Забасто?ка праца?н?ко? м?нскага метрапал?тэна  ? забасто?ка, якая адбылася 17?21 жн??ня 1995 года ? спын?ла рух метро ? М?нску на некальк? дзён. Гэта бы? першы раз, кал? ? М?нск?м метрапал?тэне бы? спынены рух за яго ?жо амаль 10 гадо? працы на той момант.

Перадумовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

С?туацыя ? М?нск?м метрапал?тэне абвастрылася ?весну 1995 года, кал? начальн?к гарадскога метро Уладз?м?р Набежка сва?м прыказам скасава? 10-адсоткавыя надба?к? за бяспечную ? безаварыйную працу ? паменшы? памер прэм?й. Тым самым ён парушы? калекты?ны дагавор, заключаны пам?ж працада?цам ? прафсаюзам? (на метрапал?тэне су?снавал? два прафсаюзы: аф?цыйны ? Свабодны прафсаюз Беларус? . Але, кал? была парушаная дамова, яны пачал? дзейн?чаць сумесна).

Спробы прафсаюза? правесц? перамовы з начальн?кам метро вын?ка? не дал?. Прафсаюзы таксама звяртал?ся ? органы ?лады, пракуратуру ? суд, але гэта н?чога не дала, што падштурхо?вала да рашэння пачаць забасто?ку.

Напярэдадн? 17 жн??ня забасто?ку аб’яв?ла частка к?ро?ца? тралейбуснага дэпо № 1, якое абслуго?вала цэнтральную транспартную артэрыю горада ? праспект Скарыны . Праца?н?к? метро, сабра?шыся на сходзе ?ночы з 16 на 17 жн??ня, вырашыл? ?х падтрымаць ? не прыступаць да працы. Акты?ны ?дзел у забасто?цы брал? члены Свабоднага прафсаюза Беларус? .

Патрабаванн? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зранку праца?н?к? высунул? свае патрабаванн?:

1. адста?ка к?ра?н?цтва метро,
2. прытрымл?ванне калекты?нага дагавора,
3. своечасовая выплата заплаты.

Спачатку баста?н?к? высунул? патрабаванн? прытрымл?вання калекты?нга дагавора ? частцы выплаты кампенсацый памерам 1 % за кожны дзень пратэрм?наванага заробку, заключэння тарыфнага пагаднення ? скасавання дагавора з начальн?кам метро. Надалей патрабаванн? змян?л?ся. Паводле слова? Уладз?м?ра Макарчука, патрабаванне выплаты пратэрм?наванана заробку было знятае пасля таго, як баста?н?кам было зая?лена, што ?м выплацяць заробак коштам пенс?янера? ? медыка?. Тады на першы план выйшла патрабаванне адста?к? начальн?ка метрапал?тэна Уладз?м?ра Набежк?.

Ход падзей [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У першы ж дзень забасто?к? да будынка дэпо пад’ехал? 4 грузав?к? АМАПа ; начальн?к службы кантролю адм?н?страцы? Прэз?дэнта Беларус? Вас?ль Далгалё? пагража? баста?н?кам лака?там , а падб?тн?кам ? крым?нальнай адказнасцю. Баста?н?ко? прымушал? п?саць заявы пра тое, як у забасто?цы яны не ?дзельн?чаюць. Мног?х супрацо?н?ка? выкл?кал? да к?ра?н?цтва сам-насам, затым звальнял?.

У суботу 19 жн??ня будынак Свабодных прафсаюза?, дзе сабрал?ся баста?н?к?, бы? абкружаны м?л?цыяй ? АМАПам. Каб не спакушаць супрацо?н?ка? праваахо?ных органа?, баста?н?к? нак?равал?ся да мэры?. Спробы ?ступ?ць у перамовы са старшынёй М?нгарвыканкама аказал?ся беспаспяховым?. Уладз?м?р Ярмошын стая? на адным: пачынайце работу, а потым будзем разма?ляць (баста?н?к? ? якасц? ?мовы для ?ступлення ? перамовы прапано?вал? аднав?ць на працы 16 звольненых у дн? забасто?к? машын?ста?). Таксама Уладз?м?р Ярмошын прапанава? адправ?ць Уладз?м?ра Набежку ? адпачынак, што не задавол?ла баста?н?ко?, бо яны патрабавал? ?жо менав?та ягонай адста?к?. Старшыня М?нгарвыканкама заяв??, што разбярэцца са звольненым?, паводле свайго меркавання, дада?шы, што праблема выхаду баста?н?ко? на працу яго ≪?жо не моцна хвалюе≫: ма?ля?, па маршруце, як? дублюе метро, будуць пушчаныя завезеныя з ?ншых гарадо? а?тобусы.

Задавальняць патрабаванн? праца?н?ко? улада не стала. Аф?цыйная прапаганда развярнула кампан?ю супраць баста?н?ко? на бачынах газет ? экранах тэлев?зара?. Дэманстравал?ся абураныя жыхары М?нска , паведамлялася, што заплата машын?ста? складаецца з каля 4 м?льёна? (пры рэча?сных 2 м?льёнах).

На наступны дзень, 20 жн??ня, высветл?лася, што ?лады знайшл? выхад. Паводле сведчання машын?ста?, у ноч з суботы на нядзелю к?ра?н?цтва метро разам з м?л?цыяй абыходз?ла кватэры баста?н?ко?, патрабуючы, каб яны выйшл? на працу. Са 150 машын?ста? м?нскага метро знайшлося тольк? 6 згодных працягваць працу. Акрамя таго ?лады, паводле газеты ≪ Коммерсантъ ≫, выкл?кал? з адпачынку к?ро?ца? прыгарадных электрычак ?, пагражаючы звальненнем, патрабавал? ад ?х пачаць абкатваць цягн?к? метро. Паводле газеты ≪ Свабода ≫, збольшага прыцягвал?ся штрэйкбрэхеры з Аршанскага ? Баранав?цкага дэпо. Таксама был? запрошаныя ?нструктары з Масквы ? Санкт-Пецярбурга . Выступаючы перад ?м? Аляксандр Лукашэнка заяв??:

Гэтыя с?лы хочуць зраб?ць так, як у Польшчы , дзе ≪ Сал?дарнасць ≫ ск?нула партыйныя структуры ? прыйшла да ?лады

Арыг?нальны тэкст (руск.)   

Эти силы хотят сделать так, как в Польше, где ≪Солидарность≫ смела партийные структуры и пришла к власти

Паводле ?нструкцы?, да выхаду на л?н?ю машын?ст метро пав?нны абкац?ць цягн?к у пустым тунэл? 160?180 гадз?н, з-за чаго машын?сты метро, як?я баставал?, не разумел?: ?х вучыл? па 9 месяца?, а чыгуначных машын?ста? дапусц?л? да працы ? метрапал?тэне пасля трохгадз?ннай ?нструкцы?.

21 жн??ня баста?н?к? зно? сабрал?ся а сёмай гадз?не ран?цы каля будынка Свабодных профсаюза?. Сабралося каля 150 чалавек, як?я праз 20 хв?л?на? з патрабавання м?л?цы? перанесл? м?тынг на адз?н з закутко? горада. Але а 8:30 на плошчу Свабоды падцягнул?ся с?лы м?л?цы? ? АМАПа (тольк? грузав?ко? з АМАПам журнал?сты нал?чыл? каля 20). Праца?н?ко? хапал? прама на вул?цы ? адпра?лял? ? а?тамаб?л?. Усяго было затрымана 24 пратэсто?цы, паведам?ла газета ≪ Звязда ≫. Слесар Сяргей Раманчык распавяда? газеце ≪Свабодзе≫: ≪спецназа?цы крычал? ?ляжаць, трымаць рук? за галавой“, стралял? ? паветра. Затрыманых адвязл? ? во?нскую часць, выкл?кал? па адным на допыт, трымал? пад вартай. Позна вечарам большую частку праца?н?ко? адпусц?л?, патрабава?шы з ?х росп?сы, што прэтэнз?й яны не маюць≫.

Той жа ран?цай людз? ? чорных масках затрымал? прама на вул?цы прафсаюзных л?дара? метрапал?тэна Уладз?м?ра Макарчука (атрыма? 15 сутак) ? М?калая Канаха. Паводле непацверджаных звестак, маск? хавал? байцо? спецпадраздзялення ?нутраных войска?. Бы? таксама схоплены л?дар Свабоднага прафсаюза Беларус? Генадзь Быка? (атрыма? 10 сутак).

Палепшыць арган?зацыю страйку спрабава? дэпутат Вярхо?нага Савета , сябра БНФ , адз?н з л?дара? працо?нага руху пачатку 90-х Сяргей Антончык . Аднак у той жа дзень 21 жн??ня каля 16-й гадз?ны яго ? парушэнне закона аб статусе дэпутата затрымал?. Да ран?цы 23 жн??ня яго трымал? пад вартай на базах МУС ? ?нутраных войска?. Кал? падня?ся пал?тычны скандал, Антончыка дастав?л? ? будынак КДБ , паведам?л?, што датычна яго будзе праведзенае раследаванне, ? адпусц?л?.

Вын?к? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Указам Прэз?дэнта ад 21 жн??ня 1995 года за ?дзел у забасто?цы на М?нск?м метрапал?тэне дзейнасць Свабоднага прафсаюза Беларус? была прыпынена да 19 снежня 1997 года. Гэты Указ бы? двойчы прызнаны Канстытуцыйным судом не адпаведным Канстытуцы? .
• Паводле розных даных, было звольнена 56-58 машын?ста?, слесара? ? электрамехан?ка? метрапал?тэна.
• Задушэнне на нейк? час працо?нага руху. На друг? дзень забасто?к? л?дар Свабоднага прафсаюза Беларус? Генадзь Быка? каза?:

Лукашэнка не жадае ?сц? н? на як?я кампрам?сы, хоча с?лком задушыць працо?ны рух. Кал? ≪бацька≫ пераможа метрапал?тэна?ца?, ён наогул ашалее ? адчуе, што яму ?сё дазволена, аж да св?нцу.

Арыг?нальны тэкст (руск.)   

Лукашенко не желает идти ни на какие компромиссы, хочет силой задушить рабочее движение. Если ≪батька≫ победит метрополитеновцев, он вообще ошалеет ? почувствует, что ему все позволено, вплоть до свинца.

Рэакцыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• У нядзелю 20 жн??ня ? тэлепраграме ≪Рэзананс≫ выступ?? Аляксандр Лукашэнка з заявай, што забасто?ка метро ? работа нацыянал?стычных с?л на чале з Беларуск?м народным фронтам , як?я пацярпел? сакрушальнае паражэнне на выбарах ? не правял? ? парламент н?воднага чалавека. З таго часу, паводле Прэз?дэнта, адбывалася многае, што было схавана ад ус?х, але пра што яго ?нфармавал?. Сярод ?ншага, ён заяв??, што Свабодны прафсаюз Беларус? супрацо?н?ча? з польск?м? прафсаюзам? ? праводз?? кансультацы? з амерыканск?м? прафсаюзам?. Лукашэнка заяв??, што ? канцы леташняга года ? летась было праведзена з амерыканцам? ? палякам? , мяркуючы па ?с?м, 3 сем?нары для прафсаюза?. Паводле слова? Прэз?дэнта, прыязджал? эм?сары з-за мяжы ? натаск?вал? Свабодны прафсаюз работаць у новых умовах. Прэз?дэнт паведам?? таксама, што, паводле яго звестак, каля дэпо метрапал?тэна стаяць п?кеты, як?я не пускаюць на працу тых, хто хоча выйсц? на працу. Ён заяв??, што будуць затрыманыя ?се, хто будзе перашкаджаць працы транспарту ? М?нску . ≪Метро ? панядзелак пав?ннае працаваць≫, ? заяв?? Лукашэнка, звярну?шыся да супрацо?н?ка? метро. ? ≪У вас ёсць моц, каб прыняць рашэнне≫. У панядзелак пасля 9-й гадз?ны ран?цы ён заяв??, што метрапал?тэна?цы могуць не звяртацца да яго з просьбам? адна?лення на высокааплачанай працы. Прэз?дэнт таксама абяца? навесц? парадак у стал?цы самым? жорстк?м? захадам?.
• Кандыдат на прэз?дэнцк?х выбарах 2001 года Уладз?м?р Ганчарык 24 жн??ня 2001 года паабяца? у выпадку сваёй перамог? рэаб?л?таваць удзельн?ка? забасто?к? 1995 года. ^[1]

Зноск?

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• АННА Ъ-БАНЕВА   Трудовой конфликт в Белоруссии // Газета ≪ Коммерсантъ ≫ . ? 22.08.1995. ? № 152. ? С. 4.
• Андрей ВОДЧИЦ   10 фактов о забастовке в минском метро, взбесившей власть 25 лет назад // ex-press.by . ? 22 жн??ня 2020. (недаступная спасылка)