?нгушэ?ц?я
(
руск.
:
Республика Ингушетия
;
?нгуш.
:
Г?алг?ай Мохк
) ? суб’ект
Рас?йскай Федэрацы?
, размешчаны на
Па?ночным Ка?казе
. Мяжуе з
Чачнёй
,
Па?ночнай Асец?яй
?
Груз?яй
.
?нгушэц?я не мяжуе з
Кабардз?на-Балкарыяй
, нягледзячы на тое, што ная?насць такой мяжы адзначана на аф?цыйных сайтах абедзвюх рэспубл?к. ?нгушэц?ю ад КБР аддзяляе вельм? вузкая паласа зямл?, на якой знаходз?цца пасел?шча з
асяц?нскай
назвай Хурыкау (≪Сонечнае сяло≫) пераважна населенае
?нгушам?
. Хоць с?туацыя з гэтым пярэсмыкам няпростая, фармальна ? юрыдычна ён аднос?цца да
Па?ночнай Асец??
. Пам?ж Па?ночнай Асец?яй ? ?нгушэц?яй ?снуе тэрытарыяльная спрэчка ? ?нгушэц?я аспрэчвае частку
Прыгараднага раёна Па?ночнай Асец??
на ?сход ад
Уладз?ка?каза
. Па тэрыторы? ?нгушэц?я ? самы маленьк? рэг?ён Рас?? (не ?л?чваючы гарадо? федэральнага падначалення
Масквы
?
Санкт-Пецярбурга
).
?нгушэц?я размешчаная на па?ночных сх?лах перадгор’я
Вял?кага Ка?казскага хрыбта
, у цэнтральнай яго частцы. Назва рэспубл?к? паходз?ць ад рускага наймення карэннага насельн?цтва (?нгушы ? верагодня, ад назвы сяла Ангушт). Саманазва народа ? ≪галагай≫.
Колькасць насельн?цтва 465,0 тыс. чал. (
2005
);
?нгушы
(77,3 %),
чачэнцы
(20,4 %),
руск?я
(1,2 %). Шчыльнасць насельн?цтва: 141,6 чал./км², удзельная вага гарадскога насельн?цтва: 42,6 %.
?нгушэц?я ?вайшла ? склад
Рас?йскай ?мперы?
?
1810
годзе. У
1860
годзе па ?казе ?мператара
Аляксандра II
ва ?сходняй частцы Па?ночнага Ка?каза была створана
Церская вобласць
, у склад якой увайшл? Чачэнская, ?чкерыйская, ?нгушская ? Нагорная акруг?.
Пасля ?сталявання Савецкай улады, у сакав?ку
1920
, Церская вобласць была расфармавана, а Чачэнская (аб’яднаная з ?чкерыйскай) ? ?нгушская (аб’яднаная з Нагорнай) акруг? стал? самастойным? тэрытарыяльным? ?тварэнням?.
20 студзеня
1921
года, Чачня ? ?нгушэц?я разам з Карачаева-Чаркес?яй, Кабардз?на-Балкарыяй ? Па?ночнай Асец?яй увайшл? ? зно? створаную Горскую АССР.
7 л?стапада
1924
года
Горская АССР
была л?кв?даваная, у сувяз? з чым была ?творана ?нгушская АА у складзе РСФСР.
Будынак адм?н?страцы? Прэз?дэнта ? Магасе
15 студзеня
1934
была створана Чачэна-?нгушская а?таномная вобласць, якая
5 снежня
1936
года стала
Чачэна-?нгушскай АССР
(Ч?АССР). У лютым
1944
года ? сувяз? з дэпартацыяй чачэнца? ? ?нгушо? а?таном?я была расфармаваная, пры гэтым ?нгушэц?я ?вайшла ?
Па?ночна-Асяц?нскую АССР
у якасц? Назранскага раёна.
9 студзеня
1957
з вяртаннем дэпартаваных жыхаро? Чачэна-?нгушская АССР была адно?лена (пры гэтым Прыгарадны раён, як? да гэтага часу ?жо засял?л? асяц?ны, бы? уключаны ? склад Па?ночнай Асец??).
15 мая
1991
года Ч?АССР пераназвана ? Чачэна-?нгушскую Рэспубл?ку.
1 кастрычн?ка
1991 года рашэннем Вярхо?нага Савета РСФСР Чачэна-?нгушская Рэспубл?ка была падзеленая на Чачэнскую ? ?нгушскую Рэспубл?к?. У склад рэспубл?к? ?вайшл? тры адм?н?страцыйных раёна былой Чачэна-?нгушэц??: Сунжанcк?, Малгабекск? ? Назранск?. Стал?цай абраны былы раённы цэнтр
Назрань
. Будуецца новая стал?ца ? горад
Магас
.
Рэспубл?ка падзяляецца на 4 раёны:
У ?нгушэц?? 4 горада:
Магас
(стал?ца рэспубл?к?),
Назрань
,
Малгабек
,
Карабулак
. На тэрыторы? рэспубл?к? знаходз?цца самы вял?к? ? Рас?? па колькасц? жыхаро? сельск? населены пункт ?
стан?ца Арджан?к?дза?ская
(65,5 тысяч чалавек), а таксама самы маленьк? ? Рас?? горад ?
Магас
(301 чалавек).
Зноск?
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Заста?ка ? Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.: Белэн, 1999. ? 608 с.: ?л.
ISBN 985-11-0279-2