С?я?нь
(С?янь ? ≪заходн? м?р≫) ? горад у сярэдз?нным
К?та?
.
Адм?н?страцыйны цэнтар прав?нцы?
Шэньс?
. Уваходз?ць у пяцёрку найбольш старажытных места? у сьвеце
[2]
. Зья?ляецца асяродкам абароннай, касьм?чнай, машынабуда?н?чай ? тэкстыльнай прамысловасьц?. У горадзе месьц?цца грабн?ца першага к?тайскага ?мпэратара
Цынь Шыхуандз?
, як? валадары? у 221?207 гадах да н. э. За 40 км на ?сход ад цэнтру гораду знаходз?цца яго
Тэракотавае войска
. Таксама падарожн?ка? прыцягваюць Г?старычны музэй, трохярусныя вежы Чжунло? ? Гуло?, пагады Даяньта ? Сяаяньта
[3]
За 2015 год
сукупны ?нутраны прадукт
(СУП) С?яню вырас на 8,2% да 580,12 млрд
юаня?
($93,141 млрд). Звыш паловы СУП (59,55%) склала
сфэра паслуга?
. 36,65% СУП прыпала на прамысловую вытворчасьць ? буда?н?цтва. 3,8% СУП выраб?л? пры здабычы ? першаснай перапрацо?цы сырав?ны, у тым л?ку ? сельскай гаспадарцы. СУП на душу насельн?цтва вырас да 66 938 юаня? ($10 747). За 2015 вытворчасьць транспартных сродка? у С?ян? скарац?лася да 341,4 тыс., зь ?х 240 тыс. а?тамаб?ля?. Збор зерня ? гародн?ны вырас да 3,328 млн тона?. На?проставыя замежныя ?кладаньн? павял?чыл?ся да $4,008 млрд. Замежны гандаль вырас да $176,169 млрд (189% ад СУП). Пагато? стано?чае сальда павял?чылася да больш як $12 млрд. За год С?янь наведал? звыш 136 млн падарожн?ка? (15,6 падарожн?ка? на жыхара), у вын?ку чаго выручка ад
турызму
перавыс?ла 107 млрд юаня? ($17,3 млрд; 18% СУП)
[1]
.
Вытворчасьць
электраэнэрг??
за 2015 год склала 15,7 млрд
к?ляват-гадз?на
. Асно?ныя таварам?, як?я выраблял? ? перапрацо?вал? ? С?ян? цягам 2015 году был?:
- цэмэнт
(3,307 млн тона?, ?20%), напо? (2,694 млн тона?, +31%), корм для жывёлы (1,204 млн тона?, +2%), малочныя вырабы (1,07 млн тона?, ?4%), нафтаперапрацо?ка (282 тыс. тона?, ?81%), папера (122 тыс. тона?, +9%), мыйныя сродк? (90,7 тыс. тона?, ?22%) ? крыштал?чны
крэмн
(3412 тоны, +7%);
- электронныя дэтал? (223 млн, ?10%),
?нтэгральныя схемы
(709 тыс., +188%), самаходы (341 тыс., ?9%), у тым л?ку а?тамаб?л? (240 тыс., ?10%), газавыя кампрэсары (292 тыс., ?29%) ? высакавольтныя
разьмеркавальн?к?
(19 037, ?23%),
- бэтон
(29,4 млн
м³
, +6%), электрычны кабэль (26 тыс. км, +41%),
трансфарматары
(135,8 млн к?ля
вольт
-
ампэр
, ?8%), электрарухав?к? зьменнага току (6710 к?ля
ват
, ?15%);
За 2015 год насельн?цтва С?яню вырасла да 8,706 млн жыхаро?, зь ?х 6,357 млн (73%) месьц?ча?. Мужчыны складал? 51,3% насельн?цтва. Занятасьць працо?най дзейнасьцю ахопл?вала 5,28 млн (60,7%) жыхаро?
[1]
.
За 2015 год працягласьць а?тадарог у С?ян? павял?чылася да 12 805 км, зь ?х 532 км (4,2%) склал? а?тамаг?страл?. Пагато? л?к самахода? ва ?ласнасьц? насельн?цтва вырас да 2,394 млн (1 самаход на 3,64 жыхаро?). Грамадзк? транспарт нал?чва? 7781 транспартны сродак (1119 жыхаро? на адз?нку грамадзкага транспарту). Л?к сотавых абанэнта? (17,7 млн) больш як удвая перавыша? колькасьць насельн?цтва. Зь ?х 6,658 млн (76% насельн?цтва) карыстал?ся
сотавай сувязьзю
4-га пакаленьня з хуткасным доступам да Сец?ва
[1]
.
У прадмесьц? знаходз?цца м?жнародны аэрапорт. З 2010 году дзейн?чае высакахуткасная чыгунка ? 5 чыгуначных вакзала?. З 2011 году працуе
С?янск? мэтрапал?тэн
.
На канец 2015 году ?н?вэрсытэтах С?яню навучал?ся 848 тыс.
студэнта?
(9,7% насельн?цтва). Пагато? у сярэдн?х школах было 566 тыс. вучня?, у пачатковых ? 414 тыс. Агулам нал?чвалася 63 ун?вэрсытэты ? каледжы. Сярод 5802 установа?
аховы здаро?я
было 295 шп?талё? ? 100 лякарня?. Лекары складал? 26,6 тыс. (33%) з 81,5 тыс. работн?ка? аховы здаро?я (1% насельн?цтва). Забруджанасьць паветра дыяксыдам? азоту ? серы дасягала шкоднага ?зро?ню 114 дзён за год (31% часу)
[1]
.
5 л?стапада 2017 году ? С?ян? адчын?л? Вял?к? тэатар прав?нцы? Шэньс?. 5-павярховы будынак плошчай 52 тыс. м² зьмяшча? опэрную залю на 1902 месцы ? тэатральную залю на 526 месца?
[4]
.
На по?начы гораду месьц?цца падземны музэй ≪Ма?залей Ханьянл?н≫ на месцы грабн?ца? дынасты? Заходняя Хань (206 г. да н. э. ? 24). Займае каля 20 км², дзе месьцяцца каля 10 000 пахаваньня?, 190 зь як?х адчын?л? для наведваньня
[5]
.
На 2017 год найбольшае пашырэньне ? С?ян? мел? школы
даас?зму
. ?м належа? храм гарадзкога бога, перабудаваны на пачатку 2010-х гадо?, ? храм
Канфуцыя
. 2-е месца займал? храмы школ
будызму
, як?я паходз?л? з уласна К?таю, а таксама з
Тыбэту
.
У 635 годзе па Вял?к?м ша?ковым шляху ? С?янь прыбы? першы хрысьц?янск? прапаведн?к Алобэнь, як? ме?
асырыйскае
паходжаньне. У 781 годзе ? месьце ?сталявал? Нестарыянскую стэлу з
вапняку
вышынёй каля 3 мэтра?, на якой па-к?тайску ? па-сырыйску нап?сал? пра хрысьц?янск?я
прыходы
? некальк?х местах на по?начы К?таю. У 1892 годзе ангельцы заснавал?
баптысцкую
м?с?ю. 11 красав?ка 1946 году стварыл? катал?цкую арх?япарх?ю С?яню, якая з 12 красав?ка 1911 году дзейн?чала ? якасьц? в?карыяту.
У 651 г. ?мпэратар Гаоцзун дазвол?? спавядаць
?слам
у С?ян?, як? ста? першым местам у К?та?, куды пран?кла гэтае веравызнаньне. На 2017 год нал?чвалася 7
мячэта?
? каля 50 тыс. мусульмана?.
Кл?мат
у горадзе
?мераны
мусонны. Сярэднегадавая тэмпэратура складае +13,7
°C
, колькасьць ападка? ? 507,7 мм
[3]
.
На 2015 год С?янь улуча? 10 гарадзк?х раёна? ? 3 паветы.
У часы
нэал?ту
мясцовасьць засял?л? земляробчыя
плямёны
культуры Яншао. Пры раскопках вёсцы Баньпо, што ? межах С?яню, знайшл? тагачаснае
жытло
з гл?ны на дра?ляным каркасе з ачагом пасярод. Унутры знайшл? каменныя ? касьцяныя прылады працы. У Старажытнасьц? места было стал?цай дзяржавы для 13 дынастыя? цягам 1-га тысячагодзьдзя да н. э. ? да 906 году, у тым л?ку для дынастыя?
Хань
?
Тан
. Таксама зья?лялася месцам прызначэньня гандлёвых каравана?, як?я ?шл? па
Вял?к?м шо?кавым шляху
.