Зянон Стан?славав?ч Пазняк
альтэрн. : Зянон Стан?славав?ч Пазьняк
дэпутат Вярхо?нага Савета БССР 12-га скл?кання 1990  ? 1996
Нараджэнне	24 красав?ка 1944 ( 1944-04-24 ) (80 гадо?) Суботн?к? , Суботн?цк? сельсавет , ??е?ск? раён , Баранав?цкая вобласць , БССР , СССР
Бацька	Стан?сла? Янав?ч Пазняк [d]
Веравызнанне	Катал?цкая Царква
Партыя	Беларуск? народны фронт ≪Адраджэнне≫ Кансерваты?на-Хрысц?янская Партыя ? БНФ
Адукацыя	Беларуская дзяржа?ная акадэм?я мастацтва?
Навуковая ступень	кандыдат мастацтвазна?ства ( 1981 )
Месца працы	?нстытут мастацтвазна?ства, этнаграф?? ? фальклору ?мя Кандрата Крап?вы НАН Беларус?
А?тограф
Узнагароды
Сайт	pazniak.info
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Зяно?н Стан?сла?вав?ч Пазня?к (нар. 24 красав?ка 1944 , в. Суботн?к? , ??е?ск? раён ) ? беларуск? пал?тык ? грамадск? дзеяч , археолаг , мастацтвазна?ца , п?сьменн?к . Кандыдат мастацтвазна?ства (1981). Адз?н з заснавальн?ка? ≪ Мартыралога Беларус? ≫ (1988) ? Беларускага Народнага Фронту ≪Адраджэнне≫ (1989?1999), старшыня Кансерваты?на-Хрысц?янскай парты? ? БНФ (з 1999). З 1996 года жыве ? эм?грацы?.

Б?яграф?я

Ранн?я гады. Навуковая дзейнасць

Беларус, катал?к. Унук беларускага дзеяча ? Заходняй Беларус? ( Польшчы ) Янк? Пазняка . Бацька, якога ?летку маб?л?завал? ? Чырвоную арм?ю , заг?ну? на фронце ? снежн? 1944 года. Скончы? Суботн?цкую сярэднюю школу, мастацтвазна?чае аддзяленне Беларускага дзяржа?нага тэатральна-мастацкага ?нстытута па спецыяльнасц? тэатразна?ца (1967), асп?рантуру пры ?нстытуце этнаграф??, мастацтвазна?ства ? фальклору АН БССР (1972).

У 1969 разам з Лявонам Баразной апубл?кава? у маско?скай газеце ≪Правда≫ артыкул ≪Заботясь о будущем≫, спрабуючы выратаваць ад зн?шчэння г?старычную вул?цу Ням?га , што адтэрм?навала зн?шчэнне мног?х г?старычна кашто?ных будынка? ? квартала? у цэнтры М?нска, у тым л?ку Траецкага прадмесця , Верхняга горада ? Рака?скага прадмесця .

Займа?ся мастацтвазна?ствам. У 1974 годзе праз пал?тычна-адм?н?страцыйныя рэпрэс?? пазба?лены працы ? ?нстытуце мастацтвазна?ства , з 1976 года займа?ся археалог?яй. Працава? старшым навуковым супрацо?н?кам у аддзеле археалог?? ?нстытута г?сторы? АН БССР , вывуча? перыяд позняга сярэднявечча на Беларус?, займаючыся раскопкам? М?нска , Лоска , Мядзеля ? ?ншых беларуск?х гарадо? ? мястэчак. У 1981 годзе абаран?? дысертацыю ≪Праблемы стана?лення ? разв?цця беларускага прафес?йнага тэатра пачатку XX стагоддзя (1900?1917 гг.)≫, з прычыны канфл?кту з к?ра?н?цтвам ?нстытута абарона адбылася ? Лен?нградзе .

Пал?тычная дзейнасць

У 1988 годзе адкры? ? археалаг?чна даследава? масавыя пахаванн? людзей у Курапатах каля М?нска. У чэрвен? 1988 года ? газеце ≪ Л?таратура ? мастацтва ≫ апубл?кава? артыкул ≪ Курапаты ? дарога смерц? ≫. Пасля публ?кацы? артыкула, 30 кастрычн?ка 1988 года ? М?нску адбы?ся м?тынг-рэкв?ем ≪Дзяды≫ , як? бы? разагнаная ?ладам? з ужываннем дуб?нак ? слёзатачывых газа?. Вын?кам ста? рост апаз?цыйных настроя? ? ?тварэнне арган?зацыйнага кам?тэта па стварэнн? Беларускага народнага фронту, на чале якога ста? Зянон Пазняк. Старшыня Беларускага народнага фронту ≪Адраджэньне≫ (1989?1999) ? парты? БНФ (1993?1999). ^[1]

Ужо ? першым туры выбара? 4 сакав?ка 1990 года абраны дэпутатам Вярхо?нага Савета БССР 12-га скл?кання . З тра?ня 1990 года па студзень 1996 года ? дэпутат Вярхо?нага Савета , к?ра?н?к дэпутацкай апаз?цы? БНФ . Даб?ва?ся адкрыцця пра?ды пра маштабы Чарнобыльскай катастрофы , выступа? за вяртанне бела-чырвона-белага сцяга ? герба Пагон? як дзяржа?ных с?мвала? Беларус?, удзельн?ча? у распрацо?цы сацыяльна-эканам?чнага заканада?ства. У 1992 годзе пад к?ра?н?цтвам Зянона Пазняка фракцыяй БНФ у Вярхо?ным Савеце створана Канцэпцыя эканам?чнага разв?цця Беларус? ^[2] . На патрабаванне дэпутата? Апаз?цы? БНФ 24 жн??ня 1991 года была скл?каная нечарговая сес?я Вярхо?нага Савета, на якую дэпутаты БНФ пад к?ра?н?цтвам Пазняка вылучыл? пакет законапраекта? аб вяртанн? незалежнасц? Беларус?. 25 жн??ня 1991 году Вярхо?ны Савет прагаласава? за наданне Дэкларацы? аб дзяржа?ным суверэн?тэце статусу канстытуцыйнай с?лы, што азначала вяртанне незалежнасц? Беларус?.

У 1994 годзе Зянон Пазняк ажан??ся з аднапартыйкай Гал?най Вашчанка.

Зянон Пазняк вылуча?ся кандыдатам у прэз?дэнты Беларус? на выбарах 1994 года , атрыма? у першым туры 12,82 % галасо?, заня?шы трэцяе месца, ? не трап?? у друг? тур.

У студзен? 1995 года, пасля ?варвання рас?йск?х войска? у Чачню , апаз?цыя БНФ у Вярхо?ным Савеце выступ?ла ? падтрымку народа ?чкеры? . Новаабраны Прэз?дэнт Беларус? Аляксандр Лукашэнка ? адказ заяв??, што Зянон Пазняк закл?кае беларуса? ехаць ваяваць. Пазняк пада? у суд, Вярхо?ны Суд прызна? рацыю Пазняка ? абавяза? Лукашэнку абвергнуць сказанае ? выбачыцца; зроблена гэта не было ^[3] .

Напярэдадн? рэферэндума 1995 года , як? бы? ?н?цыяваны Аляксандрам Лукашэнкам ? тычы?ся пазба?лення Пагон? ? бела-чырвона-белага сцяга статусу дзяржа?ных с?мвала?, а беларускай мовы  ? статусу адз?най дзяржа?най мовы, эканам?чнай ?нтэграцы? з Рас?яй ? права прэз?дэнта распускаць парламент, дэпутаты апаз?цы? БНФ пад к?ра?н?цтвам Зянона Пазняка абвясц?л? галадо?ку на знак пратэсту. Уначы з 11 на 12 красав?ка яны был? гвалто?на выдаленыя з будынка Вярхо?нага Савета . Як успам?нае яго паплечн?к, былы дэпутат Сяргей Навумчык : ≪Пазняка ?дарыл? нагой у грудз?, выц?скал? вочы, б?л? аб сцяну≫ ^[4] .

На мясцовых выбарах у чэрвен? 1995 года балатава?ся па Ангарскай акрузе ? М?нску. Прайгра? у друг?м туры ? не атрыма? дэпутацк? мандат ^[5] . На парламенцк?х выбарах у л?стападзе 1995 года балатава?ся ? Смаргон? . Паводле аф?цыйных дадзеных набра? 47 % галасо?, ягоны суперн?к ? 40 %, але 13 % прагаласавал? супраць абодвух кандыдата?, ? выбары не адбыл?ся ^[6] .

Эм?грацыя

У сакав?ку 1996 года, пазбягаючы магчымага арышту, пак?ну? Беларусь разам з Сяргеем Навумчыкам, праз месяц вярну?ся ? М?нск на Чарнобыльск? шлях , затым зно? пак?ну? кра?ну. Некаторы час бы? ва Укра?не , Чэх?? , Польшчы , Вял?кабрытан?? , пасля бы? запрошаны ? ЗША , дзе ?радам яму 24 жн??ня 1996 года бы? дадзены пал?тычны прытулак. У эм?грацы? займаецца пал?тычнай дзейнасцю, сустракаецца з грамадскасцю ? журнал?стам? розных кра?н. Жы? з сям’ёй у Варшаве (Польшча). З 1996 года выдава? у Варшаве бюлетэнь ≪ Беларуск?я ведамасьц? ≫.

Зянон Пазняк вылуча?ся кандыдатам у прэз?дэнты Беларусь на альтэрнаты?ных, непрызнаных выбарах 1999 года , як?я прызначыл? дэпутаты Вярхо?нага Савета, верныя Канстытуцы? 1994 года. Але фактычна выбары не адбыл?ся. Восенню 1999 года крыз?с, як? ?зн?к пасля вострай крытык? Зянона Пазняка на адрас старшын? ЦВК В?ктара Ганчара , скончы?ся расколам БНФ на дзве структуры: партыю БНФ пад к?ра?н?цтвам В?нцука Вячорк? ? Кансерваты?на-Хрысц?янскую партыю ? БНФ на чале з Зянонам Пазняком.

Для прадух?лення небяспек?, якая нав?сла ? гэты час над Курапатам? , Зянон Пазняк закл?ка? да стварэння народнага мемарыяла ? прапанава? ?дэю крыжовага шэсця на Дзяды . Канцэпцыя мемарыяла ? тэхналог?я, колькасць ? размяшчэнне крыжо? ? абмярко?валася ? лютым-сакав?ку 2000 года, у тым жа годзе адбылося першае крыжовае шэсце.

15 чэрвеня 2001 года была зарэг?стравана ?н?цыяты?ная група па зборы подп?са? для вылучэння яго кандыдатам у прэз?дэнты на выбарах (у колькасц? 1429 чалавек), к?ра?н?к ?н?цыяты?най групы Сяргей Папко? . Паводле звестак выбарчых штабо?, ?н?цыяты?ная група Зянона Пазняка сабрала 104 600 подп?са?, але частка ?х згуб?лася праз тое, што подп?сы рэг?стравал? ? раёнах, дзе яны был? сабраныя, а не па месцы жыхарства ?х уладальн?ка?. У вын?ку ЦВК Беларус? зарэг?стравала тольк? 75 818 подп?са? ^[7] , а Зянон Пазняк закл?ка? сва?х прых?льн?ка? н?кога на выбарах не падтрымл?ваць.

21 снежня 2005 года ?н?цыяты?ная група Зянона Пазняка па вылучэнн? яго ? кандыдаты ? прэз?дэнты падала сп?сы на рэг?страцыю, аднак ЦВК заяв?ла, што Пазняк паводле закона не можа ?дзельн?чаць у выбарах.

Пад яго к?ра?н?цтвам калектывам пал?тыка? ? спецыял?ста? у 2017 годзе распрацавана праграма ≪Вольная Беларусь≫ як праект новай Беларус? ^[8] . Каментуючы тэму свайго магчымага вяртання ? Беларусь, Зянон Пазняк заяв??, што Аляксандр Лукашэнка не змяняецца, ? ≪ прыезд Пазняка ? ягоны гэб?сцк? калгас азнача? бы прызнанне лаяльнасц? ягонай душагубк? ? маральную кап?туляцыю беларускага Адраджэння ≫ ^[1] .

У студзен? 2023 года наведа? Укра?ну .

Навукова-даследчыцкая дзейнасць

Даследава? археалог?ю ? арх?тэктуру сярэдневяковых гарадо? ? мястэчак Беларус?, беларускае мастацтва ? мастацкую культуру, займа?ся тэорыяй ? практыкай аховы ? адна?лення культурна-г?старычнай спадчыны М?нска . Праводз?? раскопк? ? М?нску, Мядзел? , Лоску (Валожынск? раён), Суботн?ках (??е?ск? раён), Курапатах пад М?нскам ? ?нш.

У 1983 годзе З. Пазняк вывуча? мястэчк? Суботн?к? ? ??е . У Суботн?ках ён знайшо? месца першапачатковага пасел?шча канца XIV ст. Самыя старажытныя знаходк?, выя?леныя праз шурфо?ку ? ???, належаць да XVI ст. ^[9]

А?тар кн?г па мастацтве ? арх?тэктуры.

Л?таратурная ? мастацкая творчасць

Выда? некальк? зборн?ка? паэз?? ? фотаальбома?. Адз?н з верша? ≪Авэ, Марыя≫ бы? пакладзены на музыку ?гарам Лучанком ? ?вайшо? у рэпертуар ансамбля ≪ Сябры ≫ ^[10] /

А?тар рамана ≪Палын-палын≫ (2016) ^[11] ? п’есы ≪Акупацыя≫ (2020) ^[12] .

Узнагароды

Узнагароджаны медалём 100 гадо? БНР Рады Беларускай Народнай Рэспубл?к? ^[13] , Крыжам Ордэнам Пагон? (2024) за найважнейшы ?нёсак у здабыццё незалежнасц? Беларус?, нацыянальнае адраджэнне, абарону дэмакраты? ^[14] .

Ацэнк?

Беларуск? пал?тык ? дыпламат Пётр Садо?ск? называе Зянона Пазняка гало?ным героем таго часу, кал? здабывалася беларуская незалежнасць ^[15] .

П?сьменн?ца Святлана Алекс?ев?ч сказала, што Зянон Пазняк у эм?грацы? ≪мае справу не з рэальнай Беларуссю, а з той, якая ? яго ? галаве≫ ^[16] .

Гало?ны рэдактар часоп?са ARCHE Валерый Булгака? за?важы?, што рыторыка Зянона Пазняка фактычна не змяняецца з канца 1980-х ^[17] .

Б?бл?яграф?я

• Брасла?шчына. Мн., 1970;
• Рэха да?няга часу. Мн., 1985;
• Сапра?днае абл?чча. ? Мн., 1992;
• Курапаты. Менск ? Ню Ёрк, 1993;
• Глёрыя Патрыя. В?льня, 2000.
• Гутарк? з Антонам Шукелойцем . ? Беларуск?я ведамасьц?, Варшава; Таварыства Беларускай Культуры ? Летуве, В?льня, 2003. ? 144 с.: ?л. ISBN 9955-9337-8-X

Крын?цы

Л?таратура

• Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 11: Муг?р ? Пал?кл?н?ка / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 2000. ? Т. 11. ? С. 519?520. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
• Позняк Зенон Станиславович // Кто есть кто в Республике Беларусь: Электронный справочник; БДГ on-line. ? Эл. ресурс bdg.by
• Позняк Зенон // Кто есть кто в Беларуси. Хто ёсць хто ? Беларус?. Who’s who in Belarus / Складальн?к? В. Голубе?, А. К?жэ, А. Смольск?, В. Трыгубов?ч, Г. Ахметава, В. Чуйко. ? М.: Кн?жны дом ≪Университет≫, 1999. ? 176 с. ISBN 5-8013-0068-6

Спасылк?

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Зянон Стан?славав?ч Пазняк
• Аф?цыйны сайт Зянона Пазняка
• Bielarus.net Беларуская Сал?дарнасць
• Кансерваты?на-Хрысц?янская Партыя ? БНФ Арх?вавана 13 чэрвеня 2021.
• Блог на радыё ≪Свабода≫
• З. Пазняк пра стварэнне ≪апаз?цы?≫