Чарнагорская мова
Crnogorski jezik, Црногорски ?език
Мова большасьц? па мун?цыпал?тэтах Чарнагоры?       чарнагорская мова        сэрбская мова        альбанская мова        басьн?йская мова
Ужываецца ?	Чарнагоры?
Рэг?ён	Балканы
Колькасьць карыстальн?ка?	232 600 чал.
Клясыф?кацыя	?ндаэ?рапейск?я мовы Балта-славянск?я мовы Славянск?я мовы Па?днёваславянск?я мовы Заходняя падгрупа Чарнагорская мова
Аф?цыйны статус
Аф?цыйная мова ?	Чарнагоры?
Дапаможная мова ?	грамадзе Мал?-?джаш, Ваяводз?на , Сэрб?я
Статус :	1 дзяржа?ная [d] [1]
П?сьмо	Montenegrin Cyrillic alphabet [d] ? Montenegrin Latin alphabet [d]
Коды мовы
ISO 639-2(Б)	cnr [2]
ISO 639-3	cnr
SIL	cnr [3]

Чарнаго?рская мо?ва (саманазва: Crnogorski jezik , Црногорски ?език ) ? па?днёваславянская мова заходняе падгрупы, у вузейшым сэнсе ? л?таратурны варыянт сэрбскахарвацкае мовы , на як?м разма?ляюць чарнагорцы ? як? выкарысто?ваецца ? якасьц? аф?цыйнае мовы Чарнагоры? .

Мова заснаваная на базе выкарысто?ванага ? Чарнагоры? ?ека?ска-штака?скага дыялекту сэрбскахарвацкае мо?нае сыстэмы, зья?ляючыся з пункту гледз?шча пара?нальнае л?нгв?стык? адным зь яе стандартызаваных узаемазразумелых варыянта? побач з сэрбскай , харвацкай ? басьн?йскай мовам?. Дыялект, як? палёг у аснову л?таратурнай чарнагорскай мовы, зья?ляецца таксама асновай для харвацкай, сэрбскай ? басьн?йскай мова? ^[4] .

Як адзначаюць некаторыя дасьледчык?, чарнагорская мова г?старычна мела найменьне сэрбскай ^[5] . ?дэя незалежнай, асобнай ад сэрбскай, чарнагорскай мовы ?зьн?кла ? пэрыяд 1990-х гадо? ? стала акты?най праз дапамогу прых?льн?ка? незалежнасьц? Чарнагоры?, у вын?ку чаго чарнагорская мова была абвешчаная аф?цыйнай мовай кра?ны па ратыф?кацы? новай Канстытуцы? кра?ны 22 кастрычн?ка 2007 году.

Стварэньне л?таратурнага стандарту чарнагорскай мовы яшчэ працягваецца ? сучаснай пэрспэктыве. Так, яе артаграф?я была зацьверджаная 10 л?пеня 2009 году, згодна зь якой у мове ?стана?л?вал?ся два варыянты альфабэту . Граматыка ? навучальныя праграмы знаходзяцца ? працэсе распрацо?к? ^[6] .

Мо?ная стандартызацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У студзен? 2008 году ?радам Чарнагоры? была сфармаваная рада па кадыф?кацы? мовы, дзейнасьць якой мус?ла нак?ро?вацца на стандартызацыю мовы ? адпаведнасьц? зь м?жнародным? стандартам?. Дакумэнты, што па?стал? ? вын?ку працы рады, стал? ? наступным часткай мясцовых адукацыйных праграма?.

Першая артаграф?я чарнагорскае мовы была аф?цыйна прадста?леная ? л?пен? 2009 году. У гэтай сыстэме была выказаная прапанова аб замене сэрбскахарвацк?х дыграфа? sj , zj на асобныя л?тары, ? ? ? ^[6] . М?н?стэрства адукацы?, аднак, не аддало пераваг? н?воднаму з праекта? ? прыняло рашэньне аб прыняцьц? ?ласнага варыянту артаграф??. Рада раскрытыкавала гэты новы варыянт, адзначы?шы, на думку сябро? рады, вял?кую колькасьць ≪мэтадаляг?чных, канцэптуальных ? л?нгв?стычных х?ба?≫ ^[7] .

21 чэрвеня 2010 году рада па пытаньнях агульнай адукацы? Чарнагоры? прыняла першую чарнагорскую граматыку.

Статус [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

На думку шэрагу дасьледчыка?, мо?ная сытуацыя зья?ляецца адным з астрэйшых пытаньня? у сучаснай Чарнагоры? ^[8] .

Згодна з вын?кам? перап?су насельн?цтва ? 1991 годзе, большасьць жыхаро? Чарнагоры? ? 510 320 чал ц? 82,97% насельн?цтва, пазначыла сябе як носьб?та? тагачаснай аф?цыйнай мовы ? сэрбскахарвацкай ; падобныя зьвестк? был? атрыманыя таксама ? па перап?се 1981 году. М?ж тым, паводле вын?ка? перап?су 1909 большасьць насельн?цтва (95%) тагачаснага Княства Чарнагорыя ?казала ? якасьц? сваёй роднай мовы сэрбскую . Паводле Канстытуцы? Чарнагоры? 1992 году, аф?цыйнай мовай рэспубл?к?, якая на той момант уваходз?ла ? склад Дзяржа?нага зьвязу Сэрб?? ? Чарнагоры? , абвяшчалася сэрбская мова ?ека?скай формы.

Апошн? перап?с насельн?цтва ? Чарнагоры?, праведзены ? 2011 годзе, паказа?, што 36,97% насельн?цтва кра?ны л?чаць сваёй роднай мовай чарнагорскую, тады як 42,88% у якасьц? роднай мовы ?казала сэрсбкую ^[9] . Яшчэ да абвяшчэньня вын?ка? некаторыя пал?тык?, напрыклад, л?дэр апазыцыйнай парты? SNP Срджан М?л?ч, выказал? меркаваньне, што вельм? невял?кая частка жыхаро? Чарнагоры? назвала сваёй роднай мовай чарнагорскую, а сам праект патрывае ф?яска ^[10] . М?ж тым, гэты перап?с засьведчы? падвышэньне адсоткавай дзел? асоба?, як?я л?чаць роднай мовай чарнагорскую, на 5%.

Асобы, як?я ?казваюць у якасьц? сваёй роднай мовы чарнагорскую, пражываюць у асно?ным у старой г?старычнай вобласьц? з цэнтрам у Падгорыцы . На по?начы кра?ны, як? бы? далучаны ? 1912 годзе, большая частка насельн?цтва ? якасьц? сваёй роднай мовы ?казвае сэрбскую.

Чарнагорск? адвакат М?ят Шукав?ч пры складаньн? свайго чарнавога варыянту Канстытуцы? кра?ны прапанава? палажэньне аб чарнагорскай мове як аф?цыйнай мовы кра?ны. Вэнэцыянская кам?с?я , кансультацыйны орган пры Радзе Э?ропы , у цэлым стано?ча пастав??ся да праекту Канстытуцы?, не закрану?шы пры гэтым пытаньн? мовы ? царквы, пал?чы?шы ?х сымбал?чным?. Сваё адмо?нае ста?леньне да мо?нага палажэньня выказал? Сацыял?стычная народная партыя Чарнагоры?, Народная партыя, Дэмакратычная сэрбская партыя, Басьн?йская партыя, Рух за зьмены, а таксама каал?цыя ≪Сэрбск? сьп?с≫ на чале з Сэрбскай народнай партыяй. Новая Канстытуцыя, якая рэгулявала б станов?шча чарнагорскае мовы, была прынятая дзьвюма трац?нам? парлямэнту, у тым л?ку Каал?цыя за э?рапейскую Чарнагорыю, Рух за зьмены, Басьн?йская партыя ? Л?бэральная партыя Чарнагоры? (пра-сэрбск?я парты? выказал?ся супраць, парты? альбанскае меншасьц? ?стрымал?ся). Канстытуцыя кра?ны, прынятая 22 кастрычн?ка 2007 году, дэкляруе чарнагорскую мову ? якасьц? аф?цыйнай мовы Чарнагоры? ^[11] , а таксама прызнае разам зь ёю альбанскую , басьн?йскую, харвацкую ? сэрбскую.

Цяперашн? прэм’ер-м?н?стар Чарнагоры? М?ла Джуканав?ч выказва? сваю падтрымку ? справе стандартызацы? чарнагорскае мовы, заяв??шы пра сябе як носьб?та чарнагорскай мовы ? ?нтэрв?ю сэрбскаму штодзёньн?ку Politika ? кастрычн?ку 2004 году. Аф?цыйны сайт Ураду Чарнагоры? зьмяшчае ?нфармацыю ? дзьвюх вэрс?ях ? чарнагорскай ? ангельскай ^[12] , на аф?цыйнай web-старонцы Прэзыдэнта кра?ны зая?ляецца пра нап?саньне сайту на чарнагорска-сэрбскай вэрс?? ( Crnogorsko-srpska verzija ).

У 2004 годзе ?рад Чарнагоры? зацьвердз?? зьмены, згодна зь як?м? назва школьнага прадмэту ≪Сэрбская мова≫ зьмянялася на ≪Родная мова (сэрбская, чарнагорская, басьн?йская, харвацкая)≫, што было зроблена з мэтай падтрымк? мо?нае разнастайнасьц? кра?ны ? грамадзяна?, як?я л?чаць сябе носьб?там? ?ншых мова?, апрача сэрбскай ^[13] . Гэта, аднак, прывяло да забастовак наста?н?ка? ? адмовы частк? бацько? пасылаць сва?х дзяцей у школы ^[14] ? местах Н?кшыч , Падгорыца , Бэранэ , Пле?ля ? Хэрцэг-Нов? .

Дыскус?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Чарнагорыя, на думку некаторых дасьледчыка?, зья?ляецца адным з прыклада? драбненьня нацыянальнай ?дэнтычнасьц? ва ?сходняй Э?ропе на мяжы ХХ-ХХ? стагодзьдзя?. Самавызначэньне для лег?тымацы? незалежнасьц? грунтуецца на двух прынцыпах:

• абгрунтаваньне ?ласнага г?старычнага шляху, адрознага ад суседн?х кра?на?
• дэклярацыя ?снаваньня ?ласнае мовы

Гэтыя прынцыпы аткы?на абмярко?ваюцца ? навуцы з мэтаю падмацаваць пал?тычныя заявы фактам? л?нгв?стычных ? г?старычных дасьледаваньня?. Прыкладам, прых?льн?к? ?снаваньня асобнай чарнагорскай мовы выступал? ? за пал?тычную незалежнасьць Чарнагоры?. Сябры чарнагорскага ПЭН-цэнтру пратэставал? супраць Канстытуцы? 1992 году, паводле якой у якасьц? дзяржа?най мовы ?сталё?валася сэрбская, аргумэнтуючы сваю адмо?ную пазыцыю правам кожнай нацы? на ?ласную мову, прыводзячы на ?зор харвацкую, басьн?йскую, македонскую ? малда?скую мовы. Яны не адма?лял? ?ваходжаньня чарнагорскай мовы ? склад сэрбскахарвацкай мо?най сыстэмы. але патрабавал? каб мова мела аф?цыйнае найменьне чарнагорскай ^[15] , падобныя прапановы был? падтрыманыя ? арган?зацыяй Matica crnogorska.

Л?нгв?стычныя рысы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Чарнагорцы разма?ляюць перадус?м на штака?ск?х гаворках, а менав?та на ?сходнегерцагав?нск?м (распа?сюджаны на захадзе й па?ночным захадзе Чарнагоры?) ? зэцка-па?днёвасанджацк?м (астатняя частка кра?ны) дыялектах, як?я аб’ядно?ваюць ?х з носьб?там? ?ншых суседн?х славянск?х кра?на?.

З пункту гледз?шча марфалёг?? чарнагорская мова адрозьн?ваецца дзякуючы захаваньню ?жываньня ? размо?ным ма?леньн? ?мпэрфэкту разам з формам? аорысту, пэрфэкту, плюсквампэрфэкту, тады як у ?ншых рэг?янальных сэрбскахарвацк?х варыянтах гэтая дзеясло?ная форма нос?ць кн?жны, а за цяперашн?м часам нават арха?чны характар.

Прых?льн?к? асобнасьц? чарнагорскае мовы карыстаюцца лац?нск?м альфабэтам ? прапано?ваюць дапо?н?ць альфабэт л?тарам? С? [ c ], З? [ ? ] и ? [ ? ] ^[16] . Гэты праект рэфармаваньня, у прыватнасьц?, падтрымл?вае прафэсар катэдры мовы ? л?таратуры ? Чарнагорск?м кн?вэрсытэце ? к?ра?н?к ?нстытуту чарнагорскай мовы Ва?сла? Н?кчэв?ч ^[17] . Аднак на думку апанэнта? гэтага праекту гук?, для як?х прапано?ваюцца новыя л?тары, не ?твараюць мо?нае сыстэмы, з гэтае прычыны яны ня могуць быць прызнаныя фанэмам? ? зья?ляюцца тольк? аляфонам? ^[18] . Разам з тым, так?я гук? ?жываюцца не ва ?с?х чарнагорск?х рэг?ёнах, пры гэтым могуць ужывацца ? некаторых нечарнагорск?х (Герцагав?на, Басьн?йская Кра?на).

Альфабэт [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У цяперашн? момант выкарысто?ваецца чарнагорск? альфабэт, як? мае к?рыл?чную вэрс?ю ( црногорска ?ирилица / crnogorska ?irilica або азбука ) ? лац?нскую абэцэду ( црногорска латиница / crnogorska latinica або abeceda ), абедзьве граф?чныя сыстэмы аф?цыйна маюць ро?ныя правы ? сва?м выкарыстаньн? ^[19] . Новая граф?ка была зацьверджана М?н?стэрствам адукацы? Чарнагоры? 9 чэрвеня 2009 году ^[6] , раней выкарысто?вал?ся сэрбскахарвацкая к?рыл?ца ? лац?нка ^[20] . У адрозьненьне ад сэрбскахарвацкага альфабэту, замест дыграфа? sj , zj (у к?рыл?цы зj ? сj ) ужываюцца асобныя л?тары ? ? ? (адпаведна з? ? с? ) ^[21] , але ? лац?н?цы захавал?ся спалучэньн? d? , nj , ? lj для пазначэньня асобных гука?.

Лац?н?ца	A	B	C	?	?	D	?	đ	E	F	G	H	I	J	K	L	?	M	N	?	O	P	R	S	?	?	T	U	V	Z	?	?
К?рыл?ца [a]	А	Б	Ц	Ч	?	Д	?	?	Е	Ф	Г	Х	И	?	К	Л	?	М	Н	?	О	П	Р	С	Ш	С?	Т	У	В	З	Ж	З?
Беларуск? адпавед?к	А	Б	Ц	Ч	ЦЬ	Д	ДЖ	ДЬЖ	Е	Ф	Г	Х	?	Й	К	Л	ЛЬ	М	Н	НЬ	О	П	Р	С	Ш	СЬ	Т	У	В	З	Ж	ЗЬ

Граф?ка ? фанэтыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Як ? ? сэрбскай мове, запазычаныя ?ласныя ?мёны зап?сваюцца фанэтычна. У чарнагорскай, як ? беларускай мове, у цэлым выконваецца прав?ла, як чуецца ? так ? п?шацца.

Чарнагорская мова характарызуецца ?екав?змам ? ije выма?ляецца як два склады, тады як у ?ншых рэг?ёнах сэрбскахарвацкай мо?най сыстэмы зья?ляецца дыфтонгам. Г?старычна ije ёсьць вын?кам зьмяненьня асабл?вага праславянскага гуку, пазначанага як ≪?≫.

Чарнагорская	Сэрбская, харвацкая, басьн?йская	Беларуская
ни?есам	нисам	≪я ня ёсьць…≫
ти?ех	тих	родны склон ти, те, та ≪тых≫
ти?ема	тима	давальны склон ти, те, та
ови?ех	ових	родны склон ови, ове, ова ≪гэтых≫
ови?ема	овима	давальны склон ови, ове, ова

Памякчэньне [д], [т], [с], [з] перад [e] у чарнагорскай мае свае асабл?васьц?:

Чарнагорская	Сэрбская	Харвацкая, басьн?йская	Беларуская
?е	где	gdje	дзе
?ево?ка	дево?ка	djevojka	дзя?чына
?еца	деца	djeca	дзец?
ле?ети	летети	лет?ети	ляцець
?ерати	терати	т?ерати	гнаць, разганяць
с?еди	седи	с?еди	сядзь
с?екира	секира	с?екира	сякера
из?елица	изелица	из?елица	ядок

Лексыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Чарнагорская лексыка ня мае ?стотных адрозьненьня? ад сэрбскахарвацкай, але карыстаецца большай колькасьцю запазычыньня? з ?тальянскай мовы, а таксама выя?ляе некаторыя свае асабл?васьц?. Н?жэй прыведзеныя словы агульнай этымалёг??, як?я пры гэтым утварыл? розныя формы ^[22] :

Чарнагорская	Сэрбская (Сэрб?я)	Басьн?йская, харвацкая, сэрбская Босьн??	Беларуская
цкло	стакло	стакло	шкло
?ети?	дечак	д?ечак	хлопчык
кошта?	кестен	кестен	каштан
мртац	мрвтац	мрвтац	мярцьвяк
омразити	мрзети / мрзити	мрзити	ненав?дзець
с?утра	сутра	сутра	за?тра
знавен	познат	познат	вядомы

Прыклады слова?, што маюць аднолькавае значэньне ? чарнагорскай, сэрбскай ? харвацкай:

Чарнагорская	Сэрбская	Басьн?йская, харвацкая	Беларуская
изва?ац	странац	странац	замежн?к
глиб	блато	блато	гразь
цукар	ше?ер	ше?ер	цукар
ориз	пиринач	рижа	рыс
разурити	срушити	срушити	разбурыць

Формы ?нтэрнацыянал?зма? у чарнагорскай таксама маюць свае асабл?васьц?:

Чарнагорская	Сэрбская	Басьн?йская, харвацкая	Беларуская
суф?кс -тада (напр. квал и тада )	-тет ( квалитет )	-тета ( квалитета )	якасьць
суф?кс -ан (напр. Аустри?ан )	-анац ( Аустри?анац )	-анац ( Аустри?анац )	а?стрыец
суф?кс -дур(ица) (напр. штимадур(ица) )	процените?(ица)	проц?ените?(ица)	ацэншчык (-ца)

У л?таратуры [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Мясцовыя а?тары [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Шматл?к?я чарнагорск?я а?тары абап?рал?ся пры складаньн? сваёй творчасьц? на народную аснову. Л?таратура Сярэднявечча збольшага прадста?ляла сабой л?таратуру на стараславянскай мове ? ейных ?зводах, але ? Х?Х ст. дыялекты Чарнагоры? стал? дам?наваць у мясцовай л?таратуры. Яна ?ключае ? сябе народны фальклёр , сабраны Вукам Стэфанов?чам Караджычам й ?нш., асобныя кн?г? чарнагорск?х п?сьменьн?ка? (≪Горны вянок≫ Пэтара Пэтрав?ча Негаша, ≪Прыклады чалавецтва й адваг?≫ Марка М?лянава) ? г. д. У другой палове Х?Х ст. у л?таратуры больш выкарысто?ва?ся ?сходнегерцагав?нск? дыялект, як? зья?ляецца асновай сэрбскахарвацкай мовы, замест мясцовага зэцка-санджацкага дыялекту.

Да прыкладу, большая частка форма? в?навальнага склону, як?я ?ласьц?выя для зэцка-санджацкага дыялекту, Негашам был? замененыя на формы мясцовага, характэрныя для сэрбскай мовы. Напрыклад, у друкаванай вэрс?? радок U dobru je lako dobar biti, / na muci se poznaju junaci бы? заменены на U dobro je lako dobar biti, / na muku se poznaju junaci . У ?ншых творах чарнагорск?х п?сьменьн?ка? таксама адсочваецца тэндэнцыя да прытрымл?ваньня норма? усходнегерцагав?нскага дыялекту. Тым ня менш, у л?таратуры таксама траплял?ся ? рысы, уласьц?выя для зэцка-санджацкага дыялекту: напрыклад, вершы Н?кола ? Пэтрав?ча Onamo namo, za brda ona , Onamo namo, da viđu ? г. д.

У сьведчаньнях ?ншаземца? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Упершыню л?нгвон?м чарнагорская мова бы? ужыты ? дзёньн?ку францускага палко?н?ка В?яля дэ Сам’е падчас свайго падарожжа па Чарнагоры? ? 1813 годзе, сам дзёньн?к пад назваю ≪ Ваяж г?старычны ? пал?тычны ? Чарнагорыю ≫ ( Voyage historique et politique au Montenegro ) бы? апубл?каваны ? 1820 годзе.

Вук Караджыч у сваёй кн?зе на нямецкай мове ≪ Чарнагорыя ? чарнагорцы ≫ ( Montenegro und die Montenegriner ) 1837 году абвяргае Сам’е, як? сьцьвярджа?, што чарнагорская мова зь?ляецца дыялектам грэцкай ^[23] .

Сэрбск? п?сьменьн?к Любам?р Нянадав?ч у сваёй працы ≪ Пра чарнагорца? ≫ ( O Crnogorcima ) 1856 году раб?? высновы, што чарнагорцы ≪разма?ляюць на чарнагорскай мове≫ ^[24] .

	Мова ? ва ?с?х школах чарнагорская, шмат у чым адрозная ад той прыгожай мовы, на якую Б?бл?я перакладзена. Я каза? аднойчы ? Цэц?не , што для п?сьмовага адз?нства неабходна ?водз?ць адну мову, на якой сёньня п?шуць у Бялградзе ? Новым Садзе . Тую мову, на якой дагэтуль найболей нап?сана ? сказана, якая застанецца вядомай як сэрбская л?таратурная мова. Кал? чарнагорцы працягнуць шырыць свае школы так як цяпер, то праз сто год м?ж дзьвюма мовам? адрозьненьня? будзе больш, чым м?ж партугальскай ? г?шпанскай. Арыг?нальны тэкст   (сэрб.)    U svim ?kolama, jezik je ? crnogorski, u mnogome razli?an je od onoga priznatog, lijepog jezika na kome je Biblija prevedena. Govorio sam jednom prilikom na Cetinju da bi trebalo, radi knji?evnog jedinstva, da uvedu onaj jezik kojim se danas pi?e u Beogradu i Novom Sadu. Taj je jezik, na kojem se dosada najvi?e pisalo i radilo, ostati ?e zauvijek kao srpski knji?evni jezik. Ako Crnogorci produze svoje ?kole kao dosada, onda, poslije sto godina, između ta dva jezika biti ?e ve?a razlika nego ?to je između portugalskog i ?panjolskog.

У 1927 годзе вугорск? слав?ст Ёзэф Байза ? сваёй манаграф?? ≪ Чарнагорскае пытаньне ≫ ( A montenegroi kerdes ) нап?са?: ≪Пяц?векавая барацьба з туркам? ?залявала чарнагорца? ад сьвету ? цяжкадаступных цясьн?нах. Так?м чынам ?залява?шы ? л?нгв?стычна. ?х мова разьв?валася незалежна ? атрымала арыг?нальныя рысы ^[25] ≫.

За?ваг? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Arseni?, Violeta Govorite li crnogorski? . ? Vreme, 2000.
• Glu?ica, Rajka 5 // O nacionalizmu u jeziku: prikaz knjige Jezik i nacionalizam . ? Rije?, 2011. ? С. 185-191.
• Ivi?, Pavle Standard Language as an Instrument of Culture and the Product of National History . ? Кангрэс сэрбскага адз?нства.
• Kordi?, Snje?ana Crnogorska standardna varijanta policentri?nog standardnog jezika / Ostoji?, Branislav. ? Podgorica: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti. ? С. 35-47. ? (Jezi?ka situacija u Crnoj Gori ? norma i standardizacija: radovi sa međunarodnog nau?nog skupa). ? ISBN 978-86-7215-207-4
• Lajovi?, Vuk Politi?ari prodaju maglu . ? Vijesti.
• Ramusovi?, Aida What Language Do Montenegrins Speak? . ? Transitions Online.

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• A Brief Note on the Effect of Montenegrin Independence on Language , Permanent Committee on Geographical Names
• Language on Montenegrina

п а р Сэрбскахарвацк?я мовы Басьн?йская Сэрбская Сэрбахарвацкая Харвацкая Чарнагорсакая П?сьменнасьц?: Вуков?ца ( к?рыл?чны альфабэт )  · Гаев?ца ( лац?нск? альфабэт )  · Слав?ца