Анатоль Канстанц?нав?ч Клышка
Асаб?стыя звестк?
Дата нараджэння	16 красав?ка 1935 ( 1935-04-16 )
Месца нараджэння	Данейк? , гм?на Пачапа? [d] , Навагрудск? павет , Навагрудскае ваяводства , Польская Рэспубл?ка
Дата смерц?	14 красав?ка 2021 ( 2021-04-14 ) (85 гадо?)
Грамадзянства	Польская Рэспубл?ка   СССР   Беларусь
Альма-матар	Навагрудскае педагаг?чнае вучыл?шча [d] ( 1952 ) ф?лалаг?чны факультэт БДУ
Прафес?йная дзейнасць
Род дзейнасц?	п?сьменн?к , л?таратуразнавец , перакладчык , дз?цячы п?сьменн?к , л?таратурны крытык , педагог , публ?цыст , л?таратар
Гады творчасц?	з 1950
Жанр	л?таратурная крытыка ? дз?цячая л?таратура
Мова твора?	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз п?сьменн?ка? СССР Таварыства беларускай мовы ?мя Франц?шка Скарыны
Прэм??	Л?таратурная прэм?я ?мя Вас?ля В?тк?
Узнагароды	Выдатн?к народнай асветы БССР [d]

Анатоль Канстанц?нав?ч Клы?шка ( 16 красав?ка 1935 , в. Данейк? , Навагрудск? павет , Навагрудскае ваяводства , Польская Рэспубл?ка , цяпер Баранав?цк? раён Брэсцкай вобласц? ? 14 красав?ка 2021 ) ? беларуск? п?сьменн?к , педагог, публ?цыст, перакладчык.

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз??ся ? сялянскай сям’?, брат М?хася Клышк? .

Вучы?ся ? Навагрудск?м педагаг?чным вучыл?шчы (1949?1952). Працава? карэктарам у навагрудскай гарадской газеце ≪Звязда≫, адказным сакратаром рэдакцы? газеты ≪Ф?зкультурн?к Беларус?≫. Скончы? ф?лалаг?чны факультэт БДУ (1958). Працава? супрацо?н?кам газеты ≪ Л?таратура ? мастацтва ≫, у 1958 ? ?нструктарам па друку ЦК ЛКСМБ, са снежня 1958 вучы?ся ? асп?рантуры пры ?нстытуце л?таратуры ?мя Янк? Купалы АН БССР , з 1960 ? супрацо?н?к рэдакцы? часоп?са ≪ Полымя ≫.

Член Саюза п?сьменн?ка? СССР (з 1960).

У 1961?1963 гадах ? старшы рэдактар сцэнарнага аддзела к?настуды? ≪ Беларусьф?льм ≫, пасля ? ≪Полым?≫ ? л?тработн?к аддзела крытык?, рэдактар аддзела навук? ? мастацтва. З 1971 года ? загадчык лабараторы? навучання грамаце, потым аддзела навучання л?таратуры ?нстытута педагог?к? М?н?стэрства асветы БССР . У 1981?1983 гадах ? загадчык рэдакцы? выдавецтва ≪Юнацтва≫, у 1986?1990 ? загадчык аддзела крытык? часоп?са ≪Полымя≫.

Бы? сярод арган?затара? Таварыства беларускай мовы ?мя Франц?шка Скарыны (1989), дзе ?значальва? кам?с?ю па культуры мовы.

Памёр 14 красав?ка 2021 года ^[1] .

Творчасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дэбютава? вершам у 1950 годзе ? навагрудскай газеце. З л?таратурна-крытычным? артыкулам? выступае з 1953 года.

У 1967 выйшла кн?га л?таратурна-крытычных артыкула? ≪Права на верш≫.

А?тар ≪Буквара≫ (1969, 23 выданн?), ≪Проп?са? да ?Буквара“≫ (1969, 4 выданн?), ≪Проп?са? для 1 класа≫ (1973, 18 выдання?), дапаможн?ка для 1 класа ≪Верасок≫ (1978, 3 выданн?), ≪Чабарок≫ (1989, чытанка для 4 класа школ з рускай моваю навучання). Нап?са? кн?жк? для дзяцей ≪У лясах Белавежы≫ (1975), ≪Самая лепшая хатка≫ (1976), ≪Вярэнька загадак≫ (1982), ≪Францыск Скарына, альбо Як да нас прыйшла кн?га≫ (1983), ≪Шыльдбюргеры. Па-нямецку пачу?, па-беларуску збая? А. Клышка≫ (казк?, 1983), ≪Святло праз стагоддз?≫ (пра Ф. Скарыну, выдадзена на англ?йскай, нямецкай, французскай мовах, 1990).

Яго мастацк?я творы адметныя арыг?нальнасцю думк? ? формы, дакладнасцю ацэнак, яркасцю стылю. ^[2]

Перакла? на беларускую мову ≪ Новы запавет ≫ (1980, асобныя раздзелы апубл?каваны ? часоп?се ≪Спадчына≫, 1989?1990), раман старажытна-грэчаскага п?сьменн?ка Лонга ≪Пастушыная г?сторыя пра Дафн?са ? Хлою≫ (1991). А?тар ≪Беларуска-польскага размо?н?ка≫ (1992).

Перакладае з польскай, нямецкай, лац?нскай, укра?нскай ? ?ншых мо?. М?ж ?ншага перакла? асобныя творы Марцыяла ^[3] .

Даследуе праблемы разв?цця беларускай паэз?? (творчасць М. Багданов?ча , М. Танка , П. Панчанк? , А. Вялюг?на , Р. Барадул?на ? ?нш.), вершазна?ства, методык? навучання ? выкладання л?таратуры ? школе.

Буквар [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

≪Буквар≫ А. Клышк? (1969) бы? створаны з ул?кам апошн?х дасягнення? пс?холага-педагаг?чнай навук?. У ?м практычна рэал?зо?вал?ся прынцыпы навучання чытанню ? п?сьму, як?я вын?кал? з заканамернасц? засваення граматы з ул?кам гукавога анал?тыка-с?нтэтычнага метаду. Маючы на ?вазе, што вучыць грамаце неабходна перш за ?сё на аснове вуснай мовы, бл?зкай дзецям па лекс?цы, граматыцы, тэматыцы, у буквары для гэтага прапано?ва?ся разнастайны матэрыял. Вучн? паступова падводз?л?ся да ?сведамлення сказа ? слова: сюжэтныя малюнк? суправаджал?ся адпаведным? граф?чным? абазначэнням?. Пасля анал?тычнага выдзялення ? слове пэ?нага гука ? знаёмства з яго л?тарным абазначэннем пачына?ся с?нтэз: аб’яднанне гука? у склады , складо? ? у словы, сло? ? у сказы. Парадак знаёмства з гукам? ? л?тарам? : а, у, м, т, н, х, ш, р, ы, о, с, я, к, ?, п, в, з, ж, э, й, ь, е, б, д. ч, г, я, ?, ц, дз, ё, ю, ф, апостраф, дж. Тэкставы матэрыял буквара бы? у асно?ным а?тарск?, не адаптава?ся. Кн?га вызначалася тонк?м паэтычным адчуваннем жывой беларускай мовы з яе багатым лекс?ка-граматычным ладам, экспрэс?яй, разнастайнасцю гульнявога мо?нага матэрыялу (прыказк?, прыма?к?, загадк?, скорагаворк?, рэбусы). Для дзяцей ён ста? сапра?днай энцыклапедыяй прыроды ? жыцця ^[4] . Навык п?сьма выпрацо?ва?ся паралельна з чытаннем. З гэтай мэтай у буквары прапано?вал?ся проп?с? л?тар, сло?, сказа? (акрамя гэтага, у якасц? дадатку да буквара выпускал?ся спецыяльныя сшытк? з проп?сям?). З густам аформлены падручн?к А. Клышк? атрыма? залаты медаль на М?жнароднай выста?цы ? Лейпцыгу (1977).

Новы буквар А. Клышк? для шасц?годак (1986) змян?? парадак увядзення гука? ? л?тар з ул?кам узроставых асабл?васцей дзяцей, пача?шы знаёмства з шасцю асно?ным? галосным? гукам?: а, у, о, ?, ы, э, н, м, т, х, ш, с, л, р, к, п, в, з, ж, й, ь, е, б, д, г. я, ч, д, ц, дз, ё, ю, ф, дж, апостраф. У яго ?ключаны новы дыдактычны матэрыял, унесены метадычныя змены прыватнага характару. Асно?ным прынцыпам, паводле якога арган?зуецца навучанне грамаце, заста?ся ранейшы.

Як за?важае педагог-пс?холаг ? даследчыца-культуролаг Людм?ла Дз?цэв?ч , у пачатку 1990-х гадо?, пасля таго як Беларусь стала суверэннай дзяржавай, кантэнт ≪Буквара≫ Анатоля Клышк? прыкметна ?старэ? ? пераста? адпавядаць часу. Таму а?тар яго перапрацава?: бы? ануляваны савецк? ?дэалаг?заваны матэрыял, уведзены тэксты пра славутых асоб беларускай г?сторы? ? Ефрас?нню Полацкую , М?колу Гусо?скага , Францыска Скарыну . У 1997 годзе згаданы дапаможн?к для навучання чытанню бы? яшчэ раз перапрацаваны: вывучэнне гука? пачыналася цяпер з зычных (с, п, м, т, л, н, ш, р, к, д, а, я, у, ?, х, б, склады з ≪у≫, з, о, в, г, ч, ы, ж, ф, склады з ≪?≫, э, й, ь, е, ц, ?, склады з ≪я≫, дз, ё, ю, дж, апостраф), што сталася пераваротам у беларускай методыцы, хоць так? метад да?но ?жо выкарысто?ва?ся ? е?рапейскай практыцы ^[5] .

Буквар А. Клышк? выкарысто?ва?ся ? беларуск?х школах да 2021/22 навучальнага года ^[6] .

Выбраная б?бл?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зборн?к? прозы для дзяцей [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• ≪У лясах Белавежы≫ (1975)
• ≪Самая лепшая хатка≫ (1976)
• ≪Вярэнька загадак≫ (1982)
• ≪Францыск Скарына, альбо Як да нас прыйшла кн?га≫ (1983)
• ≪Шыльдбюргеры. Па-нямецку пачу?, па-беларуску збая? А. Клышка≫ (1983)
• ≪Святло праз стагоддз?≫ (на нямецкай, французскай, англ?йскай мовах; пра Ф. Скарыну) (1990)
• ≪Прыгаршчы языкаломак≫ (2011)
• ≪Тысяча арэшка?. Загадк? для дзяцей ? дарослых≫ (2012)

Вучэбна-метадычная л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Буквар (1-е выд. 1969, перавыдаецца па цяперашн? час)
• ≪Проп?сы ды Буквара≫ (1-е выд. 1969, перавыдаецца па цяперашн? час)
• Дапаможн?к для 1 класа ≪Верасок≫ (1-е выд. 1978)
• Чытанка для 4 класа з рускай мовай навучання ≪Чабарок≫ (1-е выд. 1989 г., перавыдаецца па цяперашн? час)
• ≪Беларуска-польск? размо?н?к≫ (1992)
• руск. ≪Букварь≫ (1-е выд. 1999, перавыдаецца па цяперашн? час)
• ≪Elementarz≫: Падручн?к для падрыхто?чых класа? агульнаадукацыйных школ з Польскай мовай навучання
• ≪Чую, бачу, гавару≫: ?люстраваны сло?н?к па беларускай мове для вучня? Пачатковых класа? агульнаадукацыйных устано? з беларускай ? рускай мовам? навучання (≪Чую, бачу, гавару≫) (1-е выданне 2003 г., 2-е выданне 2012, перавыдаецца па цяперашн? час)
• Л?таратурнае чытанне. Падручн?к для 4-га класа школ з беларускай мовай навучання (1-е выданне, 2008, перавыдаецца па цяперашн? час)

Публ?цыстыка ? крытыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• ≪Права на верш≫ (1967) ? ?нш.

Пераклады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Лонг, ≪Пастушыная г?сторыя пра Дафн?са ? Хлою≫ (пераклад са старажытнагрэцкай мовы, 1991)
• Гамер, ≪Адысея≫, Выбраныя раздзелы-песьн? (пераклад са старажытнагрэцкай мовы, 2005)
• Б?бл?я. ≪Новы Запавет≫, (пераклад з грэцкай мовы, 2014)
• Марцыял Марк Валерый, ≪Выбраныя эп?грамы≫ (пераклад з лац?нскай мовы, 2018)

Узнагароды [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Медаль Францыска Скарыны
• Медаль ≪За працо?ную доблесць≫
• Медаль ≪Ветэран працы≫
• Л?таратурная прэм?я ?мя Вас?ля В?тк? за ?клад у разв?ццё дз?цячай л?таратуры (2014)
• Выдатн?к народнай асветы БССР
• Выдатн?к асветы СССР
• Заслужаны работн?к культуры Рэспубл?к? Беларусь (1994) ^[7]
• Буквар А. К. Клышк? ?знагароджва?ся залатым медалём М?жнароднай Лейпцыгскай выставы ? 1977 годзе, сярэбраным медалём на ВДНГ СССР, у 1999 годзе буквар атрыма? першую прэм?ю на конкурсе ≪Падручн?к года≫.

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Каваленка В. А. Пра паэз?ю ? мужнасць духу // Прага духо?насц?. Мн., 1975.
• Беларуская ССР: карот. энцыкл. Т. 5. ? Мн., 1981.
• Яленск? М. Буквар // Беларуская мова: Энцыклапедыя ? Мн.: БелЭн, 1994.
• Клышка Анатоль // Беларуск?я п?сьменн?к? (1917?1990): Даведн?к / Склад. А. К. Гардз?цк? . Нав. рэд. А. Л. Верабей . ? Мн. : Мастацкая л?таратура , 1994. ? 653 с.: ?л. ? 22 000 экз.  ? ISBN 5-340-00709-X .
• Анатоль Клышка // Беларуск?я п?сьменн?к?: Б?яб?бл?яграф?чны сло?н?к. У 6 т. / пад рэд. А. ?. Мальдз?са . ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя , 1992?1995. Т. 3.
• Беларуская энцыклапедыя. Т. 8. ? Мн., 1999.
• Батв?нн?к, Марат. Азбука на ?се часы. ? М?нск: Беларуская навука 2003.
• Рублевская Л. От самшитового гребешка до клавиатуры. (руск.)  ? СБ, 29 августа 2008.
• Марусяк В. Учим ребёнка читать. Как? Когда? Зачем? (руск.)  ? Москва, 2009.