Гуман?зм
(ад
лац.
:
humanitas
? чалавечнасць,
лац.
:
humanus
? чалавечны,
лац.
:
homo
? чалавек) ?
светапогляд
, у цэнтры якога знаходз?цца ?дэя
чалавека
як найвышэйшай кашто?насц?; узн?к як ф?ласофская плынь у эпоху
Адраджэння
.
Гуман?зм сцвярджае кашто?насць чалавека як асобы, яго правы на
свабоду
,
шчасце
,
разв?ццё
, праяву сва?х здольнасцей.
Слова ≪гуман?зм≫ паходз?ць ад лац?нскага паняцця humanitas, упершыню выкарыстанага
Цыцэронам
для ап?сання кашто?насцей, звязаных з л?беральнай адукацыяй, чымсьц? накшталт сучаснага мастацтва, ф?ласоф??, г?сторы?, л?таратуры. Слова зно? усплыло падчас ?тальянскага Адраджэння, кал? umanista дасягнула англ?йскай мовы ? XVI стагоддз?. Слова не выкарысто?ва?ся як -?зм, а як -?ст для ап?сання групы людзей, як?я вывучаюць ? прапагандуюць адукацыю на аснове клас?чнай л?таратуры. У пачатку XIX стагоддзя ён выкарысто?ва?ся ? Герман?? як гуман?зм з розным? значэнням?, ? адтуль ён зно? увайшо? у англ?йскую мову з двума розным? абазначэнням?, адз?н з як?х звязаны з вывучэннем клас?чнай л?таратуры, як? заста?ся акадэм?чным тэрм?нам, а друг? бы? больш папулярызаваны ? азнача? нерэл?г?йны падыход да жыцця, што азначае антытэзу тэ?зму. Хутчэй за ?сё, менав?та баварск? тэолаг Фрыдрых ?ману?л Н?тамер увё? тэрм?н гуман?зм для ап?сання новай клас?чнай праграмы, якую ён планава? прапанаваць у нямецк?х сярэдн?х школах. Не?забаве свет прынял? ?ншыя навуко?цы, так?я як Георг Фойгт ? Яка? Буркхарт. У XX стагоддз? гэтае слова ?дакладн?лася, дайшо?шы да сучаснага значэння, што азначае натурал?стычны падыход да жыцця з акцэнтам на дабрабыт ? свабоду людзей.
Даць вызначэнне гуман?зму ? складаная задача, якая раскрывае супярэчнасц? вакол гуман?зму. З аднаго боку, гуман?зм вызначаецца як заступн?к чалавечай свабоды ? годнасц?, з другога ? ён звязаны з прыгнётам (праз тое, што ён з’я?ляецца пабочным прадуктам сучаснасц?). У 1974 годзе ф?лосаф С?дн? Хук вызначы? гуман?зм, або гуман?ста?, па негаты?ных характарыстыках. Па-першае, гуман?сты выступаюць супраць навязвання адной культуры ? розных цыв?л?зацыях, не належаць да царквы ц? ?сталяванай рэл?г??, не падтрымл?ваюць дыктатуры, не апра?дваюць гвалт за сацыяльныя рэформы або больш лаяльныя да арган?зацы?, чым ?х абстрактныя кашто?насц?.