Па ?ласных словах Дастае?скага, ён паходз?? з л?то?скага
шляхецкага
роду
Дастае?ск?х
[7]
.
Фёдар М?хайлав?ч Дастае?ск? нарадз??ся 30 кастрычн?ка
1821
года ?
Маскве
. Бы? друг?м з 7 дзяцей. Бацька,
М?ха?л Андрэев?ч
, працава? у лякарн? для бедных. Бацька паходз?? са шляхецкай сям’?. Мац??? Марыя Фёдара?на?Нячаева?? паходз?ла з купецкага роду.
Кал? Дастае?скаму было 15, яго мац? памерла ад сухота? ? бацька адправ?? старэйшых сыно?, Фёдара ?
М?ха?ла
(як? пасля таксама ста? п?сьменн?кам) у
Пецярбург
, у панс?ён К.?Ф.?Кастамарава.
П?сьменн?к хварэ? на
эп?лепс?ю
. Першы прыступ здары?ся ва ?зросце сям? гадо?.
1837
?г.?? год смерц? яго мац? ?
А. Пушк?на
, творчасцю якога ён (разам з братам) захапля?ся з маленства, год пераезду ?
Пецярбург
? паступлення ? вайскова-?нжынернае вучыл?шча. У
1839
годзе ён атрымл?вае вестку аб расправе над бацькам. За год да таго як к?нуць вайсковую кар’еру Дастае?ск? ?першыню перакладае ? выдае ≪Я?ген?ю Грандэ≫
Бальзака
(
1843
). Выходз?ць у свет яго першы твор, ≪
Бедныя людз?
≫, ? п?сьменн?к адразу здабывае папулярнасць. Але наступная кн?га, ≪
Двайн?к
≫, натыкаецца на неразуменне. Пасля публ?кацы? ≪Белых начэй≫ Дасте?скага арыштавал? (
1849
) за ?дзел у рэвалюцыйным гуртку М.Петрашэ?скага. Суд ? наступны прысуд да пакарання смерцю (16 л?стапада 1849) на Сямёна?скай плошчы бы? абста?лены як траг?фарс (?нсцэн?ро?ка кары). У апошн? момант асуджаным абвясц?л? аб пам?лаванн?, прызначы?шы пакараннем катаржныя працы. Адз?н з прысуджаных да кары, Грыгор’е?, звар’яце?.
Наступныя 4 гады Дастае?ск? правё? на катарзе ?
Омску
. У
1854
годзе за добрыя паводз?ны ён бы? вызвалены з катарг? ? адпра?лены радавым у сёмы л?нейны с?б?рск? батальён. Служы? у крэпасц? ?
Сям?палац?нску
, дайшо? да лейтэнанта. Тут у яго пача?ся раман з
Марыяй Дзм?трые?най ?саевай
, жонкай былога чыно?н?ка па спецыяльных даручэннях, на момант знаёмства?? беспрацо?нага п’ян?цы. У
1857
годзе, не?забаве пасля смерц? яе мужа, ён ажан??ся з 33-гадоваю ?давой. Менав?та перыяд зняволення ? вайсковая службы был? паваротным? у жыцц? Дастае?скага: з вальнадумца ён ператвары?ся ? кансерваты?нага ? глыбока пабожнага чалавека.
У
1859
годзе Дастае?ск?я пак?даюць Сям?палац?нск, а ?
1860
годзе Дастае?ск? разам з жонкай ? прыёмным сынам Па?лам вяртаецца ? Пецярбург, але таемнае наз?ранне за п?сьменн?кам не спыняецца да канца яго дзён. У перыяд з
1860
па
1866
?гг.: ён працуе з братам ва ?ласным часоп?се, п?ша раманы ≪
Занато?к? з мёртвай хаты
≫, ≪
Зняважаныя ? абражаныя
≫, ≪З?мн?я нататк? аб летн?х уражаннях≫ ? ≪Занато?к? з падполля≫.
Паездка за мяжу з маладою эманс?паванаю асобай
Апал?нарыяй Суславай
, спусташальная гульня ?
рулетку
, пастаянныя спробы, што называецца, узб?цца на капейку ? ? той самы час?? смерць жонк? ? брата ?
1864
годзе. Гэта час, кал? Дастае?ск? адкры? для сябе Захад, у вын?ку зненав?дзе?шы яго.
У ф?нансавай нявыкрутцы Дастае?ск? п?ша раздзелы ≪
Злачынства ? пакарання
≫, пасылаючы ?х адразу ? часоп?сны набор, ? яны друкуюцца з нумара ? нумар. Разам з тым ён абавязаны нап?саць ≪
Гульца
≫, на што яму не стае ф?з?чных с?л. Пара??шыся з сябрам?, Дастае?ск? наймае маладую стэнаграф?стку, якая дапамагае справ?цца з задачай. Раман ≪Злачынства ? пакаранне≫ скончаны ? аплачаны вельм? добра, але каб гэтых грошай у яго не адабрал? крэдыторы, п?сьменн?к выязджае за мяжу са сваёй памочн?цай Ганнай Рыгора?най?? яго новай жонкай. Сн?тк?на ?ладкавала жыццё п?сьменн?ка, узяла на сябе ?се ф?нансавыя пытанн? яго дзейнасц?, а з
1871
года Дастае?ск? наза?жды к?дае рулетку.
У
1868
?г. нап?са? раман ≪
?дыёт
≫.
Апошн?я гады жыцця п?сьменн?ка надзвычай плённыя:
1872
?? ≪
Нячысц?к?
≫,
1873
?? пачатак ≪Дзённ?ка п?сьменн?ка≫ (серыя фельетона?, нарыса?, палем?чных ? публ?цыстычных нататак),
1875
≪Падлетак≫,
1876
?? ≪Рахманая≫,
1879
?
1880
?? ≪
Браты Карамазавы
≫.
Не зважаючы на тую вядомасць, якую Дастае?ск? атрыма? у канцы свайго жыцця, сапра?ды вечная, сусветная слава прыйшла да яго па смерц?. Напрыклад,
Фрыдрых Н?цшэ
прызнава?, што Дастае?ск? адз?ны, хто здоле? яму растлумачыць, што такое чалавечая пс?халог?я.
Даследуючы складаны ? супярэчл?вы чалавечы свет, свабода ? ?дэалы якога зн?шчаюцца аб’екты?ным? ?мовам? быцця, Ф. Дастае?ск? бачы? перамогу добрага пачатку не ? знадворнай змене сацыяльнага асяроддзя, а найперш ва ?нутраным пера?тварэнн? асобы. Ап?рышчам чалавеку служыць не стольк? розум, кольк? маральнае пачуццё, здольнае ?звыс?цца над эга?стычным? ? карысл?вым? намерам?, дапамагчы знайсц? сябе ? самаадданым служэнн? ?ншым людзям. Без гэтага, на яго думку, немагчыма захаваць ? разв?ць у сабе асаб?стасць. Ён л?чы?, што кал? хочаш жыць асэнсавана, трэба быць сам?м сабой, але жыць не для сябе. Перамагчы зло, што ≪то?цца ? чалавецтве≫, можна тольк? так?м шляхам, хаця рэальнасць дасягнення гэтае мэты выкл?кала сумн?? ? ? самога п?сьменн?ка. Рэвалюцыйны рух, пазба?лены маральнай асновы, кал? мэта апра?двае сродк?, ён прызнава? як антыгуман?стычны. Дабро нельга навязваць с?лаю, набыць коштам ≪благ?х≫ учынка?. Асаб?сты прыклад ≪дабра ? дзеянн?≫ мацнейшы за любую тэорыю, любыя аргументы, ? Дастае?ск? шука? ≪стано?чага добрага чалавека≫. Пры ?сёй сваёй супярэчл?васц? творчасць п?сьменн?ка служыць гуман?зму, барацьбе чалавецтва за ?дэалы справядл?васц? ? дабра
[8]
.