Анатоль Вярц?нск?

Анатоль Вярц?нск?
Анатоль Вярц?нск?
Асаб?стыя звестк?
Дата нараджэння	18 л?стапада 1931
Месца нараджэння	Дзямешкава , Бабро?ск? сельсавет , Лепельск? раён , БССР , СССР ;
Дата смерц?	21 красав?ка 2022 (90 гадо?)
Месца смерц?	М?нск , Беларусь ;
Грамадзянства	СССР ; Беларусь ;
Альма-матар	факультэт журнал?стык? БДУ ;
Месца працы	Л?таратура ? мастацтва ; Беларусь ;
Прафес?йная дзейнасць
Род дзейнасц?	драматург , публ?цыст , л?таратуразнавец , перакладчык , паэт , п?сьменн?к , дз?цячы п?сьменн?к , журнал?ст , л?таратурны крытык , пал?тык
Жанр	л?рыка
Мова твора?	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз беларуск?х п?сьменн?ка? ; Саюз п?сьменн?ка? СССР ; Беларуск? ПЭН-цэнтр ;
Прэм??	Залаты апостраф ( 2010 ) Прэм?я ?мя М?хася Стральцова ( 2020 )
Узнагароды	;

Анатоль ?ль?ч Вярц?нск? ( 18 л?стапада 1931 , в. Дзямешкава , Лепельск? раён , В?цебская вобласць ? 21 красав?ка 2022 ) ? беларуск? паэт , драматург , публ?цыст , л?таратурны крытык , перакладчык ^[1], дзяржа?ны дзеяч . Заслужаны работн?к культуры БССР (1991).

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз??ся ? сялянскай сям’?. Скончы? аддзяленне журнал?стык? БДУ (1956) ^[1]. Працава? у рэдакцыях раённых газет ( Давыд-Гарадок , Камянец , Кл?мав?чы , Рагачо? ). У 1962 пераеха? у М?нск , супрацо?н?ча? у рэдакцы? газеты ≪ Л?таратура ? мастацтва ≫, бы? рэдактарам выдавецтва ≪ Беларусь ≫. Член Саюза п?сьменн?ка? БССР (з 1964). У 1967?1982 ? л?ткансультант, адказны сакратар пра?лення СП БССР. У складзе дэлегацы? БССР удзельн?ча? у 1977 у рабоце XXXII сес?? Генеральнай Асамбле? ААН. У 1986?1990 ? гало?ны рэдактар газеты ≪Л?таратура ? мастацтва≫ ^[1]. Член Беларускага ПЭН-цэнтра (з 1989). У 1990?1995 гадах ? дэпутат Вярхо?нага Савета Беларус?, намесн?к старшын? пастаяннай Кам?с?? па пытаннях галоснасц?, сродка? масавай ?нфармацы? ? право? чалавека, член Канстытуцыйнай кам?с?? ВС БССР .

Памёр 21 красав?ка 2022 года. ^[2]

Творчасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Паэз?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дэбютава? з вершам? ? 1950-я (студэнцкая газета ≪Беларуск? ун?верс?тэт≫, газета ≪ Чырвоная змена ≫, часоп?с ≪ Маладосць ≫).

Першая з нап?саных ?м паэм дала назву ? першаму зборн?ку верша? ? ≪Песня пра хлеб≫ (1962). У ёй распавядаецца пра хлеб, пра тое, як ён выпяка?ся мац? ? вясковай печы ? часы маленства а?тара. Але ва ?с?м гэтым такая паэтызацыя, узвышэнне прая? па?сядзённага жыцця, што чытач пран?каецца духам таго часу, адчуваючы водар хлеба, выпечка якога суправаджалася ?рачыстым? прыгатаванням? ? дзеянням?. Пачынаецца твор з восеньскага пейзажу: паэт суз?рае кружэнне кляновага л?сця, што выкл?кае ? яго цёплыя ?спам?ны аб м?нулым, аб тым, як зб?рал?ся л?сты дзеля таго, каб на ?х легл? боханы духмянага хлеба. Паэма ? г?мн хлебу, сялянскай печы, мац?, чалавечай працы. Паэт у сва?х узвышаных роздумах сягае думкай у прасторы сусвету, аднак пры гэтым не адрываецца ад зямл?, ад жыццёвай асновы.

А?тар кн?г верша? ? паэм ≪Тры ц?шын?≫ (1966), ≪Чалавечы знак≫ (1968), ≪Выбранае≫ (1973), ≪З’я?ленне≫ (1975), ≪Час першых зорак≫ (1976), ≪Ветрана≫ (1979), ≪Святло зямное≫ (1981). У аснове кн?г ? тэмы сучаснага жыцця ? яго шматгранных вымярэннях. Найбольш значныя творы ? л?ра-эп?чныя паэмы ≪Заазер’е≫ ? ≪Дажынк?≫ (1968) ? прысвечаны жыццю пасляваеннай беларускай вёск?, мац? ? вясковай праца?н?цы ? л?рычная паэма ≪Начны бераг≫ (1972), у якой сцвярджаецца неабходнасць захавання гармон?? ва ?заемааднос?нах чалавека з прыродай, ? л?рыка-ф?ласофская паэма ≪Кольк? лет, кольк? з?м!≫ (1979) ^[1].

Творам А. Вярц?нскага ?ласц?вы высок? грамадзянск? пафас, ф?ласаф?чнасць, анал?тычнасць, вострая публ?цыстычнасць. Паэт асэнсо?вае ≪вечныя≫ праблемы чалавечага ?снавання, маральныя кашто?насц? жыцця, усла?ляе духо?ную вел?ч чалавека, выкрывае абыякавасць ? самазадаволенасць.

Анатоль Вярц?нск? адметны сваёй творчай манерай, спосабам паэтычнага выказвання думак ? адчування?. Гэта паэт яскрава выражанай думк?, выразна сфармуляваных разваг, высно?, пытання?. Для яго паэз?? ? значнай ступен? характэрна выя?ленне ?нтэлектуальнага пачатку. У той жа час у творах Вярц?нскага рацыянальны бок паэз?? ?ра?наважваецца, гарман?чна паядно?ваецца з пачуццёвасцю, л?рычнай шчырасцю ? пран?кнёнасцю.

Мы дастаткова мел? ?х,
радко?, нап?саных без роздуму,
што н? для сэрца, н? для розуму

? так паэт выказвае заклапочанасць агульным станам сучаснай яму паэз??, безабл?чнасцю ? аморфнасцю мног?х твора?, адсутнасцю ? ?х выразнай ?дэ?, асэнсаваных аднос?н да з’я? рэча?снасц?.

Паэт разважае пра, здавалася б, простыя ? будзённыя рэчы ? з’явы, яго верш звычайна пазба?лены яскравых метафар, пара?нання?. Аднак чытача захапляе характар разважання?, даверл?васць ? непасрэднасць размовы. Зварот паэта да побытавых рэча? ? падстава для таго, каб паразважаць над законам? ? асабл?васцям? чалавечага жыцця.

Для кампаз?цыйнай будовы верша? А. Вярц?нскага характэрна чаргаванне, супаста?ленне розных пласто? рэальнасц?, розных сфер жыцця. Часта ? акты?на выкарысто?вае паэт па?торы, с?нтакс?чны паралел?зм, як сродк? для ?змацнення мастацкай выразнасц?.

Анатоль Вярц?нск? роб?ць прадметам паэтычнага асэнсавання абстрактныя, агульныя паняцц?. Выкарысто?ваюцца ?м у якасц? паэтычных вобраза? нават навуковыя тэрм?ны, як напр., у вершы ≪Дзве паралельныя прамыя≫. Але свет людзей, ?х узаемадачыненн?, лёсы ? вось што ? першую чаргу хвалюе ? захапляе паэта. Выя?ляючы пэ?ную рэч матэрыяльнага свету, а?тар за ёй бачыць перш за ?сё чалавека. У вершы ≪Дынам?к≫ створаны вобраз старой жанчыны, сыны якой заг?нул? на вайне ? якая дажывае свой век у адз?ноце. Г?сторыя пра тое, як у старой жанчыны сапсава?ся радыёпрыёмн?к ? яна пайшла да майстра прас?ць аб дапамозе, расказана а?тарам з прачуласцю, абвостраным спачуваннем, ? чытач таксама пран?каецца гэтым пачуццём.

Рыфма ? вершах А. Вярц?нскага вызначаецца багаццем сугучча?, яркасцю, кантрастнасцю. На яе звычайна падае лаг?чны нац?ск у вершаваным радку, звяртаецца найбольшая ?вага:

Нярэдка яшчэ, ?люз?ям верачы,
прымаем за вел?ч мы ман?ю вел?чы.

Перагукванне сло?, падабенства ?х гукавой абалонк? як бы наглядна паказвае небяспеку памыл?цца, прыняць адну з’яву за ?ншую.

Паасобныя вершы пакладзены на музыку. Па паэме ≪Кольк? лет, кольк? з?м!≫ паста?лены тэлеспектакль (1980).

А?тар зборн?ка л?таратурнай крытык? ? публ?цыстык? ≪Высокае неба ?дэала≫ (1980) ? кн?г? публ?цыстычных нататак ≪Нью-Йоркская с?рэна≫ (1987).

А. Вярц?нск? нап?са? п’есы для дзяцей ≪Дзякуй, вял?к? дзякуй≫ (1978, паста?лена ? 1974), ≪Скажы сваё ?мя, салдат≫ (1977, паста?лена ? 1975), ≪Гефест ? друг Праметэя≫ (1983, паста?лена ? 1984). У 1983 г. выйша? зборн?к п’ес пад назвай ≪Дзякуй, вял?к? дзякуй≫.

Пераклады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Перакла? на беларускую мову п’есы Лопэ дэ Вэг? ≪Раба свайго каханага≫, М. Себасцьяна (руск.) ( бел. ≪ Безыменная зорка (англ.) ( бел. ≫, В. Пальчынскайтэ (л?т.) ( бел. ≪Спяшаюся за летам≫, як?я паста?лены ? тэатрах рэспубл?к?, а таксама асобныя вершы з клас?чнай ? сучаснай рускай, укра?нскай, л?то?скай, латышскай, балгарскай, польскай, венгерскай, куб?нскай паэз?? ^[1].

Прызнанне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ла?рэат Дзяржа?най прэм?? БССР (1988) за кн?гу ≪Нью-Ёркская с?рэна≫.
Ла?рэат прэм?? ≪Залаты апостраф≫ (2010).
Медаль 100 гадо? БНР Рады Беларускай Народнай Рэспубл?к? (2019) ^[3].

Б?бл?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Жанчына. Мужчына. Каханне…: (л?рыка) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Чатыры чвэрц?, 2003. ? 63 с.
Любо? адкрывае скарбы: (вершы, уры?к? з паэм) / Анатоль Вярц?нск? // Сталасць думк?, маладосць душы: (зборн?к паэз??: для ст. школьнага ?зросту) / Уклад. М?колы Мятл?цкага. ? Мн.:, 2000. С. 182?249.
Трывожны досв?так: (артыкулы, выступленн?, ?нтэрв’ю) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Беларусь, 1994. ? 160 с.
Хлопчык глядз?ць…: (выбраныя вершы ? паэмы) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1992. ? 318 с.
Нью-йоркская с?рэна: (публ?цыстычныя нататк?) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1987. ? 343 с.
Дзякуй, вял?к? дзякуй!: (п’есы: для сярэдняга ? ст. школьнага ?зросту) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Юнацтва, 1983. ? 102 с.
Вечный восход: (стихи и поэмы: авторизованный перевод с белорусского) / Анатоль Вертинский. ? М.: Советский писатель, 1982. ? 159 с.
Святло зямное: (выбраныя вершы ? паэмы) / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1981. ? 430 с.
Высокае неба ?дэала: л?таратурная крытыка ? публ?цыстыка / Анатоль Вярц?нск?. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1980. ? 333 с.

Зноск?

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Вертинский Анатолий Ильич // Биографический справочник. ? Мн. : ≪Белорусская советская энциклопедия≫ имени Петруся Бровки, 1982. ? Т. 5. ? С. 111. ? 737 с.
↑ Памёр паэт Анатоль Вярц?нск?, былы рэдактар газэты ≪Л?М≫ ? дэпутат Вярхо?нага Савету svaboda.org
↑ Алекс?ев?ч, Пазьняк, Вольск?, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ?знагароджаны мэдалём у гонар БНР-100

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 4: Варанецк? ? Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : БелЭн , 1997. ? Т. 4. ? С. 397. ? 10 000 экз. ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Энцыклапедыя г?сторы? Беларус? . У 6 т. Т. 2: Бел?цк ? Г?мн / Рэдкал.: Б. ?. Сачанка (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн. : БелЭн , 1994. ? С. 441. ? 20 000 экз. ? ISBN 5-85700-142-0 .
Культура Беларус?: энцыклапедыя / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [? ?нш.]. ? Мн. : Беларус. Энцыкл. ?мя П. Бро?к? , 2011. ? Т. 2. ? С. 460. ? 544 с. ? 3 000 экз. ? ISBN 978-985-11-0570-6 .
Беларуск? фальклор : энцыклапедыя : [у 2 т. / рэдкалег?я: Г. П. Пашко? (гало?ны рэдактар) ? ?нш.]. ? Мн.: БелЭн, 2005. ? Т. 1. ? С. 302. ? 2000 экз. ? ISBN 985-11-0334-9 .
Вярц?нск? Анатоль ?ль?ч // Тэатральная Беларусь: энцыклапедыя: у 2 т. / пад агульн.рэд. А. В. Сабале?скага. ? Мн.: БелЭн, 2002. ? Т.1. ? С. 231.
Вярц?нск? Анатоль ?ль?ч // Энцыклапедыя л?таратуры ? мастацтва Беларус?: У 5-? т. / Рэдкал.: ?. П. Шамяк?н (гал. рэд.) ? ?нш.. ? Мн. : БелСЭ , 1985. ? Т. 2. Габой ? Карц?на. ? С. 460. ? 702 с. ? 9 500 экз.
Вярц?нск? Анатоль // Беларуск?я п?сьменн?к?: Б?яб?бл?яграф?чны сло?н?к. У 6 т. / пад рэд. А. ?. Мальдз?са . ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя , 1993. ? Т. 2. Верабей ? ?вано?. ? С. 72. ? 541 с.; ?л.. ? ISBN 5-85700-075-0 .
Вярц?нск? Анатоль // Беларуск?я п?сьменн?к? (1917?1990): Даведн?к / Склад. А. К. Гардз?цк? . Нав. рэд. А. Л. Верабей . ? Мн. : Мастацкая л?таратура , 1994. ? 653 с.: ?л. ? 22 000 экз. ? ISBN 5-340-00709-X .
- Шпако?ск? Я. Узрушанасць. Мн., 1978. С. 91?102.
- Сямёнава А. Высокае неба // Сямёнава А. Гарачы след таленту. Мн., 1979.
- Бугаё? Дз. Споведзь даверл?вая ? шчырая // Бугаё? Дз. Талент ? праца. Мн., 1979.
- Лойка А. Пераадоленне // Лойка А. Паэз?я ? час. Мн., 1981.
- Арочка М. Усе чатыры вятры паэз?? // Арочка М. Саюз часу ? майстэрства. Мн., 1981.
- Чабан Т. Крылы рамантык?. Мн., 1982. С. 129?131, 134?136, 161?167.
- Бечык В. На асновй чалавечай роднасц?… // Бечык В. Прад высокаю красою… Мн., 1984.
- Гн?ламёда? У. Вершы мае ? п?сьмы // Гн?ламёда? У. Ля аднаго вогн?шча. Мн., 1984.
- Анатоль Вярц?нск? // Беларуская л?таратура: дапам. для вучня? 11-га кл. агульнаадукац. устано? з беларус. ? рус. мовам? навучання / пад рэд. А. Бельскага, М. Тычыны. ? Мн.: Адукацыя ? выхаванне, 2009. ISBN 978-985-471-320-5

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

[БС-1] а ^б ^в ^г ^д Вертинский Анатолий Ильич // Биографический справочник. ? Мн. : ≪Белорусская советская энциклопедия≫ имени Петруся Бровки, 1982. ? Т. 5. ? С. 111. ? 737 с.

[2] Памёр паэт Анатоль Вярц?нск?, былы рэдактар газэты ≪Л?М≫ ? дэпутат Вярхо?нага Савету svaboda.org

[3] Алекс?ев?ч, Пазьняк, Вольск?, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ?знагароджаны мэдалём у гонар БНР-100

[1]

[2]

[3]

Сло?н?к? ? энцыклапеды?	Ун?версальная л?то?ская энцыклапедыя · OpenSanctions
Нарматы?ны кантроль	GND : 143531352 · LCCN : n81015540 · NKC : js2011645237 · VIAF : 62860209