Ёрк?
,
Ёркская дынастыя
(
англ.
:
House of York
) ? карале?ская дынастыя, гал?на
Плантагенета?
, якая прыйшла да ?лады ? Англ?? падчас
вайны Пунсовай ? Белай ружы
? к?равала з 1461 па 1485 год (з перапынкам у 1470?1471 гадах). Эмблемай Ёрка? была белая ружа.
Паходжанне. Правы на прастол Морц?мера?
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
Па мужчынскай л?н?? Ёрк? был? нашчадкам? чацвёртага сына
Эдуарда III
,
Эдмунда Лэнгл?
,
герцага Ёркскага
(адсюль назва), па жаночай ? другога,
Лаянела Антверпа, герцага Кларэнса
. З прычыны таго, што англ?йск?я законы пераходу ? спадчыну прастола прадугледжваюць пераход кароны па жаночай л?н??, Ёрк? сцвярджал?, што ?х дынастычныя правы большыя, чым у
Ланкастэра?
, як?я к?равал? з 1399 года дзякуючы дзяржа?наму перавароту ? паходз?л? ад трэцяга сына Эдуарда III ?
Джона Гонта
. Сапра?ды, з 1385 па 1399 год нашчадк? Лаянела ? Роджэр ? Эдмунд Морц?меры, графы Марч ? был? спадчынн?кам? бяздзетнага караля
Рычарда II
. Пры жыцц?
Генрыха IV
, як? зрыну? Рычарда II, Эдмунд Морц?мер знаходз??ся пад вартай ? бы? вызвалены тольк? пасля смерц? караля ? 1413 годзе.
Эдмунд Лэнгл? (памёр у 1402 годзе) ме? двух сыно? ?
Эдуарда, 2-га герцага Ёркскага
, як? бы? бяздзетным, ?
Рычарда, графа Кембрыджа
, як? бы? у шлюбе з Ганнай Морц?мер, пра?нучкай Лаянела Кларэнса ? сястры Эдмунда Морц?мера, ? ме? ад яе сына
Рычарда
(нар. 1411). У жн??н? 1415 года ?
Са?тгемптане
, перад адпра?леннем караля
Генрыха V
у Францыю, граф Кембрыдж узначал?? змову супраць караля, зб?раючыся ?звесц? на прастол брата сваёй жонк? графа Марча. Змова была раскрыта (паводле некаторых даных, сам?м Марчем), а граф Кембрыдж пазба?лены тытула? ? пакараны смерцю. Праз два месяцы, у кастрычн?ку 1415 года, яго старэйшы брат герцаг Ёркск? заг?ну? у
б?тве пры Азенкуры
. Спадчынн?кам герцагства Ёркскага ста? сын Кембрыджа, 4-гадовы Рычард, як? атрыма? тытул герцага Ёркскага не адразу пасля г?бел? дзядзьк? (з прычыны таго, што яго бацька бы? абвешчаны здрадн?кам), а праз некаторы час.
Ёрк? ?спадко?ваюць прэтэнз?? Морц?мера?
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
У 1425 годзе Рычард Ёркск? атрыма? у спадчыну тытул
графа Марч
? вял?к?я ?ладанн? ад свайго дзядзьк? па мац? Эдмунда Морц?мера, як? бы? старэйшым сярод нашчадка? Эдуарда III; з гэтага часу Ёрк? стал? патэнцыйным? прэтэндэнтам? на карону. У 1455 годзе, скарыста?шыся пс?х?чнай хваробай ланкастэрскага караля
Генрыха VI
? ня?дачам? ?
Стагадовай вайне
, Рычард Ёркск? абвясц?? пра свае правы на прастол. З гэтага пачалася
вайна Пунсовай ? Белай ружы
.
Пасля першых перамог (
б?тва пры Сент-Олбансе
, 1455) Рычард Ёркск? бы? прызнаны пераемн?кам Генрыха VI (у абыход сына апошняга), але частка прых?льн?ка? Ланкастэра? не прызнала гэтага рашэння ? працягнула барацьбу. У 1460 годзе Рычард бы? заб?ты ? б?тве пры Уэйкф?лдзе, але, нягледзячы на гэта, поспех у вайне перайшо? на бок Ёрка?, чаму спрыя? магутны
Рычард Нев?л, 16-ы граф Уорык
(≪Стваральн?к каралё?≫).
Першым каранаваным прадста?н?ком дынасты? ста? старэйшы сын Рычарда,
Эдуард IV
, граф Марч, як? зрыну? (1461) Генрыха VI ? ? тым жа годзе фактычна зн?шчы? ланкастэрскую арм?ю ? б?тве пры Та?тане. У 1470 годзе граф Уорык змян?? Ёркам, ? Генрых VI пры яго дапамозе бы? ?зно? абвешчаны каралём, але пасля кароткай рэста?рацы? (1470?1471) зрынуты ? заб?ты ?
Та?эры
; у тым жа годзе ?
б?тве пры Т'юксберы
заг?ну? апошн? Ланкастэр, сын Генрыха
Эдуард, прынц Уэльск?
, а ?
б?тве пры Барнеце
бы? заб?ты ? Уорык. Пасля гэтага гегемон?? Ёрка?, якая узначальвалася Эдуардам IV, до?г? час н?чога не пагражала.
Пасля смерц? Эдуарда IV (1483) на трон узышо? яго малалетн? сын
Эдуард V
. Рэгентам (лордам-пратэктарам карале?ства) пры ?м ста? Рычард, герцаг Глостэр, будучы кароль
Рычард III
. Эдуард валадары? усяго тры месяцы ? бы? зрынуты на падставе таго, што шлюб яго бацько? бы? незаконным;
герцаг Глостэрск?
бы? абвешчаны каралём. Далейшы лёс малалетн?х Эдуарда V ? яго малодшага брата
Рычарда, герцага Ёркскага
, невядомы, в?даць, яны был? заб?ты ? Та?эры.
Рычард III, апошн? Ёрк на англ?йск?м троне, к?рава? два гады, пасля чаго заг?ну? у
б?тве пры Босварце
(1485) з Генрыхам
Цюдарам
,
графам Рычмандам
, як? ста? каралём пад ?мем
Генрыха VII
. Генрых VII, як? прэтэндава? на прастол як нашчадак Ланкастэра? (па пазашлюбнай л?н??), ажан??ся з дачкой Эдуарда IV
Ел?завеце Ёркскай
. Цюдара?ская прапаганда прадстав?ла гэты шлюб як канчатковае прым?рэнне ? аб'яднанне дзвюх дамо?.
Аднак апошн? Ёрк па прамой мужчынскай л?н?? (ён жа апошн? Плантагенет) тады яшчэ бы? жывы ? дажы? да 1499 года ? гэта бы?
Эдуард Плантагенет, 17-ы граф Уорык
, сын пакаранага смерцю ? 1478 годзе
Джорджа Плантагенета, герцага Кларэнса
, брата Эдуарда IV ? Рычарда III. Ён бы? пакараны смерцю Генрыхам VII пасля спробы ?цячы з Та?эра. Яго сястра,
Маргарэт По?л, граф?ня Солсберы
, была пакарана смерцю ?жо
Генрыхам VIII
у 1541 годзе (кал? ёй было 68 гадо?) па сфабрыкаваным абв?навачванн?. За Ёрка? выдавал? сябе самазванцы
Ламберт С?мнел
?
Перк?н Уорбек
. У 1525 годзе апошн? ?арк?сцк? прэтэндэнт на прастол (па жаночай л?н??) ? сын сястры Эдуарда IV эм?грант Рычард дэ ла Поль ? заг?ну? у
б?тве пры Пав??
, дзе ваява? на боку француза?; яго малодшы брат У?льям, як? не прэтэндава? на карону, памёр у Та?эры ? 1539 годзе.
Аднак, нягледзячы на спробы Цюдара? вын?шчыць астатн?я гал?ны Ёрка?, некаторыя нашчадк? дынасты? па жаночай л?н?? перажыл? ?х тэрор, ? ?х спадчынн?к? жывуць ? ? наш час. Гэта графы Ло?да?ны (жывуць у А?страл??) ? бароны Стафарды, як?я з'я?ляюцца нашчадкам? Маргарыты дэ ла Поль.
- Crawford, Anne
. Yorkists: The History of a Dynasty. ? Hambledon & London, 2007. ?
ISBN 1-85285-351-4
.
 |
|---|
 Герб Анжуйскай дынасты?
| |  Ружа Цюдора?
|