З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
Беларуская сялянска-работн?цкая грамада
(БСРГ)
? масавая легальная рэвалюцыйна-дэмакратычная нацыянальна-вызваленчая арган?зацыя працо?ных у
Заходняй Беларус?
?
1925
?
1927
гг.
Арган?завана ва ?мовах сацыяльнага ? нацыянальнага прыгнёту з мэтай вызвалення
Заходняй Беларус?
з-пад улады
Польшчы
. Дзейнасць БСРГ узначальва? ЦК. Старшыня ЦК
Б. А. Тарашкев?ч
, намесн?к старшын?
С. А. Рак-М?хайло?ск?
, член
П. П. Валошын
?
П. В. Мятла
; к?ра?н?к Цэнтральнага сакратарыята БСРГ
М. Т. Бурсев?ч
, намесн?к сакратара В. Мако?ск?, пал?тычны рэдактар газет
Я. С. Бабров?ч
. Праграма БСРГ (прынята
12 мая
1926
г.) змяшчала асно?ныя дэмакратычныя ? асобныя сацыял?стычныя патрабаванн?: самавызначэнне
Заходняй Беларус?
? аб'яднанне ?с?х беларуск?х зямель у рэспубл?ку сялян ? рабочых (уз'яднанне з
БССР
); стварэнне сялянска-рабочага ?рада; устана?ленне дэмакратычных свабод; канф?скацыя памешчыцк?х ? царко?ных зямель, пераход ?х ва ?ласнасць дзяржавы ? падзел без выкупу пам?ж малазямельным? сялянам? ? парабкам?; скасаванне асадн?цтва; устана?ленне 8-гадз?ннага рабочага дня; увядзенне рабочага кантролю ? вытворчасц?, разв?ццё спажывецкай, вытворчай ? крэдытнай кааперацы?; нацыянальная ро?насць ? навучанне на роднай мове; свабода сумлення ? ?ншае. Гало?ным сродкам сацыяльнага ? нацыянальнага вызвалення працо?ных БсРГ л?чыла адкрытую барацьбу народных мас з эксплуататарам? на аснове саюзу рабочага класа ? працо?нага сялянства. БСРГ супрацо?н?чала з рэвалюцыйна-дэмакратычнай партыяй польск?х сялян (Незалежная сялянская партыя), укра?нскай рэвалюцыйна-дэмакратычнай арган?зацыяй ≪Сельроб≫.
Вял?кую дапамогу ? стварэнн? ? дзейнасц? БСРГ аказвала
Камун?стычная партыя Заходняй Беларус?
(КПЗБ). Камун?сты ?значальвал? ц? ?ваходз?л? ? склад к?ра?н?цтва мног?х структур Грамады. З дапамогай Грамады КПЗБ нак?ро?вала рэвалюцыйны рух у кра?, а праз ?х пасольск? клуб у сейме мела легальную трыбуну
[1]
.
24 чэрвеня
1925
г. дэпутаты польскага сейма Тарашкев?ч, Рак-М?хайло?ск?, Валошын ? Мятла выйшл? з беларускай нацыянальнай фракцы? сейма ? стварыл? пасольск? клуб БСРГ. Карыстаючыся дэпутацкай недатыкальнасцю, яны разгарнул? акты?ную дзейнасць па стварэнн? масавай арган?зацы? працо?ных для барацьбы супраць сацыянальнага ? нацыянальнага прыгнёту. У студзен?
1927
г. больш за 2000 гуртко?
[2]
БСРГ аб'ядно?вал? каля 120 000 члена?, як?м? был? ? пераважнай большасц? сяляне (бедняк? ? серадняк?), а таксама рабочыя ? прадста?н?к? ?нтэл?генцы?
[3]
. Дзейн?чала 18 павятовых кам?тэта? БСРГ. ЦК БСРГ выдава? газеты ≪
Жыццё беларуса
≫ (
1925
г.), ≪
Narodny zwon
≫ ≪
Беларуская н?ва
≫ (1925 г.), ≪
Беларуская справа
≫ (
1926
г.), ≪
Народная справа
≫, ≪
Наша справа
≫, ≪
Наш голас
≫, ≪
Наша воля
≫, ≪
Народны звон
≫ (
1930
г.), сатырычны часоп?с ≪
Маланка
≫. Пад уплывам грамады актыв?завал? работу прагрэс??ная культурна-асветн?цкая арган?зацыя
Таварыства беларускай школы
, беларускае выдавецкае, навуковае ? дабрачыннае таварыствы,
Беларуск? студэнцк? саюз
.
У вын?ку дзейнасц?
КПЗБ
грамады ?
1926
г. у Заходняй Беларус? пача?ся ?здым масавага рэвалюцыйнага ? нацыянальна-вызваленчага руху, у як?м у канцы
1926
? пачатку
1927
гг. наспявал? элементы рэвалюцыйнай с?туацы?.
21 сакав?ка
1927
г. БСРГ аф?цыйна забаронена польск?м? ?ладам?. Больш за 4000 яе к?ра?н?ко? ? актыв?ста? аддадзены пад суд.
Зноск?
- ↑
Революционный путь Компартии Западной Белоруссии (1921―1939 гг.) / [А. Н. Мацко и др.]; Институт истории партии при ЦК КПБ ? филиал Института марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. ? Мн.: Беларусь, 1966. ? 401, [2] с., [8] л. ил. ? С. 134?135.
- ↑
Палуян, У. А. Беларуская сялянска-рабочая грамада / У. А. Палуян; [Рэд.: ?. С. Кра?чанка]; Акадэм?я навук БССР, ?нстытут г?сторы?. ? Мн.: Навука ? тэхн?ка, 1967. ? 222, [1] c. ? С. 152.
- ↑
Нацыянальны арх?? Рэспубл?к? Беларусь (далей?НАРБ). Ф. 242. Прадста?н?цтва ЦК КПЗБ. Воп. 1. Спр. 156. Л. 85; НАРБ). Ф. 242. Прадста?н?цтва ЦК КПЗБ. Воп. 1. Спр. 163. Л. 51
- Смалянчук, А. Ф.
Разгром ≪Грамады≫: за кул?сам? пал?тычнага скандалу
/ А. Ф. Смалянчук // Г?старычны альманах / пад. рэд.
А. К. Кра?цэв?ча
. ? Гродна: Беларускае Г?старычнае Таварыства, 2003. ? Т. 8. ? С. 214?227.
- Смалянчук, А. Ф.
Разгром ≪Грамады≫ на старонках польскага в?ленскага друку (≪Пшэглёнд В?леньск?≫, ≪Кур’ер В?леньск?≫, ≪Слова≫) / А. Ф. Смалянчук // Г?старычны альманах / пад. рэд.
А. К. Кра?цэв?ча
. ? Гродна: Беларускае Г?старычнае Таварыства, 2006. ? Т. 12. ? С. 79?86.
- Polska na przestrzeni wiekow / H. Samsonowicz [i in.]; redactor wydania J. Tazbir. ? 2-e wyd. ? Warszawa : WPN, 2006. ? 803 s.
- Szpoper, D.
Sukcesorzy Wielkiego Ksi?stwa. My?l polityczna i działalno?? konserwatystow polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904?1939 / D. Szpoper. ? Gda?sk : Arche, 1999. ? 357 s.
- Szpoper, D.
Gente Lithuana, Natione Lithuana. My?l polityczna i działalno?? Konstancji Skirmuntt (1851?1934) / D. Szpoper. ? Gda?sk : Arche, 2009. ? 487 s.
- Працэс Сялянска-Работн?цкае Грамады. Калаж заходнябеларускай прэсы
// на
pawet.net