Г?сталог?я (ад грэч. ?στ?ομ  ? тканка ? грэч. Λ?γο?  ? веды, слова, навука) ? раздзел б?ялог?? , як? вывучае будову тканак жывых арган?зма?. Звычайна гэта роб?цца рассяканнем тканак на тонк?я пласты ? з дапамогай м?кратома. У адрозненне ад анатом?? г?сталог?я вывучае будову арган?зма на тканкавым узро?н?.

Г?сталог?я чалавека  ? раздзел медыцыны , як? вывучае будову тканак чалавека.

Г?стапаталог?я  ? проф?ль м?краскап?чнага вывучэння пашкоджанай тканк?, з'я?ляецца важным ?нструментам патамарфалог?? ( паталаг?чная анатом?я ), бо дакладны дыягназ рака ? ?ншых захворвання? звычайна патрабуе г?стапаталаг?чнага даследавання узора? тканак.

Г?сталог?я судова-медыцынская  ? раздзел судовай медыцыны , як? вывучае асабл?васц? пашкоджання? на тканкавым узро?н?.

Крын?ца тканк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Г?сталаг?чнае даследаванне тканак пачынаецца з  х?рург?? , б?япс?? або а?тапс??.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Г?сталог?я зарадз?лася задо?га да вынаходн?цтва м?краскопа . Першыя ап?санн? тканак сустракаюцца ? працах Арыстоцеля ,  Галена ,  Ав?цэны ,  Везал?я . У  1665 годзе Р. Гук  увё? паняцце  клетк?  ? наз?ра? у м?краскоп клеткавую будову некаторых тканак. Г?сталаг?чныя даследаванн? праводз?л?  Мальп?г? , А. Левенгук , Сваммердам , Н. Гру ? ?нш. Новы этап разв?цця навук? звязаны з ?мёнам?  К. Вольфа  ? К. Бэра  ? заснавальн?ка?  эмбрыялог?? .

Тэрм?н ≪г?сталог?я≫ ?вё? нямецк? анатам К. Маер у 1819 годзе.

У XIX стагоддз? г?сталог?я была па?напра?най акадэм?чнай дысцыпл?най. У сярэдз?не XIX стагоддзя  А. Кел?кер  , Лейдынг ? ?ншыя стварыл? асновы сучаснага вучэння аб тканках.  Р. В?рхо?  пакла? пачатак разв?ццю клеткавай ? тканкавай паталог??. Адкрыцц? ?  цыталог?? ? стварэнне клеткавай тэоры? стымулявал? разв?ццё г?сталог??. Вял?к? ?плы? на разв?ццё навук? аказал? працы  ?. ?. Мечн?кава  ?  Л. Пастэра , як?я сфармулявал? асно?ныя ?я?ленн? аб ?муннай с?стэме.

Нобеле?скую прэм?ю па ф?з?ялог?? ? медыцыне ? 1906 годзе прысудз?л? двум г?сталогам, Кам?ла Гольджы  ?  Сант'яга Рамон-?-Кахалю . Яны мел? ?заемна-супрацьлеглыя погляды на нервовую структуру гала?нога мозгу ? розных разглядах аднолькавых здымка?.

У XX стагоддз? працягвалася ?дасканаленне метадалог??, што прывяло да фармавання г?сталог?? ? яе цяперашн?м выглядзе. Сучасная г?сталог?я цесна звязана з цыталог?яй, эмбрыялог?яй, медыцынай ? ?ншым? навукам?. Г?сталог?я распрацо?вае так?я пытанн?, як заканамернасц? разв?цця ? дыферэнцыявання клетак ? тканак, адаптацы? на клеткавым ? тканкавым узро?нях, праблемы рэгенерацы? тканак ? органа? ? ?нш. Дасягненн? паталаг?чнай г?сталог?? шырока выкарысто?ваюцца ? медыцыне, дазвол?л? зразумець механ?зм разв?цця хвароб ? прапанаваць спосабы ?х лячэння.

Метады даследавання [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Метады даследавання ? г?сталог?? ?ключаюць падрыхто?ку г?сталаг?чных прэпарата? з наступным ?х вывучэннем з дапамогай светлавога або электроннага м?краскопа. Г?сталаг?чныя прэпараты ?я?ляюць сабой мазк?, адб?тк? органа?, тонк?я зрэзы кавалачка? органа?, магчыма, афарбаваныя адмысловым фарбавальн?кам, змешчаныя на прадметнае шкло м?краскопа, залучаныя ? кансервуючае асяроддзе ? пакрытыя покры?ным шклом.

Падрыхто?ка г?сталаг?чнага прэпарата [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля збору матэрыялу яго падрыхто?ваюць да даследавання, што ?ключае шэраг этапа?.

1. Ф?ксацыя  (ад лац.  fixatio  -  замацаванне)  ? фрагмент тканк? апрацо?ваюць з дапамогай вадкасц?-ф?ксатара, у рол? якога часцей за ?сё выступае фармал?н, радзей ? сп?рты, п?крынавая к?слата ? ?нш. Такая апрацо?ка прадух?ляе распад клетак ? разбурэнне структуры тканк? пад дзеяннем уласных фермента? клетак ? працэса? гн?ення, так?м чынам захо?ваючы прыжыццёвую структуру ? робячы магчымым вывучэнне тканк?. Прынцып дзеяння ф?ксуючых вадкасця? заснаваны на хуткай г?бел? клетак ? каагуляцы? бялку. Найбольш распа?сюджаны тып ф?ксацы? ? ?мерсыйная ф?ксацыя (ад лац. immersio  -  апусканне ), пры якой фрагмент тканк? цалкам апускаецца ? раствор; ? эксперыментальных умовах таксама выкарысто?ваюць перфуз?йную ф?ксацыю (ад лац.  perfusio  -  ?л?ванне ), пры якой ф?ксатар ?водзяць праз судз?нкавую с?стэму. ^[1]  Пры гэтым выкарысто?ваюць як тэхн?чны фармал?н (марка ФМ ДАСТ 1625-89), так ? падрыхтаваны (≪забуфераны≫ фармал?н), як? адрозн?ваецца большай стаб?льнасцю ? не ?твараецца белы ападак, уласц?вы тэхн?чнаму фармал?ну пры тэмпературы н?жэй за 40 °C.
2. Праводка  ? працэс дэг?дратац?? (абязводжвання) фрагмента тканк? ? насычэнн? яго параф?нам . Гэты этап забяспечвае ?шчыльненне тканк?, якое, у сваю чаргу, неабходна для атрымання зрэза? (кал? тканка будзе зал?шне мяккай, то пры м?кратамаванн? яна будзе ≪зм?наццца≫, утвараючы зморшчыны, разрывы ? ?ншыя артэфакты, як?я робяць яе непрыдатнай да вывучэння). Традыцыйна праводку ажыцця?лял? шляхам паслядо?нага апускання тканка ? растворы кс?лолу ? этылавага сп?рту, ^[1]  аднак так? метад мае шэраг ?стотных недахопа?, то: працаёмкасць, працягласць (да чатырох сутак) ^[2] , выпарэнне рэагента? ? паветра лабараторы? (што небяспечна для супрацо?н?ка? лабараторы?, бо кс?лолы ?твараюць выбухованебяспечныя сумес? пары з паветрам, выкл?каюць вострыя ? хран?чныя пашкоджанн? крывятворных органа?, пры кантакце са скурай ? дэрматыты), ^[3]  а таксама нестаб?льная якасць атрыманай тканк?, якая залежыць ад чалавечага фактару, а менав?та дзеяння? лабаранта. Для вырашэння праблем такога роду лабараторы? выкарысто?ваюць альтэрнаты?ныя рэагенты, так?я як ?запрапанол, як? нетакс?чны, а таксама апараты - г?стапрацэсары, як?я маюць закрыты контур ? так?м чынам як?я не дапускаюць выпарэння? у паветра лабараторы?. Шляхам выкарыстання г?стапрацэсара? таксама можна значна паменшыць час праводк? па пара?нанн? з ручным метадам (да адной гадз?ны пры выкарыстанн? г?стапрацэсара Xpress 120 ^[4] ) за кошт прымянення вакуум-?нф?льтрацыйных ? м?крахвалевай методык.
3. Зал?ванне  ? працэс стварэння блока, дастаткова цвёрдага, каб быць прыдатным для рэзк? (м?кратамавання). Роб?цца шляхам зал?вання фрагмента тканк? вадк?м параф?нам, цэла?дынам, пластмасай або адмысловым? асяроддзям? для зал?вання. Затым зал?тую тканку астуджваюць да зацвярдзення блока. Цэла?дын ? цяперашн? час практычна не выкарысто?ваецца; чысты параф?н таксама валодае шэрагам недахопа?, як?я робяць яго непрыдатным для даследавання ? пры яго зацвярдзенн? ?твараюцца крыштал?, як?я памяншаюць яго аб'ём на 5?10 %, што, у сваю чаргу, вядзе да дэфармацы? тканк? ^[5] , а таксама з-за крыштал?чнай структуры ён лёгка крышыцца пры рэзанн?. Таму часцей за ?сё для вырабу блока? карыстаюцца адмысловым? зал?вальным? асяроддзям?, як?я ?я?ляюць сабой сумесь параф?на? з ападкам? ? выглядзе рысавага, пчал?нага воску або пал?мера?. Гэтыя асадк? надаюць параф?ну эластычнасць, што не дае яму крышыцца пры рэзанн?. Каб стварыць гамагеннае асяроддзе для зал?вання, воск ? параф?н растопл?ваюць, астуджваюць ? старанна змешваюць, па?тараючы ?сю працэдуру 5?10 разо?. Гэта давол? працаёмк? працэс, якасць атрыманага асяроддзя нестаб?льна, таму некаторыя лабараторы? карыстаюцца гатовым? асяроддзям? для зал?вання, вырабленым? ? завадск?х умовах ? як?я не патрабуюць дадатковай гамаген?зацы?.
4. Рэзка,  або м?кратамаванне, уя?ляе сабой выраб тонк?х зрэза? на адмысловым прыборы - м?кратоме . Та?шчыня зрэза?, прызначаных для светлавой м?краскап??, не пав?нна перавышаць 4 ? 5 мкм, для электроннай ? 50?60 нм.
5. Афарбо?ванне  зрэза? дазваляе выяв?ць структуру тканк? за кошт неаднолькавай х?м?чнай зроднасц? розных элемента? тканк? да г?сталаг?чых фарбавальн?ка?. Напрыклад, афарбо?ка гематакс?л?нам ? эяз?нам дазваляе выяв?ць к?слыя структуры ткан?ны, так?я як ДНК ? РНК , за кошт ?х звязвання з гематакс?л?нам, як?я маюць шчолачную рэакцыю, ? цытаплазму клетак, якая звязваецца з эяз?нам ^[6]  (глядз?це: афарбо?ка гематакс?л?нам ? эяз?нам ). Перад афарбо?ваннем выконваецца мантаванне зрэзу на прадметнае шкло. Для пазбягання фармавання зморшчын зрэз пасля м?кратамавання змяшчаюць на паверхню летняй (т.б. крыху падагрэтай) вады, дзе ён выпростваецца, а потым ужо на шкло. Афарбо?ванне, як ? ?се астатн?я стады? працэсу вырабу г?сталаг?чнага прэпарату, можа выконвацца ?ручную ? а?таматычна. Адрозн?ваюць традыцыйнае афарбо?ванне ? ?мунаг?стах?м?чнае .
6. Залучэнне  зрэза? ?я?ляе сабой змяшчэнне афарбаванага зрэзу, мантаванага на прадметным шкле, пад покры?нае шкло з выкарыстаннем асяроддзя для залучэння, як? мае каэф?цыент праламлення, бл?зк? да гэткага ? шкла ? канадск? бальзам, пол?стырол, адмысловыя асяроддз? для залучэння. Залучаны прэпарат можна захо?ваць давол? до?гую колькасць часу (выключэнне ? пры выкарыстанн? пол?стыролу прэпарат паступова губляе празрыстасць, а сам пал?стырол трэскаецца. Дадзеныя змены пры залучэнн? пал?стыролам значна памяншаюцца, кал? ? пал?стырол дадаць пластыф?катар напрыклад дз?бутылфталат, пры такой умове тэрм?н прыдатнасц? г?сапрэпарата павял?чваецца да 10 гадо? нават без покры?нага шкла, на працягу 3 гадо? змянення? практычна не адбываецца).

Асно?ныя метады г?сталаг?чнага даследавання [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Светлавая м?краскап?я
• Фазава-кантрасная м?краскап?я
• Цёмнапольная м?краскап?я
• ?нтэрферэнцыйныя м?краскап?я
• Палярызацыйныя м?краскап?я
• Флюарэсцэнтная м?краскап?я
• Ультраф?ялетавая м?краскап?я
• Электронная м?краскап?я
• Цытаспектрафотаметрыя
• Радыёа?таграф?я
• ?мунацытах?м?чныя метады
• Метад культуры клетак
• М?краскап?чная х?рург?я клетк?

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 5: Гальцы ? Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 1997. ? Т. 5. ? 576 с. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Г?сталог?я