К?тайск? жывап?с
або
Гохуа
(
к?т.
трад.
中?????
)?? тэрм?н для абазначэння традыцыйнага к?тайскага жывап?су з традыцыйным выкарыстаннем матэрыяла? ? ?нструмента?.
Назва ≪гохуа≫ (≪
жывап?с нашай кра?ны
≫) узн?кла тольк? на зломе XIX?XX стагоддзя? як проц?паста?ленне назве Сиянхуа (≪
заморск?
≫). Ёсць яшчэ адна адзнака жывап?су па тэхн?цы выканання?? Шуймохуа (гэта значыць жывап?с чорнай тушшу, уласц?вы К?таю) ? Юхуа (заморск? жывап?с алейным? фарбам?). У К?та? ? XX?XXI стагоддз? было су?снаванне абедзвюх разнав?днасця? жывап?су. Ёсць майстры, як?я прытрымл?ваюцца традыцыйных матэрыяла? ? тэхн?к? (
Сюй Бэйхун
, 1885?1953,
Хун ?
(укр.)
?(
бел.
? ?нш.) ? тыя, што перайшл? на алейныя фарбы. Да XX стагоддзя Гохуа прайшо? до?г? шлях разв?цця. У к?тайск?м жывап?су ёсць ? стэнап?с (фрэск?), ? жывап?с на рэчах хатняга ?жытку (к?тайск?я шырмы, вееры ? г. д.).
У Гохуа ёсць свае традыцыйныя умо?насц?, як у заходн?м
балеце
ц?
пек?нскай оперы
(укр.)
?(
бел.
. Так, носьб?там
колеру
выступае асабл?вы тып тушы?? так званая
к?тайская туш
. Расцёртая ? пудру ? разведзеная вадой, туш дае шмат адцення? чорнага?? ад самага слабога шэрага да вугальна-чорнага. Слабыя адценн? шэрага выкарысто?ваюцца для ?мо?най адзнак?
перспектывы
(укр.)
?(
бел.
, бо Гохуа не ?ласц?вая перспектыва ?тальянскага ?зору. Умо?насць распа?сюджана ? на шматколернасць. Уся разнастайнасць колера? зведзена ? прамежак ад самага слабога шэрага да вугальна-чорнага. А ?жо ?я?ленне гледача дапамагае здагадацца, што чорнае л?сце?? зялёнае, шэрыя кветк??? ружовыя ? чырвоныя ? таму падобнае. Ц?кавай асабл?васцю было выкарыстанне нязвыклых для Е?ропы фармата??? вузк?х ? падо?жаных, вертыкальных або гарызантальных, а таксама
скрутка?
з панарамным? в?дам?. Ёсць ? выкарыстанне розных колера? накшталт акварэл?.
Яшчэ адной умо?насцю Гохуа выступае акты?нае выкарыстанне мастацкай
пустэчы
(англ.)
?(
бел.
?
фрагментарнасц?
. Для намёку на выяву вясновых кветак дз?кай чырвонай сл?вы было не абавязковым маляваць усё дрэва. Было дастаткова даць тольк? адну гал?нку з адз?нкавым? кветкам? ? бутонам?.
Амаль абавязковым? был? надп?сы
?ерогл?фам?
. Надп?с часта ме? вершаваную форму. На карц?не став??ся ? подп?с майстра, але асабл?вай, асаб?стай пячаткай ? ? кантраст з чорнай тушшу?? чырвонай фарбай.
Асновай для Гохуа выступал?
шо?к
,
бава?няная
або пяньковая ткан?на, ? адмысловая папера. Пэндзл? раб?л? з бамбука ? по?сц? жывёл.
Гохуа ?ласц?вая жанравая разнастайнасць, як ? жывап?су
?тал??
ц?
Н?дэрланда?
XVII?XVIII стагоддзя?.
Але ёсць ? свае адрозненн??? асабл?выя жанры тыпу ≪
Кветк? ? птушк?
≫ ? г. д.
Пейзаж у традыцыйным к?тайск?м жывап?су
прав?ць
Як самастойны жанр жывап?су пейзаж па?ста? у сярэднявечным К?та? ? VI стагоддз? нашай эры. Прырода, па ?я?ленн? к?тайца?, была ?васабленнем светабудовы, сусветнага закона даа. У жывап?се гэта адб?лася стварэннем карц?н тыпу ≪
шань-шуй
≫(≪горы-вадаёмы≫). Панарамныя карц?ны напо?нены скалам? ? гарам?, ахутаным? аблокам?, туманам?, скрозь як?я ледзь прыкметныя лясы, чалавечыя дамы, лодк? ? да таго падобнае. Падобныя выявы свабодна цякл? скруткам. ? ?х абмяжо?вала тольк? да?жыня скрутка. С?мвал?чныя значэнн? атрымал? ? некаторыя расл?ны, асабл?ва
бамбук
, дз?к?
банан
,
хвоя
, мясцовая дз?кая сл?ва ≪мейхуа≫. Адлюстраванне гэтых расл?н было так?м частым, што стала канан?чным ? дажыла да
XXI стагоддзя
. Своеасабл?ва адна?лял? пейзажысты ? перспектыву?? згасаннем фарбы на далёк?х участках плана?, як? быццам танул? у тумане, в?льготным паветры. Выявы дапа?нял?
вершы
?
кал?граф?я
.
З’яв?л?ся ? выдатныя майстры пейзажнага жанру?? мастак
Го С?
(
XI стагоддзе
),
Ся Гуй
,
Ма Юань
(на мяжы XII?XIII стагоддзя?). Ун?кальныя карц?ны ствары?
Цуй Бо
(укр.)
?(
бел.
, заф?ксава?шы стан прыроды ? перыяды
тайфуна?
? непагадз? (≪
Бамбук ? чапля ? тайфун
(укр.)
?(
бел.
≫, канец XI стагоддзя). Е?рапейск? жывап?с дасягне аналаг?чнага мастацкага ?зро?ню тольк? праз восем стагоддзя?.
-
Фан Фангу (Fang Fanghu). ≪Хац?на анахарэта ? высок?х гарах≫, XIV стагоддзе.
Акадэм?я мастацтва? Ганалулу
.
-
Шэн Цуо (Shen Zhuo), ≪Кв?тнеючыя перс?кавыя дрэвы ? гарах вясною≫,
1834
г.
-
-
Сяа Чжаа
(укр.)
?(
бел.
. ≪Будынк? на сх?лах гор≫, XII стагоддзе
Легендарны пачатак жанру ≪Кветк? ? птушк?≫
прав?ць
Мастак? традыцыйнага к?тайскага жывап?су да?но звярнул?ся да выя? жывёл, насякомых ? птушак. Яны знойдзены яшчэ на чарапках старада?няй
керам?к?
падчас археалаг?чных раскопак. Пасля ? мастацтве сфармава?ся асобны жанр ≪
Кветк? ? птушк?
≫, як? злучы? выявы птушак ? расл?н, расл?н ? насякомых ? да таго падобнае.
З’я?ленне жанру датуюць дзясятым стагоддзем нашай эры
[1]
. К?тай таго часу?? кангламерат здробненых дзяржа?ных утварэння?. Верхн? ? сярэдн? ?частк? рак?
Янцзы
дзяржавы кантралявал?ся Ранняй Шу ? Позняя Шу
[1]
. У кра? зялёных сх?ла? ? жы?
мастак
Хуан Цюань
. Менав?та яго л?чаць заснавальн?кам жанру ≪Кветк? ? птушк?≫. Паводле падання, у двор ?мператара
Гуанчжэн
(укр.)
?(
бел.
прывезл? ? падарунак шэсць
жура?лё?
(укр.)
?(
бел.
. Птушк? так спадабал?ся цару, што ён загада? мастаку намаляваць ?х на сцяне. Мастак настольк? добра прайгра? птушак у
сценап?се
, што з тых часо? зала атрымала назву ≪Шасц? жура?лё?≫. Зразумела, што па-майстэрску ?знав?ць жывёл мастаку дапамагл? да?н?я наз?ранн? за
птушкам?
?
жывёлам?
? высокая адоранасць. Выкана? ён ? ?ншыя замовы ?ладальн?ка, адна з як?х (таксама
сценап?с
) атрымала назву ≪Птушк? ? кветк? ? чатыры пары года≫. Ун?кальны характар мела ? захаваная славутасць пачатковага перыяду жанру ≪Кветк? ? птушк?≫, вядомая пад назвай ≪Рэдк?я птушк?≫, хоць там пададзены не тольк? птушк?. На невял?к?м кавалачку шо?ку мастак вадзяным? фарбам? размясц?? малюнак дваццац? чатырох птушак, насякомых ? па?зуно?. Карц?на, створаная мастаком, якая пазней патрап?ла ? зборы музея
Гугун
у
Пек?не
, не мела ярка прайгранага сюжэту. Яе змест часткова патлумачы? надп?с, як? сведчы? аб прызначэнн? карц?ны. Апошняя пав?нна была быць навучальным дапаможн?кам для сына, якога бацька рыхтава? для спецыяльнасц?
мастака
.
Жанр ≪Кветк? ? птушк?≫ не зн?к ? за стагоддз?. У яго было мноства прых?льн?ка?, нават кал? дзяржавы Ранняя Шу ? Позняя Шу зн?кл?, ? ён дажы? да XXI стагоддзя. Сыны Хуан Цюаня??
Хуан Цзюйцай
(укр.)
?(
бел.
?
Хуан Цзюйбаа
(ВД)
?(
бел.
атрымал? ? спадчыну прафес?ю бацьк? ? таксама працавал? ? жанры ≪Кветк? ? птушк?≫. Разам з бацькам ?х л?чаць першым? мастакам? гэтага жанру
[1]
.
Найбольш вядомым? старажытным? к?тайск?м? мастакам? жанру ≪
Кветк? ? птушк?
≫ был?
Хань Хуан
(руск.)
?(
бел.
,
Му Цы
,
Хуан Цюань
(900?965),
Сюй С?
,
Чжаа Чан
(руск.)
?(
бел.
,
Сюй Вэй
(руск.)
?(
бел.
?
Чэнь Чунь
.
Складаная ?ерарх?я свядомасц? эпох? сярэднявечча пры?несла ? выявы жывёл ? расл?н ?ласныя карэктывы. Узн?кае ?я?ленне аб падвойным-патройным змесце намаляванага на карц?не. Частка расл?н ? жывёл пераводз?цца ? ≪высакародныя≫ выявы у адрозненне ад ?ншых. Так, да ≪чатырох высакародных кветак≫ к?тайцы аднесл? ?
У адпаведнасц? з гэтай ?ерарх?яй працуюць ? мастак?. Манах-мастак Цзюэ ?нь сцвярджа?: ≪кал? я ? радасц??? малюю арх?дэ?, кал? я сумую?? малюю бамбук (як успам?н аб устойл?васц? ? цярпенн?)≫ (Завадская, 1975). Бо кожная з азначаных расл?н пачынае надзяляцца схаваным, с?мвал?чным значэннем. Арх?дэю стал? л?чыць с?мвалам чысц?н? ? высакароднасц?, бамбук як с?мвал ? ?спам?н аб устойл?васц? ? цярпенн?.
Асабл?вую папулярнасць набыл? кветк? дз?кай сл?вы мэйхуа. Сл?ва з к?слым? ? неядомым? пладам?, якая мела жо?тыя, белыя або чырвоныя кветк?, зацв?тала першай па адыходзе з?мы ? м?жвол? стала яшчэ ? с?мвалам
вясны
, с?мвалам адраджэння прыроды пасля
з?мы
. Цв?ценне дз?кай сл?вы мэйхуа зб?рала цэлыя пасел?шчы на неаф?цыйныя ?рачыстасц? з нагоды вясны. Дз?кая сл?ва мэйхуа з чырвоным? кветкам??? папулярны персанаж мног?х карц?н к?тайск?х майстро? на працягу некальк?х стагоддзя?.
-
Анан?м XII ст.
-
Чэнь Хуншоу
(руск.)
?(
бел.
. Бай Юй на бананавым л?сц?
-
Чжоу Шучжы
(англ.)
?(
бел.
. Кветк? камел??.
-
Рел?г?йны вобраз
-
Паэт пад дрэвам
-
Ганаровая варта, сценап?с грабн?цы Л? Кс?яна, дынастыя Тан.
-
Л? Сун
(руск.)
?(
бел.
. Кошык з кветкам?
-
Чен Яен (Chen Jiayen, 1599-1685) Скала, бамбук ? нарцысы. К?мбелск? мастацк? музей
Гохуа (к?тайск? жывап?с) да?но перасёк межы К?тая. Яго стагоддзям? вывоз?л? ?
Япон?ю
, дзе ён атрыма? сваё разв?ццё ? нацыянальную, японскую афарбо?ку.
Узоры к?тайскага жывап?су масава вывоз?л?ся ? Заходнюю Е?ропу з XIX стагоддзя. Свой уплы? аказа? к?тайск? жывап?с ? на майстро?
постмадэрн?зму
. Агрэс??ны ? некальк? усёпаглынальны
постмадэрн?зм
забра? у свой
рэпертуар
? незвычайны фармат палотна?, ? фрагментарную падачу рэча?, ? мастацкую пустэчу, ? ствары? свае ?зоры
абстракцыян?зму
.
К?тайск? жывап?с Гохуа да?но прадмет калекцыянавання буйным? музеям? свету. Яго ?зоры маюць музе?
К?тая
,
Япон??
,
ЗША
,
Францы?
,
Укра?ны
,
Рас??
? т. д.
Адным з самых вядомых прадста?н?ко? гохуа з’я?ляецца
Чжан Дацянь
. Сярод сучасных прадста?н?ко? карыстаецца прызнаннем
Гу ?нчжы
(
к?т.
:
??之
,
Ван ?гуан
(укр.)
?(
бел.
? ?ншыя.
- Энциклопедия для детей. Т. 7. Искусство. Ч.1?? Э68 2-е изд., испр. / Глав. ред. М.?Д.?Аксёнова.?? М.?: Аванта+, 1998.?? 688 с.?: ил.