한국   대만   중국   일본 
?ндзейск?я войны ? В?к?педыя Перайсц? да зместу

?ндзейск?я войны

З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
?ндзейск?я войны
Кавалерыя ЗША пераследуе індзейцаў, каляровая літаграфія 1899 года
Кавалерыя ЗША пераследуе ?ндзейца?, каляровая л?таграф?я 1899 года
Дата 1622 ? 1890
Месца Па?ночная Амерыка , Злучаныя Штаты Амерык? ? Канада
Вын?к ЗША ? Канада пашырыл? свае межы; была створана с?стэма ?ндзейск?х рэзервацый
Прац??н?к?
?ндзейск?я плямёны Карале?ства Вял?кабрытан?я (1622?1783)
Францыя (1622?1763)
Сцяг ЗША ЗША (1783?1890)
Рэспубл?ка Тэхас (1836?1846)
  КША (1861?1865)
Сцяг Іспаніі ?спан?я (1513?1821)
Сцяг Мексікі Мекс?ка (1821?1848)
Сцяг Канады Канада (1867?1890)
Лагатып Вікісховішча  Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

?ндзейск?я войны ? серыя ?зброеных канфл?кта? пам?ж карэнным насельн?цтвам Па?ночнай Амерык? ? Злучаным? Штатам? Амерык? ? Канадай . Таксама гэтым тэрм?нам абазначаюць войны белых пасяленца? з ?ндзейцам? , як?я папярэдн?чал? ?тварэнню ЗША ? Канады.

Войны, распачатыя з калан?яльных часо? , працягвал?ся да бойн? на руча? Вундед-Н? ? ≪закрыцця≫ амерыканскага Фронц?ра ? 1890 годзе . ?х вын?кам стала заваяванне па?ночнаамерыканск?х ?ндзейца? ? ?х ас?м?ляцыя або гвалто?нае перасяленне ? ?ндзейск?я рэзервацы? . Па падл?ках Бюро перап?су насельн?цтва ЗША , пам?ж 1775 ? 1890 гадам? адбылося больш за 40 война?, як?я забрал? жыцц? 45000 ?ндзейца? ? 19000 белых. Гэтыя грубыя л?чбы ?ключаюць жанчын ? дзяцей абапал, пакольк? часта падчас гэтых война? адбывалася зн?шчэнне грамадзянскага насельн?цтва [1] .

?ндзейск?я войны складал?ся з серый меншых войн, пакольк? па?ночнаамерыканск?я ?ндзейцы, у адрозненне ад белых пасяленца?, н?кол? не был? адным цэлым. Лакальныя канфл?кты адбывал?ся з удзелам асобных плямёна?, невял?к?х груп плямёна? ц? меншых ?ндзейск?х фарм?равання?. Часам стварал?ся досыць буйныя фармальныя альянсы плямёна?, так?я як Канфедэрацыя ?ракеза? .

Уплы? на дэмаграф?ю ?ндзейскага насельн?цтва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па вын?ках перап?су насельн?цтва ? 2010 годзе 2 932 248 жыхаро? ЗША вызначыл? сябе як карэнныя амерыканцы (а таксама карэнныя жыхары Аляск?), што складае 0,9 % ад агульнага насельн?цтва ЗША [2] . Да сённяшн?х дзён г?сторык? ? навуко?цы так ? не прыйшл? да адназначнай высновы, кольк? м?льёна? ?ндзейца? заг?нул? ахвярам? экспанс?? е?рапейск?х калан?затара? ? якая была папуляцыя насельн?цтва Амерык? да выя?лення яе е?рапейцам? [3] [4] . Шырок?я даследаванн? працягваюць праводз?цца. Па прыкладных падл?ках насельн?цтва па?ночнай Амерык? складала ад 2,1 да 18 м?льёна? чалавек [5] .

На размытасць падл?ка? таксама ?плывае мноства ?ншых фактара?, так?х, як эп?дэм??, занесеныя з усходу, м?жплемянныя войны, ас?м?ляцыя, м?грацыя ? Канаду ц? Мекс?ку, зн?жэнне нараджальнасц? ? ?ншыя фактары. Да другой паловы XIX стагоддз? папуляцыя карэнных жыхаро? дасягнула сваёй крытычнай кропк? ? складала па?м?льёна чалавек. Мног?я навуко?цы сышл?ся ? меркаванн?, што найбольшы фактар адыгрывала смяротнасць ад ?нфекцыйных хвароб, занесеных е?рапейцам?, ад як?х у ?ндзейца? не было ?мун?тэту, бо яны раней н?кол? не сутыкал?ся з падобным? захворванням? [6] . Па прыкладных ацэнках падчас эп?дэм?? воспы , бушуючай сярод карэнных амерыканца?, смяротнасць дасягала 80-98% [7] .

Па дадзеных 1894 бюро перап?су насельн?цтва ЗША , за апошн?я 102 года ахвярам? ?ндзейск?х война? заг?нул? 8500 ?ндзейск?х во?на? ? 5000 белых салдат. Пры гэтым сярод грамадзянск?х (уключаючы старых, жанчын ? дзяцей) колькасць ахвяр была значна вышэйшай ? дасягала 19 000 чалавек сярод белага насельн?цтва ? 30 000 сярод ?ндзейскага насельн?цтва. Рэальныя ж л?к? могуць быць як м?н?мум у 2 разы вышэйшыя, асабл?ва на фоне таго, што перап?с ?мкну?ся пераменшыць колькасць ахвяр сярод ?ндзейскага насельн?цтва [8] .

Ранн? перыяд калан?зацы? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Фактычна з самага пачатку г?сторы? калан?зацы? ?ндзейцы вельм? агрэс??на рэагавал? на ?варванн? ? свае земл? "белых прышэльца?", пры гэтым само белае насельн?цтва тады было малал?к?м ? ?я?ляла сабой шэраг ?заляваных пасел?шча?-крэпасця?, ?ндзейцы ж часта сам? ?н?цыявал? напады з мэтай выгнаць чужынца? са сва?х земля?. А белыя нападал? на ?ндзейца?, каб засцерагчы сябе ад пастаянных набега?, адначасова захопл?ваючы новыя зямельныя тэрыторы?, пашыраючы жыццёвую прастору. Так гэта справакавала мноства канфл?кта?, найбольш вядомыя з як?х Джэймста?ская разня (1622), Пекоцкая вайна (1637), Бабровыя войны (1640?1701), Англа-Пахатанск?я Войны , а XVIII стагоддзе адзначылася Тускарорскай вайной (1711?1715), Ямас?йскай вайной (1715?1717), Вайной з французам? ? ?ндзейцам? (1754?1763), Па?станнем Пантыяка (1763?1766 ) ? мноствам ?ншых лакальных б?тва? ? канфл?кта?.

Часцяком ?ндзейск?я войны был? следствам альянса? пам?ж варожым? калан?яльным? нацыям?, напрыклад ангельцам? ? французам?. Напрыклад, так?я канфл?кты, як Вайна Дамера , Вайна каралевы Ганны , Вайна караля Георга , Вайна з французам? ? ?ндзейцам? ?я?лял? сабой канфл?кты пам?ж розным? калан?яльным? нацыям? (ангельцы, французы ? ?спанцы) з удзелам ?ндзейск?х плямёна?.

Аналаг?чным чынам падчас Амерыканскай рэвалюцы? ?ндзейск?я плямёны магл? падтрымл?ваць розныя бак? канфл?кта?, напрыклад племя чэрок? ? канфл?кце падтрымл?вала Брытанскую ?мперыю, здзяйсняючы набег? на сепаратыста?, за што пасля рэвалюцы? стал? ахвярам? масавых пераследа? новай амерыканскай дзяржавы. Адначасова ?клад ?ншых ?ндзейск?х плямёна? у ?тварэнне ЗША, а менав?та анейда , тускарора ? ?ракеза? , ?мкнул?ся пераменшыць або зус?м ?гнаравал?.

Усходн? М?с?с?п? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля амерыканскай рэвалюцы?, у 1783?1812 гадах, брытанск?я гандляры ? ?радавыя агенты паста?лял? зброю для ?ндзейца?, як?я жывуць у Злучаных Штатах, у надзе?, што кал? ?спыхне чарговая вайна, ?ндзейцы змагал?ся б з непрыяцелем [9] . Яшчэ Брытанская ?мперыя зб?ралася ?тварыць ≪?ндзейскую а?таном?ю≫, дзе сёння размяшчаюцца штаты Агаё ? В?сконс?н , каб спын?ць там е?рапейскую экспанс?ю, аднак з-за рэвалюцы?, дадзены план так ? не бы? ажыццё?лены ? пад к?ра?н?цтвам генерала У?льяма Генры пача?ся пераслед плямёна?, як?я был? на баку брытанскай арм?? ? ?х заваёва. Гэта прывяло да патоку ?ндзейск?х бежанца?, частка з як?х нак?равалася на по?нач, у Канаду , а ?ншая частка ? на по?дзень, у Мекс?ку . У першай палове XIX стагоддзя белае насельн?цтва працягвала ?мкл?ва расц? ? пашыраць жыццёвую прастору, ?ндзейск?я плямёны, у ?мкненн? захаваць свае тэрыторы? ?мкнул?ся стрымл?ваць экспанс?ю шляхам набега? на калан?ста?, што прывяло да ?зрастаючай колькасц? скарга? у федэральны ?рад. Так бы? заснаваны новы "закон аб перасяленн? ?ндзейца? 1830 года", як? прапануе ?ндзейцам альбо ас?м?лявацца, каб як ? калан?сты весц? сельскую гаспадарку, ц? ж перамесц?цца ? так званыя рэзервацы? ? абмен на продаж уласнай зямл?. Некаторыя плямёны, так?я як сем?нолы , не жадал? падпарадко?вацца законам, адчайна аказваючы супрац?? амерыканск?м войскам, у вын?ку плямёны альбо заганял?ся ? малапрыдатныя земл?, або прайгравал?, перамяшчаючыся ? рэзервацы?. Найбольшую агалоску атрымала этн?чная чыстка ? гвалто?нае перасяленне ?ндзейца? з пяц? цыв?л?заваных плямёна? , якая стала вядомай, як ≪ дарога слёз ≫.

Заходн? М?с?с?п? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

XIX стагоддзе ? г?сторы? заходняга М?с?с?п? таксама вядома сва?м? шматл?к?м? канфл?ктам? з ?ндзейск?м? плямёнам? ? штатах Тэхас , Нью-Мекс?ка , Юта , Арэгон , Кал?форн?я ? Вашынгтон канфл?кты працягвал?ся да 1860-х гадо?, розныя статыстычныя дадзеныя за 1850-90 гады ?вогуле паказвае ахвярам? ?ндзейск?х война? упал? 21586, з як?х вайско?цы ? грамадзянск?я асобы складал? 6596 (31%) ? 14990 (69%) ?ндзейца?, аднак разл?к? вял?ся перш за ?сё заг?ну?шых салдат ? ацэнк? сярод заг?ну?шых ?ндзейца? тольк? прыкладныя ? магл? быць зан?жаныя, акрамя гэтага дадзеныя аб ацэнцы заг?ну?шых салдат таксама нельга л?чыць по?ным? [10] .

Больш за ?сё ?зброеных канфл?кта? з карэнным? амерыканцам? адбылося бл?жэй да межа? Мекс?к?, чым ва ?нутраных штатах. Тольк? ? Арызоне было заф?ксавана 310 б?тва? пам?ж амерыканцам? ? мясцовым? жыхарам?. Гэты штат таксама займае першае месца па колькасц? ахвяр, як?я складаюць не менш 4340 салдат ? грамадзянск?х ? ? 2 разы больш ?ндзейца?, пераважна Апач ? М?хно. Прыкладна палова ?ндзейск?х войн прыйшлася на штаты Арызона , Тэхас ? Нью-Мекс?ка [11] .

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зноск?

  1. ↑ Thornton, American Indian Holocaust , 48-49.
  2. ↑ http://www.census.gov/prod/cen2010/briefs/c2010br-02.pdf
  3. ↑ Snow, Dean R. (June 16, 1995). ≪Microchronology and Demographic Evidence Relating to the Size of Pre-Columbian North American Indian Populations≫ . Science . 268 (5217): 1601?1604. DOI : 10.1126/science.268.5217.1601 .
  4. ↑ American Indian Population Recovery in the Twentieth Century. ? 2000. ? ISBN 978-0-8263-2289-0 .
  5. ↑ American Indian holocaust and survival: a population history since 1492
  6. ↑ Flight, Colette (February 17, 2011). ≪Smallpox: Eradicating the Scourge≫ . BBC
  7. ↑ Aufderheide, Arthur C.; Rodriguez-Martin, Conrado; Langsjoen, Odin (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology . Cambridge University Press . p. 205. ISBN 978-0-521-55203-5
  8. ↑ Report on Indians taxed and Indians not taxed in the United States (except Alaska). ? 1894.
  9. ↑ Francis M. Carroll, A Good and Wise Measure: The Search for the Canadian-American Boundary, 1783?1842 (2001) pp 23-25
  10. ↑ Encyclopedia of Indian wars: western battles and skirmishes, 1850?1890. ? 2003. ? ISBN 0-87842-468-7 .
  11. ↑ Michno, pg. 367
Узята з " https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=?ндзейск?я_войны&oldid=4730853 "