Бронзавы век
Названа ад	бронза
Папярэдн? ? сп?се	каменны век ? медны век
Наступны ? сп?се	жалезны век
Дата пачатку	3300 да н.э. , 3200 да н.э. ? 3100 да н.э.
Дата заканчэння	1200 да н.э. , 300 да н.э. ? 600 да н.э.
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Бронзавы век (2-е ? пачатак 1-га тысячагоддзя да н.э.)  ? эпоха ? г?сторы? чалавецтва, кал? ?зн?кае ? акты?на пашыраецца металург?я , апрацо?ка ? выкарыстанне бронзы . Бронзавы век з’я?ляецца друг?м перыядам першабытнай г?сторы? ? трохперыяднай с?стэме , якая выкарысто?ваецца для клас?ф?кацы? ? вывучэння старажытных грамадства?. Л?чыцца, што гэты перыяд ?снава? з 2 тысячагоддзя да н.э. да пачатка 1 тысячагоддзя да н.э. У тыя часы вядучае станов?шча займае гаспадарка, шырокае распа?сюджванне набывае ткацтва . Нягледзячы на тое, што жалезны век непасрэдна ?шо? следам за бронзавым векам, у некаторых абласцях, жалезны век надышо? непасрэдна пасля неал?ту . Цыв?л?зацы? бронзавага веку адрозн?ваюцца распрацо?кай першых п?сьмовых форма?.

Этымалог?я тэрм?на [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Тэрм?н бронзавы век упершыню сустракаецца ? кн?зе ≪ Працы ? дн? ≫ Гес?ёда , якую прынята называць ≪Вяк? чалавека≫, дзе г?сторыя чалавецтва падзелена на 5 перыяда?: залаты , сярэбраны, бронзавы, век героя? ? жалезны век.

З разв?ццём археалог?? ? самастойную навуку, дацк? археолаг Хрысц?ян Юргенс Томсен прапанава? перыядызацыю даг?старычнага перыяду чалавецтва на аснове клас?ф?кацы? артэфакта? паводле матэрыялу, з якога зроблены прылады працы. Гэтая клас?ф?кацыя артэфакта? бронзавага веку найбольш прымальная для археалаг?чных знаходак М?жземнамор’я ? Бл?зкага Усходу . У той жа час, у археалаг?чных культурах Старажытнага К?тая вылучыць бронзавы ? жалезны вяк? цяжэй.

Характэрныя рысы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З канца IV тысячагоддз? да н. э. метал пачала гуляць у жыцц? чалавека ?сё больш значную ролю, прынцыповыя змены наступ?л? з адкрыццём бронзы (сплаву волава ? медз?) ? яе шырок?м распа?сюдам. Здабыча ? апрацо?ка металу патрабавал? вял?кага ?мення ? спецыял?зацы?. Таму л?цейная справа, як ? ганчарная, а пазней ткацкая стал? самастойным? гал?нам?.

Палепшылася апрацо?ка зямл?, што спрыяла далейшаму ?дасканаленн? вытворчасц?. Людз? атрымал? магчымасць весц? гаспадарку адной сям’ёй, у распараджэнн? якой заставал?ся ?се л?шк? вырабленага. Так зарадз?лася прыватная ?ласнасць, якая прывяла да маёмаснай дыферэнцыяцы?.

Адным з прыкмет бронзавай эпох? з’я?ляецца фарм?раванне шэрагу горна-металург?чных абласцей (напрыклад, Ка?каз, Па?днёвы Урал, Цэнтральны Казахстан ? г. д.), што значна па?плывала на разв?ццё тых ц? ?ншых рэг?ёна?.

З вынаходствам бронзы значна пашыры?ся абмен ? кантакты пам?ж асобным? раёнам? Зямл?, што спрыяла распа?сюджванню бронзавых прылад працы на раён, дзе не было сырав?ны для выпла?лення метала?. Пачал?ся ваенныя сутыкненн? за авалоданне быдлам, ралл?, металам, з’яв?л?ся ваенныя к?ра?н?к?, па?ста? культ правадыра. Асабл?вае ста?ленне да правадыра як да героя захо?валася нават пасля яго смерц?. Менав?та ? эпоху металу ?ваходзяць у звычай вял?к?я пахавальныя збудаванн? ? курганы. Памеры кургано?, колькасць ? якасць устано?леных у ?х рэча? сведчаць аб асабл?вым станов?шча памерлага ? грамадстве, аб яго маёмаснай перавага.

У бронзавым веку был? сфармаваныя некальк? в?да? супольнасцей: протамгадардск?х цэнтра? у Пярэдняй ? Сярэдняй Аз?? з арашальным земляробствам ? разв?тым рамяством, аселых земляроба? ? жывёлагадо?ца?.

Адным з асно?ных в?да? творчасц? станов?цца мастацкая апрацо?ка метала?. Давол? хутка чалавек авалода? розным? яе в?дам?: ко?ка, л?ццё, чаканка, грав?ро?ка па металу. У вял?кай колькасц? пачынаюць вырабляцца метал?чныя ?прыгожвання: бранзалеты, кольцы, завушн?цы, падвеск?, абручы, бляшк?, як?я нашывал?ся на адзенне, паясы, спражк?, зашп?льк? для адзення ? ф?булы. Асабл?вае значэнне надавалася ?прыгожванню збро?. У скульптурным завяршэнн? дзяржальняй часта сустракаюцца выявы жывёл. У пахаваннях эпох? бронзы знаходз?ць метал?чныя посуд, аздобленыя грав?ро?кай, прызначаныя для асабл?вых выпадка?. З’я?ляюцца дробныя выл?тыя скульптурныя выявы. Вельм? характэрная дэталь, што адлюстро?вае змены ? грамадск?м ладзе: жаночыя выявы зн?каюць, гало?ным станов?цца мужчынск? вобраз.

У арнаментах, дробнай пластыцы, упрыгожваннях прадмета? практычнага прызначэння адно з гало?ных месца? працягвае займаць жывёльны свет: малюнак жывёл або асобных частак ?х тэл (к?пцюр, дзюба, галава). Складваецца к?рунак у дэкараты?на-прыкладным мастацтве, як? атрыма? назву ≪звярыны стыль≫.

Агульная перыядызацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Увогуле, у большай частцы свету бронзавай эпосе папярэдн?чала эпоха неал?ту, аднак у некаторых рэг?ёнах эпосе бронзы папярэдн?ча? пераходны перыяд ад неал?ту да бронзавага веку ? энеал?та (медна-каменны век). Разам з гэтым, некаторыя рэг?ёны (напрыклад, на по?дзень ад Сахары) перайшл? да жалезнага веку, абм?наючы бронзавы век.

Храналаг?чна падзяляюць бронзавы на:

• ранн? бронзавы век
• сярэдн? бронзавы век
• позн? бронзавы век

У ранн? перыяд бронзавага веку зона археалаг?чных культур з выкарыстаннем бронзавых прылад працы ахопл?вала 8-10 млн км², а ? канцы эпох? бронзы плошча гэтай зоны дасягнула 40-43 млн км².

Ранн? бронзавы век [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Мяжой, якая аддзяляе медны век ад бронзавага веку, бы? распад Балкана-Карпацкай металург?чнай прав?нцы? (1-я палова 4 тыс.) ^[1] ? фарм?раванне ок. 35/33 ст. Цыркумпантыйскай металург?чнай прав?нцы?. У межах Цыркумпантыйскай металург?чнай прав?нцы?, якая дам?навала на працягу ранняга ? сярэдняга бронзавага веку, был? адкрыты ? пачал? эксплуатавацца меднорудных цэнтры Па?днёвага Ка?казу, Анатол??, Балкана-Карпацкага рэг?ёну, Эгейск?х астраво?. Да захаду ад яе функцыянавал? горна-металург?чныя цэнтры Па?днёвых Альпа?, ?берыйскага па?вострава, Брытанск?х астраво?, на по?дзень ? па?днёвы ?сход металаносныя культуры вядомыя ? Ег?пце, Арав??, ?ране ? Афган?стане, аж да Пак?стана.

Месца ? час адкрыцця спосаба? атрымання бронзы дакладна невядомыя. Можна меркаваць, што бронза была адначасова адкрыта ? некальк?х месцах. Самыя ранн?я бронзавыя вырабы з прымешкам? волава выя?леныя ? ?раку ? ?ране ? датуюцца канцом 4 тысячагоддзя да н. э. Тыя, што змяшчаюць прымешк? мыш’яку, выраблял?ся ? Анатол?? ? па абодва бак? Ка?каза ? ранн?м 3 тысячагоддз? да н. э. А некаторыя бронзавыя вырабы Майкопскай культуры датуюцца яшчэ сярэдз?най 4 тысячагоддзя да н. э. Хоць гэтае пытанне спрэчнае ? ?ншыя вын?к? анал?за? кажуць аб тым, што тыя ж самыя майкопск?я бронзавыя вырабы выраблены ? сярэдз?не 3 тысячагоддзя да н. э.

З пачаткам бронзавага веку аформ?л?ся ? пачал? акты?на ?заемадзейн?чаць два блок? чалавечых супольнасцей Е?раз??. На по?дзень ад цэнтральнага складчатага горнага пояса (Саяна-Алтай ? Пам?р ? Цянь-шань ? Ка?каз ? Карпаты ? Альпы) сфарм?равалася грамадства са складанай сацыяльнай структурай, гаспадаркай, заснаваным на земляробстве ? комплексе з жывёлагадо?ляй, тут з’яв?л?ся гарады, п?сьменнасць, дзяржавы. На по?нач ад, у Е?раз?йск?м стэпе сфармавал?ся вая?н?чыя грамадствы рухомых жывёлагадо?ца?.

Сярэдн? бронзавы век [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У сярэдн?м бронзавым веку (26/25-20/19 ст. да н. э.) адбываецца пашырэнне (у асно?ным на по?нач) зоны, занятай металаносным? культурам?. Цыркумпантыйская металург?чная прав?нцыя ? асно?ным захо?вае сваю структуру ? працягвае з’я?ляцца цэнтральнай с?стэмай вытворчых металург?чных ачаго? Е?раз??.

Позн? бронзавы век [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пачаткам позняга бронзавага веку з’я?ляецца распад Цыркумпантыйскай металург?чнай прав?нцы? на мяжы 3 ? 2 тысячагоддзя? ? фарм?раванне цэлай ланцугу новых металург?чных прав?нцый, у рознай ступен? адб?лых важнейшыя рысы горна-металург?чнай вытворчасц?, як?я практыкавал?ся ? цэнтральных ачагах Цыркумпантыйскай металург?чнай прав?нцы?.

Сярод металург?чных прав?нцый позняга бронзавага веку найбольш буйной была Е?раз?йская стэпавая металург?чная прав?нцыя (да 8 млн км²), якая атрымала ? спадчыну традыцы? Цыркумпантыйскай металург?чнай прав?нцы? ^[2] . Да яе з по?дня прымыкала малая па плошчы, але адрозная асабл?вым багаццем ? разнастайнасцю форма? выраба?, а таксама характарам сплава?, Ка?казская металург?чная прав?нцыя ^[3] ? ?рана-Афганская металург?чная прав?нцыя ^[4] . Ад Саяна-Алтая да ?ндак?тая распа?сюдз?л?ся вытворчыя цэнтры складанай па характары фарм?равання Усходне-Аз?яцкай металург?чнай прав?нцы? ^[5] . Разнастайныя формы высакаякасных выраба? Е?рапейскай металург?чнай прав?нцы?, якая распасц?ралася ад Па?ночных Балкан да Атлантычнага ?збярэжжа Е?ропы, был? сканцэнтраваныя пераважна ? багатых ? шматл?к?х скарбах ^[6] . З по?дня да яе прымыкала М?жземнаморская металург?чная прав?нцыя, якая ?стотна адрозн?валася ад Е?рапейскай металург?чнай прав?нцы? вытворчым? прыёмам? ? формам? выраба?.

У 13-12 ст. да н. э. адбываецца катастрофа бронзавага веку: распадаюцца або в?дазмяняюцца культуры практычна на ?с?м прасторы ад Атлантычнага да Ц?хага ак?яна, на працягу некальк?х стагоддзя? ? да 10/08 ст. да н. э. адбываюцца грандыёзныя перасяленн? народа?. Пачынаецца пераход да ранняга жалезнага веку ^[7] . Да?жэй за ?сё рэцыдывы бронзавага веку захо?вал?ся на кельцкай тэрыторы? (Атлантычная Е?ропа).

Бронзавы век у стэпавай паласе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Курганная г?потэза аднос?ць да перыяду позняй бронзы раскол перш адз?най прота?ндае?рапейскай супольнасц?, якая засяляла прычарнаморск?я стэпы. Абазначэнн? бронзы ? розных ?ндае?рапейск?х мовах паходзяць ад аднаго кораня. Марыя Г?мбутас ? яе паслядо?н?к? звязваюць з прота?ндае?рапейцам? так?я культуры ранняга бронзавага веку, як катакомбная ^[8] ? ямная ^{[9] [10]} .

Да пачатку II тыс. да н. э. пачынаецца распа?сюджванне ?ндае?рапейск?х плямёна? на ?сход ? захад. Андрона?ская культура, якую звязваюць з ?нда?ранцам?, займае шырок?я прасторы Цэнтральнай Е?раз?? ^[11] . Залогам поспеху распа?сюджвання ?ндае?рапейца? стала ная?насць у ?х так?х наватарск?х тэхналог?й, як калясн?ца ? меч.

Уплывам е?рапео?дных прышэльца? з захаду адзначаны культуры бронзавага стагоддзя ? Па?днёвай С?б?ры ? у першую чаргу, карасукская ? тагарская ^[5] . Знаходк? ?дэнтычнай збро? на тэрыторы? ? тысячы к?ламетра? дазваляюць археолагам выказаць здагадку, што над тубыльным? народам? лясной паласы Е?раз?? з XVI ст. да н. э. панавала нейкая рухомая дружынная эл?та ^[12]

Е?ропа [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На бронзавы век даводз?цца пран?кненне ? Е?ропу ?ндае?рапейск?х плямёна?, якое паклала канец шматвяковаму разв?ццю Старой Е?ропы. Асно?ныя культуры бронзавага стагоддзя ? Е?ропе ? унетыцкая, пахавальных палё?, тэрамарская, лужыцкая, белагруда?ская.

Эгейск?я астравы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Першыя гарады-дзяржавы, утвораныя ? XVII?XVI стст. да н. э. ? М?кены, Тырынф, П?лас ? мел? цесныя культурныя ? гандлёвыя сувяз? з Крытам, М?кенская культура многае запазычала ад м?нойскай цыв?л?зацы?, уплы? якой адчуваецца ? культавых абрадах, свецк?м жыцц?, мастацк?х помн?ках; несумненна, ад крыцян было ?спрынята мастацтва пабудовы судо?.

У XV?XIII стст. да н. э. ахейцы заваявал? Крыт ? К?клады, калан?завал? мног?я астравы ? Эгейск?м моры, заснавал? шэраг пасел?шча? у глыб?н? тэрыторы? Грэцы?, на месцы як?х пазней вырасл? знакам?тыя антычныя гарады-дзяржавы ? Карынф, Аф?ны, Дэльфы, Ф?вы. Гэты перыяд л?чыцца часам роскв?ту м?кенскай цыв?л?зацы?.

Эгейская цыв?л?зацыя ?станав?ла буйную гандлёвую сетку. Гэтая сетка ?мпартавала волава ? дра?няны вугаль на К?пр, дзе волава спла?ляюцца з меддзю для атрымання бронзы. Бронза карысталася найвел?зарным попытам не тольк? ? М?жземнамор’е, але ? за яго межам?. ?затопнага анал?з некаторых узора? медз? паказа?, што некаторая яе частка ?мпартавалася нават з такой аддаленай вобласц? як Вял?кабрытан?я. У той час атрымала вельм? шырокае разв?ццё такое рамяство як рух. Рух да таго моманту дасягнула такога ?зро?ню, якога не дасягала да прыбл?зна 1750 н. э. Напрыклад, мараходы Эгейскага мора ?мел? вызначаць да?гату, на якой яны знаходзяцца. В?давочна, што м?нойская цыв?л?зацыя з цэнтрам у Кносе, каардынавала ? баран?ла гэты гандаль.

Сярэдняя ? Па?днёвая Аз?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бронзавы век на ?ндыйск?м субкантыненце наступ?? у 34 стагоддз? да н.э, у эпоху зараджэння Цыв?л?зацы? дал?ны рак? ?нд. Як паказал? археалаг?чныя раскопк?, жыхары Харапа был? знаёмыя з меддзю, бронзай, св?нцом ? волавам ? распрацо?вал? новыя метады ?х апрацо?к? ? атрымання. Прамежкавае станов?шча пам?ж ?ндскай ? месапатамскай займала г. зв. марг?янская цыв?л?зацыя.

Усходняя Аз?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

К?тай [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Г?сторык? разыходзяцца ? ацэнках таго, у як?я часовыя рамк? варта заключаць бронзавы век у К?та?. Праблема складаецца пераважна ? самым тэрм?не: ён бы? першапачаткова прызначаны для абазначэння такога г?старычнага перыяду, як? пача?ся з выцясненнем каменных прылад бронзавым? ? скончы?ся заменай апошн?х жалезным? ? гэта значыць выкарыстанне новага матэрыялу а?таматычна азначала састарэнне ранейшага. У дачыненн? да К?таю, аднак, спробы вызначыць дакладныя межы эпох? ?складняюцца тым фактам, што з’я?ленне тэхналог?? выпла?лення жалеза не аказала я?нага аднаразовага ?плыву на ?жыванне бронзавых гармат: яны працягвал? выкарысто?вацца адначасова з жалезным?. Найбольш ранн?я знаходк? выраба? з бронзы ставяцца да культуры Мацзяяа (3100 ? 2700 гады да н. э.); пачынаючы з гэтага моманту, грамадства паступова ?ступала ? бронзавы век ^{[13] [14]} .

Зараджэнне к?тайскай бронзавай металург?? асацыюецца з культурай Эрл?тоу. Некаторыя г?сторык? мяркуюць, што адпаведны г?старычны перыяд варта аднос?ць да дынасты? Шан, ?ншыя перакананыя, што гаворку варта весц? пра больш ранняй дынасты? Ся ^[15] . У сваю чаргу, спецыял?сты Нацыянальнай галерэ? мастацтва ЗША вызначаюць бронзавы век у К?та? як перыяд пам?ж 2000 ? 771 гадам? да н. э., увязваючы яго пачатак, зно?-так?, з культурай Эрл?тоу, а рапто?нае завяршэнне ? з падзеннем дынасты? Заходняга Чжоу ^[16] . Такая тракто?ка забяспечвае выразнасць часовых межа?, аднак у недастатковай ступен? ?л?чвае захаванне важнасц? ? актуальнасц? бронзы для к?тайскай металург?? ? культуры ? цэлым.

Пакольк? прыведзеныя даты з’я?ляюцца больш позн?м? ? пара?нанн?, напрыклад, з момантам адкрыцця бронзы ? Старажытнай Месапатам??, шэраг даследчыка? бачыць падставы меркаваць, што адпаведныя тэхналог?? был? ?везены ? К?тай звонку, а не распрацаваны жыхарам? кра?ны самастойна. ?ншыя навуко?цы, наадварот, перакананыя, што к?тайская бронзавая металург?я магла сфармавацца а?таномна, без фактара? знешняга ?плыву ^{[17] [18]} . Прых?льн?к? запазычанн?, у прыватнасц?, спасылаюцца на адкрыццё тарымск?х мум?й, якое, на ?х думку, можа сведчыць на карысць шляху запазычанн? тэхналог?й з захаду ^[19] .

Жалеза выя?ляецца на тэрыторы? К?тая з таго г?старычнага перыяду, як? асацыюецца з дынастыяй Чжоу, аднак маштаб яго выкарыстання м?н?мальны. К?тайская л?таратура, якая датуецца шостым стагоддзем да н. э., сведчыць аб ная?насц? веда? па выпла?ленн? жалеза, але, тым не менш, бронза ? пасля гэтага моманту працягвае займаць ?стотнае месца ? вын?ках археалаг?чных ? г?старычных пошука? ^[20] . Г?сторык У?льям Уайт, да прыкладу, сцвярджа?, што бронза ня была выцесненая жалезам аж да завяршэння дынасты? Чжоу (256 год да н. э.), ? бронзавыя вырабы складаюць большасць сярод метал?чных сасуда? да самага пачатку дынасты? Хань (221 год да н. э.) ^[21] .

К?тайск?я бронзавыя артэфакты, як прав?ла, альбо маюць утыл?тарна-прыкладны характар (наканечн?к? коп?й), альбо ?я?ляюць сабой узоры рытуальнага начыння ? больш п?льна вырабленых узора? прадмета? штодзённага ?жытку (сасуда?, ?нструмента?, збро? ? так далей). У якасц? прыкладу могуць быць прыведзены вял?к?я ахвярныя трыножк?, вядомыя пад назвай ≪Дын≫, хоць ?снавал? ? ?ншыя спецыф?чныя формы, характарызавальных тым? ц? ?ншым? адрозненням?. Тая старажытнак?тайскае рытуальнае начынне, якая захавалася да нашых дзён, звычайна багата ?прыгожана, часта з выкарыстаннем матыва? таатэ ? ?накш кажучы, стыл?заваным? выявам? морд звяро? або дэмана?, а таксама разнастайным? абстрактным? с?мвалам? ^[22] . Мног?я буйныя вырабы таксама маюць на сабе надп?сы, як?я складаюць асно?ны мас?? як?я захавал?ся узора? старажытнак?тайскага л?сты; з ?х дапамогай г?сторык? ? археолаг? прасочваюць працягу г?сторы? К?тая, у асабл?васц? на працягу дынасты? Чжоу (1046?256 гады да н. э.).

У прыватнасц?, бронзавая начынне Заходняй Чжоу ≪дакументуе≫ шырок?я пласты г?сторы?, як?я не ап?сваюцца у тэкстах, што захавал?ся, за а?тарствам людзей з розным рангам або станов?шчам у грамадстве. Па в?давочным ф?з?чных прычынах верагоднасць захавання зап?са? на бронзе ?стотна вышэй, чым рукап?са?. Гэтыя зап?сы, як прав?ла, падпадзяляюцца на чатыры асно?ных частк?: адсылка да даты ? месца падзей, найменне захо?ва? здарэння, сп?с тавара?, перададзеных рамесн?ка? у абмен на выраб, ? прысвячэнне. Адносныя апорныя пункты, як?я забяспечваюцца дадзеным? пасудз?нам?, дазвол?л? г?сторыкам асацыяваць ?х з пэ?ным? перыядам? ? рамках Заходняй Чжоу, а, так?м чынам, ? прасачыць эвалюцыю не тольк? сам?х выраба?, але ? падзей, на ?х ап?саных ^[23] .

?ндак?тай [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У Бан Чангу (Тайланд) был? знойдзены бронзавыя артэфакты датаваныя 2100 да н. э. ^[24] .

У дангшонскай культуры шырока выкарысто?вал?ся бронзавыя барабаны. Яны выраблял?ся прыбл?зна з 600 гадо? да н. э. ? да трэцяга стагоддзя да н. э. Гэтая культура размяшчалася ? гал?нах пабл?зу ад Чырвонай рак? на по?начы В’етнама ^{[25] [26]} , але барабаны был? знойдзеныя ? папярок вобласц?, якая прасц?раецца з ?нданез?? да па?днёвага К?таю.

Амерыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па?днёвая Амерыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Першыя знаходк? выраба? з мыш’яков?стай бронзы ? Па?днёвай Амерыцы ставяцца да культуры мочыка (сярэдз?на I тысячагоддзя н. э., Па?ночнае Перу). Культуры тыуанака ? уары выпла?лял? ?жо клас?чную валавян?стую бронзу. Дзяржава ?нка? Тауантынсую ?жо можа л?чыцца цыв?л?зацыяй разв?тога бронзавага веку.

Месаамерыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Адз?нкавыя знаходк? бронзавых прадмета? (магчыма, па?днёваамерыканскага паходжання) был? зробленыя на захадзе Мекс?к?. У цэлым жа тэрм?н ≪бронзавы век≫ да культур Месаамерык? не ?жываецца.

Па?ночная Афрыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Кал? старажытны Ег?пет ? шэраг суседн?х культур па?ночна-усходу Афрык? (напрыклад, Нуб?я) згулял? важную ролю ? г?сторы? бронзавага стагоддзя, то на ?ншай тэрыторы? Афрык? мастацтва апрацо?к? металу з’яв?лася значна пазней. Нягледзячы на тое, што ? па?ночную Афрыку пран?кал? е?рапейск?я культуры бронзавага веку (так, у Марока выя?леныя сляды культуры звонападобных кубка?), металург?я пран?кае туды тольк? ? часы ф?н?к?йск? калан?зацы?, каля 1100 г. да н. э., а ? цэнтральнай Афрыцы металург?я з’я?ляецца яшчэ пазней, у часы е?рапейскага Сярэднявечча

Арх?тэктура бронзавага веку [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У эпоху бронзы пераважная значэнне атрымала манументальная арх?тэктура, узн?кненне якой звязана з разв?ццём рэл?г?йных уя?лення?, з культам продка? ? прыроды, гэта значыць з духо?ным? ?я?ленням? грамадства. Мегал?тычныя збудаванн? ?зводз?л?ся намаганням? ?сёй першабытнай абшчыны ? был? выразам адз?нства роду.

Беларусь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На тэрыторыю Беларус? вырабы з бронзы ? медз? траплял? са Скандынав?? , Ка?каза ? Прыкарпацця . Вытворчая гаспадарка займае вядучае станов?шча, шырокае распа?сюджанне набывае ткацтва .

Зноск? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Бронзавы век
• Бронзавы век у Е?ропе Арх?вавана 12 жн??ня 2011.
• Старажытная волава: старое пытанне ? новы адказ