Томас Гардз?
(
па-ангельску
:
Thomas Hardy
; 2 чэрвеня 1840, Гаер Бокгэмптан ? 11 студзеня 1928, Макс-Гейт, Дорчэстэр) ? ангельск?
раман?ст
?
паэт
.
Паэз?я Гардз?, якая пачала друкавацца ? 1890-х, здыбыла вял?кую прых?льнасьць ? моцна па?плывала на сучасную ангельскую паэз?ю. Адз?н з сва?х верша? ? ≪
Чорны дрозд
≫ ? а?тар адмыслова апубл?кава? на наступны дзень пасьля
Новага году
(1 студзеня 1901).
Томас Гардз? нарадз??ся ? Гаер Бокгэмптане, пасел?шчы на ?сходзе ад
Дорчэстэра
? графстве Дорсэт,
Ангельшчына
. Дзед Гардз? бы? вольны земляробам. Ягоны бацька Томас (пам. 1892) бы? каменячосам ? буда?н?ком, мац? ? Джэмайма (пам. 1904) была надзвычай начытанаю асобаю, але ня ?мела п?саць. Яна дала Томасу першую адукацыю задо?га да яго паступленьня ? сельскую школу (1848). Некальк? гадо? наведва? дорчэстэрскую ≪акадэм?ю≫ юных джэнтэльмэна? пад загадам м?стэра Ласта. Тут ён вывуча?
лац?нскую
? паказа? неблаг?я акадэм?чныя здольнасьц?
[10]
. У шаснаццаць гадо? Томас Гардз? паступ?? вучнем да мясцовага царко?нага арх?тэктара Джэймза Г?кса (
James Hicks
)
[11]
, што стала своеасабл?вым кампрам?сам пам?ж воляю яго бацьк?, як? жада?, каб сын абра? духо?ную кар’еру, ? сам?м юным Томасам, якога захапляла старажытная г?сторыя свайго краю
[8]
. Гардз? практыкава?ся ? арх?тэктурнай майстэрн? да свайго пераезду ?
Лёндан
(1862), дзе акты?на ?дасканальва? свае веды па арх?тэктуры пад к?ра?н?цтвам вядомага арх?тэктара Артура Блумф?лда (
Arthur Bloomfield
). У 1866 атрыма? дыплём арх?тэктара. Наступныя пяць гадо? Гардз? ?дзельн?ча? у арх?тэктурна-рэста?рацыйных працах па адна?леньн? царко?ных збудаваньня? ?, паводле яго б?ёграфа?, даб??ся значнага посьпеху ? абраным абсягу дзейнасьц?
[12]
.
У 1871 Гардз? вярну?ся ? Дорчэстэр для працы па праектаваньн? ? адна?леньн? цэрква?. У 1870 у часе арх?тэктурнай вандро?к? па рэста?рацы? параф?яльнае царквы сьв. Джул?? ? Корн?але
[13]
, Гардз? спатка?ся з Эмай Лав?н?яй Г?фард (
Emma Lavinia Gifford
), зь якой яны пабрал?ся ? 1874
[14]
. Пад канец 1884 Гардз? пабудава? у Дорчэстэры дом,
Макс Гейт
, для сябе ? для Эмы (дзяцей яны ня мел?). У 1910 Томас Гардз? ста? кавалерам ордэна Заслуг. Нягледзячы на тое, што пазьней ён жы? асобна ад сваёй супруг?, яе за?часная сьмерць у 1912 ад сэрцавага спохвату была моцным ударам для ?жо сталага п?сьменьн?ка. Пасьля яе сьмерц? Гардз? ажыцьцяв?? падарожжа па асно?ных корн?альск?х мясьц?нах, як?я тычыл?ся ?хн?х узаемааднос?на?. Гэтае падарожжа адлюстравалася ? яго вершах 1912?1913 гг. У 1914 ён ажан??ся на сваёй сакратарцы Флорэнс Эм?л? Дагдэйл (
Florence Emily Dugdale
), якая была на 39 гадо? маладзейшаю за яго. Зрэшты, ён так ? ня здоле? зьм?рыцца са сьмерцю першай жонк? ? ?мкну?ся пераадолець смутак праз нап?саньне верша?
[15]
.
З Флорэнс Дагдэйл ён пражы? у Макс Гейце да самой сваёй сьмерц?. У сьнежн? 1927 ён захварэ? на пле?рыт ? памёр 11 студзеня 1928 а дзявятай увечары, папярэдне прадыктава?шы жонцы перадсьмяротны верш. Яго цела было пахаванае ва
?эстм?нстэрск?м абацтве
, а сэрца ? у маг?ле Эмы (
50°43′05″ пн. ш.
2°24′36″ з. д.
? / ?
50.71802009° пн. ш. 2.41008710° з. д.
? /
50.71802009; -2.41008710
), непадалёк ад месца нараджэньня п?сьменьн?ка.
Вокладк? рамана? Томаса Гардз?
Першаю буйною працаю Томаса Гардз? ста? вострасатырычны раман ≪Бядняк ? лэдз?≫ (
The Poor Man and the Lady
, 1868). Рукап?с сьпярша бы? адасланы ? выдавецтва Макм?лана. Выдавец бы? абураны рэвалюцыйным? настроям? ? крытычным? ?дэям? а?тара ? перада? рукап?с лёнданскай ф?рме ≪Chapman & Hall≫, л?таратурным касультантам якой бы?
Джордж Мэрэдыт
. Ён выкл?ка? маладога Томаса Гардз? ? пара?? не друкаваць раман, загадзя асуджаны на
ганеньне
аф?цыяльнаю крытыкаю, а пачаць з вострасюжэтнага твора, разьл?чанага на масавага чытача
[16]
. Паводле зьвестак сучасьн?ка? Гардз?, ён зьн?шчы? рукап?с рамана, ад якога да нашых дзён застал?ся тольк? частк?.
Наступным творам л?таратара ста? раман ≪Адчайныя сродк?≫ (
Desperate Remedies
, 1871), выдадзены безыменна. Публ?кацыя рамана забясьпечыла Гардз? адносную матэрыяльную самастойнасьць.
Раман ≪Пад зялёным дрэвам≫ (
Under the Greenwood Tree
, 1871), закла? пачатак цыклю ≪рамана? характара ? асяродзьдзя≫, таксама званых ≪?эсэкск?м? раманам?≫ праз аб’яднанасьць месца дзеяньня ?с?х твора? у выдумленым сьвеце пад назваю ≪
?эсэкс
≫. Упершыню гэтае найменьне Гардз? ?жы? у 1874. Ён пазычы? яго з старажытнай ангельскай г?сторы? ? выкарыста? для абазначэньня некальк?х па?днёва-заходн?х графства? кра?ны (Дорсэтшыр, Дэваншыр, Бэркшыр)
[17]
. У прадмове да аднаго з сва?х рамана? Гардз? п?са?:
|
Задуманая мною сэрыя рамана? у большай ступен? зьвязаная зь месцам дзеяньня, ? дзеля таго, каб захаваць гэтае ?ражаньне адз?нства, патрабавалася даць якое-колечы вызначанае ?я?леньне пра тэрыторыю. Пакольк? я бачы?, што абсягу якога-небудзь аднаго графства недастаткова для задуманага мною шырокага палатна... я адкапа? гэтую дз??ную назву...Але я прашу ма?х добрых ? сх?льных да фантаз?я? чытачо? ня цешыць сябе гэтаю думкаю ? ня верыць, што жыхары в?ктарыянскага ?эсэкса ?снуюць дзе-небудзь апрача гэтых кн?га?, як?я расказваюць пра ?х жыцьцё, гутарк? ? норавы
[17]
.
|
|
|
Гардз? пакла? у аснову цыклю вядомае выказваньне
Навал?са
: ≪Характар ? гэта лёс≫ ? разгледз?? стана?леньне ?ндыв?ду?ма ? вызначаным сацыяльным асяродзьдз?. У раманах ≪характара ? асяродзьдзя≫ горад ? вёска супрацьпаста?ляюцца як спаконвечныя варожыя пачатк?
[18]
. Гардз? цяжка перажыва? разбурэньне жыцьцёвага ?кладу сельскае Ангельшчыны ? зьбядненьне ? г?бель мног?х сялянск?х сем’я? пад уц?скам гарадзк?х форма? жыцьця
[19]
.
Цыкль ≪?эсэкск?х рамана?≫ утрымл?вае сем твора?, як?я стварал?ся на працягу апошняй чвэрц? XIX стагодзьдзя ? з пачаткам 70-х да сярэдз?ны 90-х гг.:
- ≪Пад зялёным дрэвам≫ (
Under the Greenwood Tree
, 1871),
- ≪Здалёк ад звар'яцелага нато?пу≫ (
Far from the Madding Crowd
, 1874),
- ≪Вяртаньня на радз?му≫ (
The Return of the Native
, 1878),
- ≪Мэр Кэстэрбрыджа≫ (
The Mayor of Casterbridge
, 1886),
- ≪У лясным кра?≫ (
The Woodlanders
, 1887),
- ≪Тэс з рода д'Эрбэрв?ля?≫ (
Tess of the d'Urbervilles
, 1891)
- ≪Джуд Непрыкметны≫ (
Jude the Obscure
, 1895).
Падзе?, ап?саныя ? гэтых раманах, разгортваюцца ? 1830?1870-х гадох
[19]
.
Побач з ≪раманам? характара ? асяродзьдзя≫ Томас Гардз? ствара? ? ≪рамантычныя г?сторы? ? фантаз??≫ (
па-ангельску
:
Romances and Fantasies
): ≪Пара блак?тных вачэй≫ (
A Pair of Blue Eyes
, 1873), ≪Трубач драгунскага палка≫ (
The Trumpet-Major
, 1880), ≪Двое на вежы≫ (
Two on a Tower
, 1882) ? ≪Каханая≫ (
The Well-Beloved
, 1897), а таксама ≪раманы выя?ленчыя ? экспэрымэнтальныя≫ (
па-ангельску
:
Novels of Ingenuity
): ≪Адчайныя сродк?≫ (
Desperate Remedies
, 1871), ≪Рука Этэльбэрты≫ (
The Hand of Ethelberta
, 1871) ? ≪Безуважная≫ (
A Laodicean
, 1871).
З пункту гледжаньня тэоры? рамана, Гардз? застава?ся ? рэчышчы рэал?стычнай традыцы?, пера?твары?шы свае раманы ? раманы-трагеды?, дзе сюжэтныя элемэнты высокай трагеды? гарман?чна спалучаюцца з дынам?чнай кампазыцыяй, характэрнай для авантурнага любо?нага рамана, ? глыбокай сацыяльна-псыхаляг?чнай праблематыкай
[20]
. Гардз? бы? сх?льны да драматызацы? рамана, арыентуючыся, як ён сам адзнача?, на трагеды?
Сафокла
[21]
. Працэс драматызацы? рамана Гардз? л?чы? заканамернасьцю эпох?: у жанры рамана пачал? вырашацца праблемы, да як?х раней зьвяртал?ся ? драме
[22]
.
Свае меркаваньн? пра задачы рамана ён выкла? у артыкулах ≪Карыснае чытаньне мастацкай л?таратуры≫ (
па-ангельску
:
The Profitable reading of fiction
, 1888) ? ≪Шчырасьць у ангельскай л?таратуры≫ (
па-ангельску
:
Candour in English Fiction
, 1890). Тут ён п?са? пра тое, што роля рамана ? жыцьц? грамадзтва ?зрасла ? пара?наньн? зь ?ншым? л?таратурным? жанрам?, пакольк? менав?та раман з найбольшаю по?насьцю выказвае ф?лязофска-этычныя пошук? сучасьн?ка?, супярэчнасьц? рэча?снасьц? ? ?х траг?чны характар.
Мэтаю рамана ён бачы? пра?дз?вае адлюстраваньне жыцьця ? канфл?кта? пам?ж людзьм?
[21]
.
Паводле характара сьвета?спрыманьня Гардз? бы? смутнаглядцам, ? ягоны смутнагляд мае шмат агульнага з смутнаглядам
Тэкерэя
. У адрозьненьне ад
Джордж Эл?ёт
, Гардз? л?чы?, што ня тольк? век героя?, але ? век шчасьл?вых людзей беззваротна сышо? у м?нулае. Сучаснасьць, у сваю чаргу, перапо?неная найглыбейшага траг?зму
[20]
. Пры гэтым варта адзначыць уплы? на Гардз? ф?лязоф??
Шапэнга?эра
, чы? смутнаглядныя ?я?леньн? аб сутнасьц? сьвету як неразумнай вол?, якая падпарадко?вае сабе лёс чалавека, атрымал? сваё распа?сюджаньне ? другой палове XIX стагодзьдзя
[21]
. Траг?чнае каран?цца ня стольк? ? несправядл?васьц? сацыяльнага ладу грамадзтва, скольк? ? сам?м уладкаваньн? сьвету, варожым чалавеку. Гардз? закрана? ня тольк? праблемы, актуальныя для грамадзтва яго эпох?, але ? так званыя вечныя праблемы, як?я зья?ляюцца невырашальным? па сваёй сутнасьц?, бо адносяцца да вобласьц? чалавечае душы, характара, лёсу ? кону. Тэма кону, што ня?мольна перасьледуе чалавека, Гардз? пазычы? з клясычных трагедыя?
[23]
.
- ^
а
б
Thomas Hardy //
?нтэрнэт-база зьвестак фантастык?
(анг.)
? 1995.
- ^
а
б
Thomas Hardy //
Энцыкляпэдыя Бракга?за
(ням.)
- ^
Thomas Hardy //
Vegetti Catalog of Fantastic Literature
(?тал.)
- ^
а
б
Lothe J.
Thomas Hardy //
Store norske leksikon
(нюнарск)
? 1978. ? ISSN
2464-1480
- ^
Харди Томас //
Большая советская энциклопедия
(рас.)
: [в 30 т.]
/ под ред.
А. М. Прохоров
? 3-е изд. ?
Москва
:
Советская энциклопедия
, 1969.
- ^
а
б
в
г
Oxford Dictionary of National Biography
(анг.)
/
C. Matthew
?
Oxford
:
OUP
, 2004.
- ^
Pall Mall Gazette, The Pall Mall Gazette, ????? ??? ????
(анг.)
?
London
: 1914. ? Iss. 15219. ? P. 1.
- ^
а
б
Л. В. Сидорченко, И. И. Бурова, А. А. Аствацатуров и др.
История западноевропейской литературы. XIX век: Англия / Под ред. Л. В. Сидорченко, И. И. Буровой. ? СПб: Филологический факультет СПбГУ; Издательский центр ≪Академия≫, 2004. ? С. 415. ? 544 с.
- ^
Hardy, Thomas, 1840-1928 //
CONOR.SI
- ^
Claire Tomalin, Thomas Hardy: the Time-torn Man(Penguin, 2007) pp.30,36.
- ^
Walsh, Lauren. Introduction. The Return of the Native. By Thomas Hardy. New York: Barnes & Noble Classics, 2005. Print.
- ^
Михальская Н. П.
История английской литературы / Н. П. Михальская. ? 2-е. ? М.: Издательский центр ≪Академия≫, 2007. ? С. 270. ? 480 с. ?
ISBN 978-5-7695-4544-3
- ^
Gibson, James (ed.) (1975) Chosen Poems of Thomas Hardy, London: Macmillan Education; p.9.
- ^
Hardy, Emma (1961) Some Recollections by Emma Hardy; with some relevant poems by Thomas Hardy; ed. by Evelyn Hardy & R. Gittings. London: Oxford University Press
- ^
"Thomas Hardy at Stourhead"
BBC Online
, 10 March 2004
- ^
Ковалева Т.В. и др.
История зарубежной литературы второй половины XIX ? начала XX веко / Т.В. Ковалева, Т.Д. Кириллова, Е.А. Леонова. ? Мн: Завигар, 1997. ? С. 243. ? 336 с.
- ^
а
б
Михальская Н. П.
История английской литературы / Н. П. Михальская. ? 2-е. ? М.: Издательский центр ≪Академия≫, 2007. ? С. 268. ? 480 с. ?
ISBN 978-5-7695-4544-3
- ^
Ковалева Т.В. и др.
История зарубежной литературы второй половины XIX ? начала XX веко / Т.В. Ковалева, Т.Д. Кириллова, Е.А. Леонова. ? Мн: Завигар, 1997. ? С. 244. ? 336 с.
- ^
а
б
Михальская Н. П.
История английской литературы / Н. П. Михальская. ? 2-е. ? М.: Издательский центр ≪Академия≫, 2007. ? С. 269. ? 480 с. ?
ISBN 978-5-7695-4544-3
- ^
а
б
Л. В. Сидорченко, И. И. Бурова, А. А. Аствацатуров и др.
История западноевропейской литературы. XIX век: Англия / Под ред. Л. В. Сидорченко, И. И. Буровой. ? СПб: Филологический факультет СПбГУ; Издательский центр ≪Академия≫, 2004. ? С. 416. ? 544 с.
- ^
а
б
в
Михальская Н. П.
История английской литературы / Н. П. Михальская. ? 2-е. ? М.: Издательский центр ≪Академия≫, 2007. ? С. 272. ? 480 с. ?
ISBN 978-5-7695-4544-3
- ^
Михальская Н. П.
История английской литературы / Н. П. Михальская. ? 2-е. ? М.: Издательский центр ≪Академия≫, 2007. ? С. 273. ? 480 с. ?
ISBN 978-5-7695-4544-3
- ^
Л. В. Сидорченко, И. И. Бурова, А. А. Аствацатуров и др.
История западноевропейской литературы. XIX век: Англия / Под ред. Л. В. Сидорченко, И. И. Буровой. ? СПб: Филологический факультет СПбГУ; Издательский центр ≪Академия≫, 2004. ? С. 417. ? 544 с.