Дом нямецкага пасольства ? Санкт-Пецярбургу. Арх?тэктар Берэнс.
Будынак
, с?нон?м:
дом
? разнав?днасць наземнага
буда?н?чага
збудавання
з
памяшканням?
, створанага ? вын?ку
буда?н?чай дзейнасц?
? мэтах ажыцця?лення пэ?ных спажывецк?х функцый, так?х як пражыванне (
жыллё
), гаспадарчая ц? ?ншая дзейнасць людзей, размяшчэння
вытворчасц?
,
захо?вання прадукцы?
або ?трыманне
жывёл
[1]
. Будынак ?ключае ? сябе
сетк? ?нжынерна-тэхн?чнага забеспячэння
? с?стэмы (абсталяванне) ?нжынерна-тэхн?чнага забеспячэння. Будынак можа мець таксама эксплуатаваныя памяшканн? ? падземнай частцы. Збудаванне, якое не мае надземнай частк?, не з'я?ляецца будынкам.
У навукова-тэхн?чнай л?таратуры часта выкарысто?ваецца спалучэнне сло? ≪будынк? ? буда?н?чыя збудаванн?≫. У гэтым спалучэнн? ≪буда?н?чыя збудаванн?≫ маюцца на ?вазе ? значэнн? як ≪?ншыя буда?н?чыя збудаванн?, як?я не з'я?ляюцца будынкам?≫, напрыклад, ?нжынерна-тэхн?чныя збудаванн? (масты, дымавыя трубы, мачты, радыё- ? тэлев?з?йныя вежы ? ?ншае), падземныя збудаванн? (тунэл?, падземныя збудаванн? метрапал?тэна, прытулку ? ?ншае), мемарыяльныя ? арх?тэктурныя збудаванн?.
Будынак былога дваранскага сходу ? Маг?лёве.
Па прызначэнн? будынк? прынята раздзяляць на:
[2]
[3]
- жылыя ? усе будынк?, прызначаныя для выкарыстання ? якасц? жылля (жылыя дамы, гасц?н?цы, ?нтэрнаты, жылыя корпуса панс?яната?, дамо? адпачынку ? ?нш.),
- грамадск?я (напрыклад: тэатры, музе?, гандлёвыя цэнтры, вакзалы ? г. д.),
- адм?н?страцыйныя ? любыя оф?сныя будынк?, г. зн. прызначаныя для размяшчэння оф?са?.
- вытворчыя (заводы, фабрык?),
- падсобныя,
- энергетычныя (электрастанцы?),
- складск?я.
- Сельскагаспадарчыя (цяпл?цы, с?ласныя вежы, памяшканн? для жывёлы, склады ? майстэрн? з/х тэхн?к?),
Разам з тым, дадзеная клас?ф?кацыя склалася ? савецк? час ? аднос?лася пераважна да будынка?, як?я зно? ?зводзяцца. У сувяз? з гэтым у яе не патрап?л? некаторыя групы будынка?:
- Культавыя будынк? (
царква
,
капл?ца
), буда?н?цтва як?х у
СССР
было практычна цалкам згорнута.
- Абаронна-крапасныя будынк? (
замак
,
данжон
? т. п.), буда?н?цтва як?х да?но спын?лася з-за страты ?м? абарончага значэння.
Кожная з названых груп дзел?цца па ступен? кап?тальнага (па Бн?п II-А. 3?61 на 4 класа). Культурна-г?старычныя помн?к? пав?нны захо?вацца на працягу стагоддзя? (тэатры, палацы, метрапал?тэн, электрастанцы?…). Ад гэтага залежаць ? патрабаванн? да буда?н?цтва ? вогне?стойл?васц?, ? ?нш. арх?тэктурныя патрабаванн?.
Адм?н?страцыйныя будынк? ?
збудаванн?
, аб'яднаныя агульнай арх?тэктурнай задачай стварэння асяроддзя для працы оф?са? (у тым л?ку оф?са? для к?ра?н?цкага апарату) дзяржа?ных ? недзяржа?ных (грамадск?х) гаспадарчых ? ?ншых арган?зацый ? ?стано?. Звычайна план?ро?ка ячэ?стая з размяшчэннем працо?ных каб?нета? па адной або па абодвум бакам кал?дора. На першым паверсе знаходз?цца
вестыбюль
, гардэроб. Залы для схода? размяшчаюцца на н?жн?х паверхах ? выглядзе асобных аб'ёма? або на верхн?м паверсе асно?нага аб'ёму. Маюць вял?кае арх?тэктурна-мастацкае ? вобразнае значэнне для забудовы гарадо? ? вёсак. Размяшчаюцца на гало?ных плошчах ? вул?цах, мног?я з'я?ляюцца цэнтрам?
арх?тэктурных ансамбля?
.
Вызначэнне:
група будынка? ? памяшкання?, якая мае шэраг агульных функцыянальных ? аб'ёмна-план?ровачных прыкмет ? прызначаная пераважна для разумовай працы ? невытворчай сферы дзейнасц?, адрозная ад будынка? для ажыцця?лення дзейнасц? па вытворчасц? матэрыяльных кашто?насця? або паслуг насельн?цтву
.
Камерцыйныя будынк? ? як?я выкарысто?ваюцца для вядзення б?знесу (продажу ? ?нш). Гэтая катэгорыя будынка? можа, у прыватнасц?, ?ключаць у сябе наступныя падгрупы:
- адм?н?страцыйныя будынк? ? у дадзеным выпадку будынка для размяшчэння
оф?са?
камерцыйных арган?зацый ? устано?;
- гандлёвыя ? будынк? (
гандлёвыя цэнтры
,
пав?льёны
) для размяшчэння гандлёвых прадпрыемства? (
крам
,
супермаркета?
,
г?пермаркета?
);
- выставачныя ? будынка для правядзення выста? у ?нтарэсах камерцыйных арган?зацый-удзельн?ка? выста?, а таксама для вядзення выставачнага б?знесу, то ёсць б?знесу на прадаста?ленне памяшкання? пад выставы;
- камерцыйныя вытворчыя ? будынк? для размяшчэння
камерцыйных прадпрыемства?
(
фабрык
, завода?), то есць выкарысто?ваюцца вытворчым? камерцыйным? арган?зацыям? для вытворчасц? той ц? ?ншай прадукцы? на продаж.
- дапаможныя ? будынк? для размяшчэння розных дапаможных служба? (напрыклад, гаражы для карпараты?нага а?татранспарту), як?я забяспечваюць асно?ную дзейнасць арган?зацы?-уладальн?ка.
Камерцыйныя будынк? часта сумяшчаюць розныя з названых функцы?. У прыватнасц?, ?снуе давол? шмат гандлёва-оф?сных будынка?, як?я выкарысто?ваюцца як для размяшчэння гандлёвых прадпрыемства?, так ? для размяшчэння оф?са? (пераважна фронт-оф?са?).
Вытворчыя будынк? ? будынк?, як?я выкарысто?ваюцца для арган?зацы? ? размяшчэння вытворчасц?.
Вытворчыя будынк? падзяляюцца на чатыры падгрупы:
- Асно?ныя ? будынк?, у як?х размешчаны
вытворчыя цэх?
.
- Энергетычныя ? энергаблок? цеплавых электрастанцый (у прыватнасц?,
ЦЭЦ
,
ДРЭС
,
АЭС
,
ГеаЦЭС
),
кацельн?
, электра ? ? трансфарматарныя падстанцы? ? г. д.
- Транспартна-складской гаспадарк? ?
гаражы
(дэпо), стаянк? падлогавага
прамысловага транспарту
, захо?вання прадукцы? або расходных матэрыяла? (напрыклад,
сырав?ны
), пажарнае дэпо.
- Дапаможныя ? адм?н?страцыйныя (оф?сныя) памяшканн?, быто?к?, медпункты, сталовыя ? г. д.
Жылыя будынка
? як?я выкарысто?ваюцца для жылля (адно ? або шматкватэрныя жылыя будынк?). Могуць быць як некамерцыйным? (у прыватнасц?: ?нтэрнаты ? некамерцыйныя гасц?н?цы пры фабрыках ц? навучальных установах, ваенныя казармы, жылыя дамы (акрамя
даходных дамо?
)), так ? камерцыйным? (у прыватнасц?: гасц?н?цы, камерцыйныя ?нтэрната,
даходныя дамы
).
Будынк? складаюцца з канструкцый, як?я па сваёй функцы? дзеляцца на апорныя,
агароджвальныя
? сумешчаныя, як?я адначасова выконваюць апорныя ? агароджвальныя функцы? (напрыклад, сцены, абалонк? пакрыцця будынка). Таксама будынак ?ключае ?нжынерныя сетк? ? функцыянальнае забеспячэнне.
Апорныя канструкцы? забяспечваюць трываласць, калянасць ? ?стойл?васць будынка ? цэлым ? яго асобных частак пад дзеяннем нагрузак ад ваг? людзей,
мэбл?
, абсталявання,
ветравых
,
сейсм?чных
,
снегавых
? ?ншых часовых нагрузак. Па сучасным нарматывам буда?н?цтва трываласць апорных канструкцый пав?нна ?л?чваць нават ?стойл?васць будынка ? магчымых
тэрактах
? пры
выбухах
бытавога газу
. Канструкцы?, як?я агароджваюць, падзяляюць
памяшканн?
будынка, аддзяляюць ?нутраны
аб'ём
будынка ад
знешняга асяроддзя
. Гало?нае прызначэнне як?я агароджваюць канструкцый ? забеспячэнне цеплааховы, гука?заляцы?, вогне?стойл?васц? ? да т. п. Але разам з тым як?я агароджваюць канструкцы? пав?нны валодаць неабходнай трываласцю ? калянасцю. Канструкцы? будынка, як?я агароджваюць, дзеляцца на 3 в?да: апорныя, саманясучыя ? навясныя (напрыклад,
сцены
вытворчых прадпрыемства? ? некаторых ?ншых каркасных будынка?, як?я ?я?ляюць з сябе панэл?, як?я мацуюцца да апорнаму каркаса).
У склад будынка? ?ваходзяць камун?кацы? ?нутры будынка?, неабходныя для ?х эксплуатацы?, так?я як:
Канструкты?най с?стэмай называецца сукупнасць узаемазвязаных канструкцый, як?я забяспечваюць трываласць, калянасць ? ?стойл?васць будынка. Нара?не з тэрм?нам ≪канструкты?ная с?стэма≫ ? тэхн?чнай л?таратуры ? тым жа значэнн? выкарысто?ваецца таксама тэрм?н ≪канструкты?ная схема≫. Апошн? тэрм?н пераважна ?жываць для характарыстык? схемы размяшчэння апорных канструкцый (напрыклад, падо?жная, папярочная канструкты?ная схема).
Апорныя канструкцы?
будынка падзяляюцца на
апорныя
,
пралётныя
?
камб?наваныя
.
Апорныя канструкцы?
?спрымаюць ? перадаюць
падмуркам
намаганн? ад уласнай
ваг?
, як?я абап?раюцца на ?х пралётных канструкцый, тэхналаг?чнага абсталявання ? арх?тэктурных дэталя?. Да апорным канструкцыям будынка? ставяцца апорныя
сцены
, каркасы,
ствалы
(ядра калянасц?) ? абалонк?.
Пралётныя канструкцы?
выкарысто?ваюцца для
перакрыцця
?нутраных ? вонкавых памяшкання? будынка.
Асно?ныя тыпы пралётных канструкцый: бэльк?, рыгеля,
арк?
, пл?ты перакрыцця? ? пакрыцця?,
скляпенн?
,
купалы
, абалонк?,
лесв?чныя пляцо?к?
?
маршы
. Да пролетными канструкцый таксама ставяцца перамычк? над праёмам? ? сценах, але яны не ?плываюць на тып канструкты?най с?стэмы. Таму пры ?х клас?ф?кацы? ?л?чваюцца тольк? тыя пралётныя канструкцы?, як?я перакрываюць памяшкання? будынка.
Камб?наваныя канструкцы?
адначасова з'я?ляюцца апорным? ? пралётным? канструкцыям?. Напрыклад, абалонк?, як?я перакрываюць вял?к?я зальныя памяшканн? (выставачных памяшкання?, крытых
стадыёна?
? т. п.) ? як?я абап?раюцца непасрэдна на падмурк?, з'я?ляюцца характэрным прыкладам? камб?наваных канструкцый будынка.
Канструкты?ныя с?стэмы вызначаюцца тыпам апорных ? пралётных апорных канструкцый.
Шматпавярховыя будынк?, як прав?ла, маюць жорстк?я ва ?ласнай плоскасц? перакрыцця. Канструкты?ныя асабл?васц? так?х перакрыцця? не ?стотна ?плываюць на асабл?васц? сумеснай прасторавай працы апорнай с?стэмы будынка. Таму канструкты?ныя с?стэмы так?х будынка?, у асно?ным, вызначаюцца тыпам апорных апорных канструкцый.
Аднапавярховыя будынк?, у адрозненне ад шматпавярховых, маюць самыя разнастайныя тыпы пралётных канструкцый (бэльк?, пл?ты, арк?, скляпенн?, купалы, абалонк?) але, як прав?ла, усяго два тыпу апорных канструкцый (
каркасы
? сцены). Таму канструкты?ную с?стэму аднапавярховага будынка ? асно?ным вызначае тып пралётнай канструкцы? яго пакрыцця.
Канструкты?ныя с?стэмы шматпавярховых будынка?
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
Клас?ф?кацыйная схема канструктывных с?стэм шматпавярховых будынка?: I ? каркасная, II ? сценавая, III ? ствольная (ядро), IV ? абалонкавая (труба), I+II ? каркасна-сценавая, I+III ? каркасна-ствольная, I+IV ? каркасна-абалонкавая, II+III ? ствольна-сценавая, II+IV ? абалонкава-сценавая, III+IV ? ствольна-абалонкавая (труба ? трубе).
Асно?ныя
канструкты?ныя с?стэмы
[4]
(на клас?ф?кацыйнай схеме ? зялёных кружках):
I. Каркасныя
- стойкавыя (
стойкава-
бэлечныя
,
стойкава-арачныя
,
стойкава-купальныя
), устойл?васць як?х забяспечваецца за кошт уласнай ваг? канструкцый,
- связевые са стоечным каркасам, устойл?васць як?х забяспечваецца дыяфрагмам? калянасц? з плоскасных элемента? або раскосных сувязям?,
- рамныя, устойл?васць як?х забяспечваецца за кошт жорстк?х вузлавых злучэння? калон ? рыгеля?,
- рамна-сувязевые (з дыяфрагмам? калянасц? ? рамным каркасам, з цвёрдым? ?ключэнням?, як?я ?твараюць ферму, з гарызантальным? паясам? калянасц?).
II. Сценавыя
- перакрыжавана-сценавыя,
- плоскасценавыя ? з падо?жным?, папярочным?, з радыяльным? сценам?,
- з апорным? вонкавым? сценам? без унутраных апорных канструкцый (сцен ? ?ншых вертыкальных апор).
III. Ствольныя (ядра)
- з кансольным? перакрыццям?,
- этажэрачныя,
- з перакрыццям?, падвешаным? да гарызантальным ростверкам,
- маставыя.
IV. Абалонкавыя (трубы)
- з рашэц?стай рамнай або раскоснай абалонкай,
- Шматсекцыйныя кратаваныя абалонк?
- з макрафермам?.
Вытворныя
канструкты?ныя с?стэмы (на клас?ф?кацыйнай схеме ? жо?тых кружках):
I+II ? Каркасна-сценавыя (будынка з няпо?ным каркасам).
I+III ? Каркасна-ствольныя (спалучэнне рамнага або стойкавага каркаса з унутраным ствалом).
II+III ? Ствольно-сценавыя.
I+IV ? Абалонкава-каркасныя (спалучэнне знешняй
рашэц?стай абалонк? ? ?нутранага стойкавага каркаса).
III+IV ? Абалонкава-ствольныя (спалучэнне знешняй метал?чнай абалонк? ? ?нутранага ствала).
II+IV ? Абалонкава-сценавыя (спалучэнне знешняй метал?чнай абалонк? ? ?нутраных апорных сцен).
Канструкты?ныя с?стэмы аднапавярховых будынка?
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
У аднапавярховых будынках ужываюць два тыпу апорных канструкцый (каркасы ? апорныя сцены) ? ?х спалучэння. Аднапавярховыя будынк? адрозн?ваюцца разнастайнасцю тыпа? канструкцый пакрыцця?. Таму ? клас?ф?кацы? канструкты?ных с?стэм аднапавярховых будынка?, у адрозненне ад шматпавярховых, неабходна адначасова ?л?чваць тып апорных канструкцый ? тып канструкцый пакрыцця.
Канструкты?ная с?стэма будынка вызначае асабл?васц? ?заемадзеяння апорных канструкцый для забеспячэння трываласц?, калянасц? ? ?стойл?васц? будынка. Таму ? клас?ф?кацы? пакрыцця? аднапавярховых будынка? выкарысто?ваецца дзяленне канструкцый на безраспорные ? распорные. У безраспорных ? распорных канструкцыях, у сваю чаргу, мэтазгодна адрозн?ваць плоск?я ? прасторавыя схемы ?х дэфармавання пад нагрузкай. Канструкцы?, як?я адпавядаюць гэтым схемах дэфармавання, для скарачэння называюць плоск?м? ? прасторавым? (гэтыя тэрм?нам? не варта блытаць з аналаг?чным? назвам? форма? канструкцый).
- Зборныя будынк? ?зводзяцца з папярэдне вырабленых на заводзе або буда?н?чай пляцо?цы элемента? канструкцый.
- Зборна-манал?тныя ? як?я ?зводзяцца з зборных элемента? ? манал?тнага бетону, ?кладваецца непасрэдна ? канструкцы? будынка.
- Манал?тныя ? з асно?ным? канструкцыям? (перакрыццям?, сценам?, элементам? каркаса) з манал?тнага
бетону
.
- З дробнаштучных элемента? (
цэглы
, керам?чных ? бетонных блока? ? ?нш.), як?я ?кладваюцца ?ручную або буда?н?чым? робатам?.
Дом з апорнай канструкцыяй з дрэва
- Адз?н з самых до?г?х жылых будынка? знаходз?цца ?
Валгаградзе
. Па дадзеных картографа?, да?жыня гэтага дома складае 1140 метра?. Гэта жылая дзевяц?павярхо?ка, у якой размяшчаюцца яшчэ ? адм?н?страцыйныя ?становы. Будынак мае некальк? адрасо?: вул. Грамшы, 43, 47, 49 ? 51 ? вул М?калая Уцех?, 34, 36, 40 ? 44, а злучэння ? не проста перакрыцця, а па?навартасныя жылыя памяшканн? над аркам? ва ?сю вышыню будынка. Яно было пабудавана ? 1975?1979 гадах, усяго ? доме каля 1400 кватэр
[5]
. ?ншым жылым будынкам, як? прэтэндуе на званне аднаго з самых до?г?х л?чыцца
Карл-Маркс-Хоф
?
Вене
(дом бы? пабудаваны ? 1927?1930 гадах арх?тэктарам Карлам Эном), да?жыня якога крыху больш за к?ламетр.
- У цяперашн? час самае вузкае будынак у свеце ? The Wedge (≪Кл?н≫) на шатландск?м востраве Грэйт-Камбры. Назва паказвае на яго незвычайную форму: шырыня пярэдняга фасада гэтага дома складае 119 см, а шырыня задняга ? 670 см. Аднак у
Варшаве
будзе пабудавана самае вузкае будынак у свеце: яго шырыня складзе ?сяго 152 см. Новы рэкардсмен будзе размешчаны пам?ж старым панэльным домам ? шматпавярхо?к?.
[6]
Зноск?
- Пособие по проектированию жилых зданий. Вып.3. Конструкции жилых зданий (к СНиП 2.08.01-85). М., Стройиздат. 1989.
- Металлические конструкции. Специальный курс. М.,Стройиздат. 1982.
- Бондаренко В. М., Суворкин Д. Г.
Железобетонные и каменные конструкции. М.,Высш. школа. 1987.
- Козак Ю.
Конструкции высотных зданий. М., Стройиздат. 1986.
- Бюттнер О., Хамле Э.
Сооружение ? несущая конструкция ? несущая структура. Часть 1. М., Стройиздат. 1983.
- Бунин А.
История градостроительного искусства в 2-х тт. ? М., 1979
- Едике Ю.
История современной архитектуры. ? М., 1972
- Иконников А., Степанов Г.
Основы архитектурной композиции. ? М., 1971
- Москва. Архитектурный путеводитель. ? М.,1977
- Опочинская А. И.
Административные здания. ? М., 1975