Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Слуцкая фартэцыя
, Макс?м?л?ян фон Фюрстэнгоф
Фартэцыя
,
цьвердзь
(
крэпасьць
[a]
, замак) ? комплекс узаемазьвязаных ? ?заемадапа?няльных умацаваньня?
бастыённага
тыпу, прыстасаваных для ?жываньня вагняпальнай збро?.
Найлепшым? прыкладам? фартэцыя? на Беларус? зья?ляюцца комплексы бастыённых умацаваньня?
Нясьв?жу
,
Слуцку
,
Быхава
ц?
Менску
, увогуле ж у XVII?XVIII стагодзьдзях шмат буйных ? сярэдн?х гарадо? Беларус? мел? падобныя бастыённыя ?мацаваньн?.
Падв?дам? ц? асобным? часткам? фартэцыя? можна л?чыць
бастыённыя замк?
?
форты
.
Са зья?леньнем эфэкты?най артылеры?, павел?чэньнем дыстанцы? паражэньня ? ?вядзеньнем пэ?ных геамэтрычных закона? пабудовы ?мацаваньня? для якаснага вядзеньня вагню з гармата? увесь абарончы комплекс перарос ? сыстэму ?заемадапа?няльных элемэнта? абароны (
курц?на?
,
бастэя?
,
бастыёна?
). Да ?вядзеньня вагняпальнай збро? шукал? спосабы, як умацаваць абарону на асобных найбольш небясьпечных дзялянках, у новых умовах трэба было вынаходз?ць магчымасьць комплекснай абароны з узаемадапа?неньнем элемэнта? па пэрымэтры. Што ц?кава, час шпаркай эвалюцы? вагняпальнай збро? супа? з узмацьненьнем абсалютысцк?х тэндэнцыя? у
Э?ропе
, асабл?ва ?
Францы?
, што дазвол?ла канцэнтраваць вял?к?я матэрыяльныя сродк? для ?зьвядзеньня ?мацаваньня? новага тыпу. На беларуск?х землях гэты фэномэн найбольш ярка праяв??ся ? дзейнасьц?
М?калая Крыштафа Радз?в?ла
?
Багуслава Радз?в?ла
? ?зьвядзеньн? ?м? комплекса? бастыённых умацаваньня? у
Нясьв?жы
?
Слуцку
.
Слова фартэцыя паходз?ць зь ?тальянскай мовы, дзе ?х называюць ≪Fortezza≫, у нямецкай ? ≪Festung≫, у польскай ? ≪twierdza≫ (бел.
цьвердзь
) ц? forteca. У расейскамо?най традыцы? фартэцы? набыл? назо? ≪крепость≫, што ? традыцы? абарончых збудаваньня? Расе? выглядае давол? слушна. Найлепшым прыкладам у гэтым выпадку будзе г.зв.
Смаленская крэпасьць
, збудаваная ? пачатку XVII ст. У далейшым з распа?сюджаньнем бастыённай фартыф?кацы? ?
Маско?скай дзяржаве
, фартэцы? перанял? назо? крэпасьць, зрэшты па сва?х грамадзка-пал?тычных функцыях яны был? падобныя: сымбал? цэнтрал?заванай дзяржавы. У Х?Х ст. паняцьце ≪
крэпасьць
≫ прыйшло на тэрыторыю былога ВКЛ з узьвядзеньнем г.зв. крэпасьця? у
Берасьц?
,
Бабруйску
,
Ко?не
? ?нш. Па сутнасьц? гэта был? тыя ж фартэцы?, тольк? значна мадэрн?заваныя. Дзеля карысьц? далейшай распрацо?к? праблематык? фартыф?кацыйнага мастацтва Беларус? ? ВКЛ сутнасьць гэтых ≪крэпасьця?≫ трэба разглядаць у межах агульнага пытаньня разьв?цьця фартэцыя? ва ?сходняй Э?ропе ?вогуле ? ? Беларус? ? прыватнасьц?.
- ^
Паводле г?сторыка
М. Ткачова
, ужываньне слова ≪крэпасьць≫ датычна замка? ? места? ?, адпаведна, слова ≪крапасны≫ датычна абарончага дойл?дзтва не адпавядаюць беларускай г?старычнай рэча?снасьц? ? тэрм?налёг??: у XIV?XVII стагодзьдзях гэтыя словы ? сучасным ?х разуменьн? не ?жывал?ся ня тольк? ? Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м, але ? ? Маско?скай дзяржаве
[1]
.
- ^
Ткачо? М. Абарончыя збудаванн? заходн?х зямель Беларус? XIII?XVIII ст. ? Менск: Навука ? тэхн?ка, 1978. С. 43.
- Ткачо? М. Абарончыя збудаванн? заходн?х зямель Беларус? XIII?XVIII ст. ? Менск: Навука ? тэхн?ка, 1978.
- Ткачо? М., Цярох?н С. Ляхав?цкая фартэцыя // Помн?к? г?сторы? ? культуры Беларус?. 1973. №1
Фартэцыя
?
схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?
