас. У 1409 годзе чэшск? кароль
Вацла? IV
выда? т. зв.
Кутнагорск? дэкрэт
, паводле якога чэшская нацыя атрымала 3 галасы, а астатн?я 1 на ?с?х. Пратэстуючы супраць дыскрым?нацы?, каля 700 замежных студэнта? ? выкладчыка? пак?нул? Прагу, заснава?шы ? тым жа годзе
?н?верс?тэт у Лейпцыгу
.
Пражск? ?н?верс?тэт ста? калыскай ? адным з цэнтра?
гус?цкага руху
. Пасля зыходу замежных студэнта? паплечн?к?
Яна Гуса
апынул?ся ва ?н?верс?тэце ? большасц?. Пасля 1419 года ? вын?ку гус?цк?х война? дзейнасць ун?верс?тэта спын?лася. Навучанне было адно?лена ? 1430-х гадах, але тольк? на факультэце вольных мастацтва?. Ун?верс?тэт страц?? м?жнароднае значэнне, да XVII стагоддзя на яго адз?ным факультэце вучыл?ся амаль выключна студэнты
?тракв?сты
з Багем??.
У 1622?1638 гадах пасля паражэння
антыгабсбурскага па?стання
(1618?1620) ун?верс?тэт бы? перададзены
езу?там
, як?я пачынаючы ад 1556 года мел? ? Празе акадэм?ю ? т. зв.
Клеменц?нум
, павышаную ? 1618 годзе да ?н?верс?тэта. У 1622 годзе Клеменц?нуму перададзена ?н?верс?тэцкая б?бл?ятэка. У 1638 годзе
Фердынанд III
забра? ун?верс?тэт з падпарадкавання езу?там ? аднав?? дзейнасць юрыдычнага ? медыцынскага факультэта?, але ? 1654 годзе аб’ядна? пражск? ун?верс?тэт (Карал?нум) з езу?цк?м Клеменц?нумам. У вын?ку бы? створаны т. зв. Карла-Фердынанда? ун?верс?тэт з чатырма факультэтам?, прычым ф?ласофск? (вольных мастацтва?) ? тэалаг?чны факультэт был? пад апекай езу?та?.
У вын?ку абсалютычных рэформ у час к?равання Мары? Тэрэз?? ? ?ос?фа II ун?верс?тэт бы? паступова падпарадкаваны дзяржаве, яго а?таном?я абмежавана. У 1773 годзе езу?ты страц?л? апеку над духо?ным? факультэтам?, а ? наступным годзе ун?верс?тэт бы? забраны з-пад нагляду катал?цкай царквы. Нямецкая мова стала абавязковай, был? заведзеныя адз?ныя для ?сёй Габсбурскай манарх?? падручн?к?.
Следам за венгерскай эл?тай чэшская ?нтэл?генцыя горада (≪
будз?цел?
≫) пачала рашучыя выступленн? супраць пал?тык?
герман?зацы?
а?стрыйск?х улад, таму ? 1882?1939 гадах Карла? ун?верс?тэт падзял??ся на дзве плын?:
чэшскую
?
нямецкую
.
У час акупацы? Чэхаславак??
нацысцкай Герман?яй
у л?стападзе 1939 года Чэшск? ?н?верс?тэт бы? зачынены, а мног?я студэнты ? прафесары трап?л? ?
канцлагеры
. Рэктарам ун?верс?тэта бы? прызначаны л?нгв?ст
Бедржых Грозны
. Па заканчэнн?
нямецкай акупацы?
пачалася дэпартацыя нямецкамо?нага насельн?цтва горада ?, адпаведна, нямецкая плынь была закрыта. У кастрычн?ку 1945 года ?казам прэз?дэнта
Эдварда Бенеша
(гл.
Дэкрэты Бенеша
) Нямецк? ?н?верс?тэт у Празе бы? зачынены, а Чэшск? адно?лены як адз?ны Карла? ун?верс?тэт.
Гало?ны корпус ун?верс?тэта
Хоць ун?верс?тэт пача? хутка адна?ляцца пасля вайны, прынцыпы
акадэм?чных свабод
до?га не трывал?. У 1948 годзе, з прыходам да ?лады камун?ста?, новы ?рад Чэх?? на чале з
К. Готвальдам
ста? акты?на душыць любыя праявы нязгоды з аф?цыйнай ?дэалог?яй. Такая пал?тыка праводз?лася на працягу наступных чатырох дзесяц?годдзя?, ? тольк? ? канцы 1980-х с?туацыя пачала паляпшацца. На хвал?
рэвалюцый 1989 года
студэнты праводз?л? розныя мерапрыемствы, у тым л?ку ? шэраг м?рных дэманстрацый супраць ?снуючага рэжыму. Не?забаве ? кра?не прайшла ≪
Аксам?тавая рэвалюцыя
≫, у якой як студэнты ?н?верс?тэта, так ? яго выкладчык? адыграл? вял?кую ролю. У снежн? 1989 года прэз?дэнтам рэспубл?к? бы? прызначаны
Вацла? Гавел
.
Вял?кая папулярнасць ? Карлавым ун?верс?тэце цяпер у медыцынск?х факультэта?, дзе вучыцца каля 8 тысяч студэнта?, таксама папулярныя ф?ласофск? (каля 6,5 тысяч) ? юрыдычны (каля 4 тысяч). Самы вял?к? конкурс пры паступленн? па пс?халаг?чнай спецыял?зацы? ? звыш 30 чалавек на месца.
[2]
Помн?к Карлу IV
- тры тэалаг?чныя (катал?цк?, евангел?сцк? ? гус?цк?);
- шэсць медыцынск?х (з ?х тры ? Празе, па адным у
Пльзен?
?
Градцы-Кралавэ
? фармацэ?тычны факультэт);
- ф?з?ка-матэматычны (ф?з?ка, матэматыка, ?нфарматыка);
- юрыдычны;
- ф?ласофск?;
- педагаг?чны;
- сацыяльных навук (эканом?ка, менеджмент, журнал?стыка, дызайн, м?жнародныя аднос?ны);
- ?нстытут пал?талог?? ? м?жнародных аднос?н (М?жнародныя аднос?ны, Пал?талог?я)
- ?нстытут м?жнародных кра?назна?ства? (М?жнароднае кра?назна?ства)
- ?нстытут эканам?чных навук (Эканам?чная тэорыя, Эканом?ка)
- ?нстытут сацыялог?? (Сацыялог?я ? сацыяльная пал?тыка)
- ?нстытут камун?кацы? ? журнал?стык? (СМ? (масмедыя) ? камун?кацыя, журнал?стыка)
- прыродазна?чы;
- ф?з?чнай культуры ? спорту (менеджмент);
- гуман?тарных навук.
- ?нстытут мо?най ? прафес?йнай падрыхто?к?
? падрыхто?ка замежных аб?турыента? да навучання ? чэшск?х ВНУ, сертыф?кацыя па чэшскай мове
- Е?рапейск? ?нфармацыйны цэнтр
- Цэнтр па пытаннях экалог??
- Б?бл?ятэка
- Выл?чальны цэнтр
У м?жваенны перыяд (1918?1939) нешматл?к?я ? агульнай масе
беларускай эм?грацы?
студэнты-
гуман?тары?
вучыл?ся на ф?ласофск?м факультэце Карлава ?н?верс?тэта. Сярод выкладчыка?, акрамя чэшск?х ? нямецк?х спецыял?ста?, працавал? вядомыя руск?я ? ?кра?нск?я навуко?цы-педагог?
Уладз?м?р Франца?
[ru]
,
?ван Лапо
,
Я?ген Ляцк?
? ?ншыя. З 1923 года пачал? вучобу беларуск?я студэнты
?гнат Дварчан?н
?
Уладз?м?р Жылка
. У 1925?1931 гадах ф?ласофск? факультэт скончыл?, абаран?л? дысертацы? ? атрымал? дыплом
доктара ф?лософ??
8 беларуса?:
- ?гнат Дварчан?н, дысертацыя ≪Франц?шак Скарына, як культурны дзеяч ? гуман?ст на беларускай глебе≫
- Ян Станкев?ч
, дысертацыя ≪Рэл?г?йныя кн?г? беларуск?х мусульмана? ?Аль-К?таб“. Граматычны анал?з мовы на аснове фанетык? ? слова?тварэння≫
- Тамаш Грыб
, дысертацыя ≪Пытанне аб нацы? ? нацыянальнасц?. Сацыялаг?чны анал?з нацыянальнасц?≫
- М?кола ?льяшэв?ч
, дысертацыя ≪Беларусь (Белая Русь), як сваеасабл?вая цэльнасць з антрапагеаграф?чнага пункту гледжання. (З увагай да г?сторы? ? этнаграф??)≫
- Любо? Верн?ко?ская
, дысертацыя ≪Слова пра паход ?гаравы≫, як мастацк? ? г?старычны помн?к"
- М?кола Чарнецк?
, дысертацыя ≪Польска-маско?ская вайна 1632?1634 гадо?≫
- Людм?ла Краско?ская
, дысертацыя ≪Заходн?я ?плывы ? арх?тэктуры X?XIII стагоддзя? ва ?сходн?х славян≫
- Франц?шак Грышкев?ч
, дысертацыя ≪А. ?. Герцэн ? славянства≫
Усе дысертацы? нап?саны ? публ?чна абаронены а?тарам? на чэшскай мове.
Зноск?
Аб'яднанне е?рапейск?х ун?верс?тэта?
Europaeum
|
|---|
|
 Вышэйшыя навучальныя ?становы
Чэх??
|
|---|
| Дзяржа?ныя
| | |
|---|
| Прыватныя
| |
|---|
| |
|---|
| Фота, в?дэа ? а?дыё
| |
|---|
| Сло?н?к? ? энцыклапеды?
| |
|---|
|