Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама Ком? .

Рэспубл?ка Ком?
ком? . Коми Республика рас . Республика Коми
Герб	Сьцяг
Г?мн	≪Ылын-ылын Войвылын≫
Агульныя зьвестк?
Кра?на	Расея
Статус	Рэспубл?ка
Уваходз?ць у	Па?ночна-заходнюю фэдэральную акругу
Адм?н?страцыйны цэнтар	Сыкты?кар
Найбуйнейшыя гарады	Сыкты?кар , Варкута , Ухта
Дата ?тварэньня	26 сакав?ка 1992
К?ра?н?к Рэспубл?к?	Вячасла? Гайзэр
Аф?цыйныя мовы	расейская , ком?-зыранская
Насельн?цтва  (2015)	864 424  (59-е месца)
Шчыльнасьць	2,07 чал/км² чал./ км²
Нацыянальны  склад	расейцы ? 65,1%, ком?-зыране ? 23,7%, укра?нцы ? 4,2%, татары ? 1,3%, беларусы ? 1,0%
Плошча	416 774 км²  (13-е месца)
Вышыня па-над узр. м.   · найвышэйшы пункт	1895 м
Ком? ? складзе Расе?
Мэдыя-зьвестк?
Часавы пас	+4
Код ISO 3166-2	RU-KO
?нтэрнэт - дамэн	.ko
Код а?там. нумаро?	11
Аф?цыйны сайт
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Рэспу?бл?ка Ко?м? ( ком? : Коми Республика , па-расейску : Республика Коми ) ? рэспубл?ка ? складзе Расейскае Фэдэрацы? ? яе ра?напра?ны суб’ект ^[1] . Знаходз?цца ? складзе Па?ночна-Заходняе фэдэральнае акруг? Расе?. Мяжуе з Архангельскай вобласьцю , Ненецкай АА , Ямала-Ненецкай АА , Ханты-Манс?йскай АА , Пермск?м краем ? К?ра?скай вобласьцю . Стал?ца ? места Сыкты?кар (л?таральна ? перакладзе з ком?-зыранскай мовы ? Сысольск , Места на рацэ Сысала ).

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Ком? заселеная зь верхняга палеал?ту . Да пачатку II тыс. н.э. завяршылася фармаваньне племяннога аб’яднаньня прамых продка? сучасных ком? (зырана?), як?я ? руск?х п?сьмовых крын?цах XI ? XIV ст. згадваюцца як перм вычагодзкая. Яны займал?ся пераважна паля?н?цтвам ? рыбало?ствам , а таксама лядна-агнявым земляробствам ? жывёлагадо?ляй ; складва?ся ?х аселы побыт, узьн?кал? рамесныя цэнтры. З распадам перабытнаабшчыннага ладу ? XI? XII ст . зараджал?ся фэадальныя аднос?ны. У XII?XIV ст. перм вычагодзкая плац?ла дан?ну На?гародзкай Зямл? . У 1478 г. у вын?ку захопу Маско?скай дзяржавай На?гародзк?х земля? тэрыторы?, на як?х пражывал? зыране, апынул?ся пад уладай маско?ск?х царо? ^[2] .

У XV ? XVIII ст. праз Ком? праходз?л? гандлёвыя шлях? з Вяцка-Камскага басэйну ? Архангельск ? ад Вял?кага Усьцюгу ? Сыб?р , у вын?ку заснаваны Усьць-Сысольск (цяпер места Сыкты?кар ), Усьць-Вым ? ?ншыя гандлёвыя цэнтры ^[2] .

У XVII ? XVIII ст. узьн?кл? саляварныя й гарнарудныя прадпрыемствы, нафтаперагонны завод ( 1745 ). У 1-й палове XIX ст . адбывал?ся масавыя выступленьн? сяляна? супраць самавольства ?лада? ? нацыянальнага прыгнёту. Пасьля рэформы 1861 г. узмацн?л?ся працэсы разьв?цьця кап?тал?стычных аднос?на?, кансал?дацыя ком? ? нацыю. Вял?кае месца ? гаспадарцы занял? лесараспрацо?к?, пашыралася адыходн?цтва ^[2] .

За часам? Расейскай ?мпэры? сучасная тэрыторыя Ком? ?ваходз?ла ? Архангелагародзкую губэрню ? якасьц? трох павета? ? Яранскага, Сольвычагодзкага й Пячорскага павета?. Напярэдадн? кастрычн?цкага перавароту зямля ком? была падзеленая пам?ж Архангельскай ? часткова Валагодзкай, Вяцкай ды Пермскай губэрням?.

22 жн??ня 1921 году была ?твораная АВ Ком? (Зырана?), якая падзялялася на 4 паветы: Сысольск?, Усьць-Вымск?, Усьць-Куломск? ? ?жма-Пячорск?. У 1923 ? 1929 гадох да а?таномнае вобласьц? был? далучаны адпаведна частк? Чардынскага павету Пермскае губэрн? ? Слудзкая воласьць разам зь сялом Усьць-Цыльма ^[2] .

З 14 студзеня 1929 году па 5 сьнежня 1936 гады вобласьць уваходз?ла ? Па?ночны Край. 5 сьнежня 1936-га году вобласьць пера?творана ? Ком? А?таномную Савецкую Сацыял?стычную Рэспубл?ку ? непасрэдна ?вайшла ? склад РСФСР як ра?напра?ны яе суб’ект.

У 1930 ? 1950 -я Рэспубл?ка зья?лялася адным з цэнтра? ГУЛАГу ^[2] .

У верасьн? 1990 г. Вярхо?ны Савет Ком? прыня? Дэклярацыю аб дзяржа?ным сувэрэн?тэце. У 1991 г. уведзеная пасада прэзыдэнта ^[2] . 26 сакав?ка 1992 году падп?саны новая фэдэраты?ная дамова з Расейскай Фэдэрацыяй, Ком? АССР пера?твораная ? Рэспубл?ку Ком? ? складзе Расейскае Фэдэрацы? .

Прырода [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Месьц?цца на па?днёвым усходзе э?рапейскай частк? Расе?. Рэльеф пераважна ра?н?нны, слабахвал?сты. З па?днёвага захаду на па?днёвы ?сход цягнецца Ц?манск? краж (вышыня да 471 м., Чэтласк? Камень ). На ?сходзе адгор’? Па?ночнага, Прыпалярнага й Палярнага ?ралу (вышыня да 1895 м., г. На?гарадная). Пам?ж Ц?манск?м кражам ? ?ральск?м? гарам? Пячорская н?з?на . Карысныя выкапн?: буйныя запасы каменнага вугалю (Пячорск? вугальны басэйн), прыроднага газу й нафты (Ц?манска-Пячорская нафтагазаносная прав?нцыя), баксыта? (Сярэднец?манская група радов?шча?), тытанавых руда?, золата, фасфарыта?, марганцавых ? пол?мэталёвых руда?; ёсьць разнастайныя буда?н?чыя матэрыялы ^[2] .

Кл?мат на большай частцы рэспубл?к? ?мерана кантынэнтальны з працяглай ? суровай з?мой ? каротк?м, пара?нальна цёплым летам. Кантынэнтальнасьць кл?мату павял?чваецца з па?днёвага захаду на па?ночны ?сход. Сярэдняя тэмпэратура студзеня ? Сыкты?кары -15,1 °C, л?пеня 16,6 °C, у Варкуце адпаведна -20,6 °C, ? 12,4 °C. Ападка? 500?700 мм, у гарах Уралу да 1500 мм за год. На по?нач ? па?ночны ?сход (пераважна за Палярным кругам) шматгадовая мерзлата ^[2] .

Буйныя рэк?: Пячора з Усой ? ?жмай , Эжва з Сыкты? ? Вым’ю , Мязень з Вашкай . Азёры ? Ямвозера й Сындарскае .

7% тэрыторы? займаюць балоты. Пераважаюць падзол?стыя глебы, па?ночнай частцы ? тундравыя; у поймах Пячоры й Вычэгды ? поймавыя глебы, як?я зья?ляюцца асновай для разьв?цьця сельскае гаспадарк?. Пад лесам каля 65% тэрыторы?, пераважна хваёвыя (хвоя, елка ? 81% ус?х лясо?), на по?дн? трапляюцца л?сьцевыя (бяроза, ас?на); бл?жэй да ?ралу кедравыя, п?хтавыя й л?сто?н?чныя насаджэньн?. Запасы дра?н?ны каля 3 млрд. м³. На по?начы ? тундра ^[2] .

Шмат прамысловых зьвяро?: пясец , кун?ца , вавёрка , л?с , заяц , выдра ; з птушак ? цецярук , рабчык , глушэц , шэрая курапатка й ?нш. Рэк? багатыя кашто?ным? в?дам? рыб: сёмга , омуль , с?г , нельма й ?нш. Ёсьць Пячора-?лыцк? запаведн?к ^[2] .

Культура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Выток? л?таратуры Ком?, якая разьв?ваецца на ком?-зыранскай ? расейскай мовах , у багатым ? разнастайным фальклёры . Казк?, эп?чныя й л?рычныя песьн?, прыпе?к?, паданьн?, галашэньн? й ?ншыя творы вуснае народнае творчасьц? пачал? зьб?раць ? зап?сваць расейск?я навуко?цы ? XIX ст. Першыя помн?к? п?сьменства Ком? адносяцца да XIV ? XVI ст.

Заснавальн?к п?сьмовае л?таратуры ком? ? паэт-дэмакрат XIX ст. ?ван Курата? ( ru ) . Асно?ныя жанры л?таратуры ? паэз?я й драматург?я ? вызначыл?ся ? пачатку XX ст. У 1920 -я г. плённа разьв?валася паэз?я ( М?ха?л Лебедзе? ( ru ) , Вас?ль Лытк?н ( ru ) , В?ктар Сав?н ( ru ) , Веньям?н Чысталё? ( ru ) ). Каля вытока? драматург?? творы М?калая Папова ( kv ) (сацыяльна-бытавыя п’есы пра дарэвалюцыйнае жыцьцё вёск?), М?ха?ла Лебедзева ( ru ) (а?тар першага на нацыянальнае мове драматычнага твора, вершавана-музыкальных камэдыя? подле фальклёрных матыва?, твора? пра г?старычнае м?нулае й сучаснасьць). Прада?жальн?кам традыцыя? у нацыянальнай мове ста? М?калай Дзьякана? ( ru ) (п’есы ≪Глыбокая запань≫, 1940 , зь Сьцяпанам Ярмол?ным ( ru ) ; ≪Вясельле з пасагам≫, паста?лены ? 1940 , Дзяржа?ная прэм?я СССР 1951 ; ≪Залаты мэдальён≫, 1971 ) ^[2] . Нарысы й апавяданьн? п?са? Чысталё?.

У 1930?1950-я гады ? пэрыяд стана?леньня тэматычна разнастайнай л?таратуры. У 1934 г. створанае аддзяленьне Саюзу п?сьменьн?ка? рэспубл?к? Ком?. Найбольшае разьв?цьцё атрымал? творы эп?чнага жанру: аповесьц? й раманы ?льл? Пысьц?на ( kv ) , Вас?ля Юхн?на ( ru ) , Якава Рочава ( kv ) , Генадзя Фёдарава ( kv ) . Традыцы? нацыянальнае л?таратуры разьв?вал?ся ? гады Другой сусьветнай вайны (зборн?к? паэз?? ?вана Вав?л?на ( kv ) ≪Н? кроку назад≫, 1942; ≪Савецк? во?н≫, 1944) ^[2] .

У пасьляваенны пэрыяд зьяв?л?ся творы пра г?старычнае м?нулае, пасьляваеннае адраджэньн?: аповесьц? Пысьц?на ≪Франтавыя дн? й ночы≫ ( 1946 ), Фёдарава ≪? дн? вайны≫ ( 1952 ), раманы Юхн?на ≪Ярка-чырвоная стужка≫ (1941, першы раман на мове ком?), ≪Агн? тундры≫ (ч. 1?3, 1949 ? 1957 ), Рочава ≪Два таварышы≫ (1951), г?старычна-рэвалюцыйная раманы Фёдарава ≪На досьв?тку≫, Бл?скав?ца ( 1982 ) ? ?нш. Тэмы працо?нае клясы, урбан?зацы? ? ?нш. адлюстраваныя ? зборн?ках апавяданьня? ? аповесьця? ≪Дзе ты, горад?≫ ( 1971 , Дзяржа?ная прэм?я Ком? АССР 1972) ?вана Торапава ( ru ) , зборн?ку верша? ≪Яснае рэха тайг?≫ ( 1970 ) ? рамане ≪Чугра≫ ( 1981 ) Генадзя Юшкова ( ru ) , паэтычных зборн?ках ≪Нарадз??ся я на По?начы≫ (1960), ≪Блак?тная тайга≫ ( 1972 ), ≪Сьнежная рэспубл?ка мая≫ ( 1977 ) Альбэрта Ванеева ( ru ) ^[2] .

На беларускую мову перакладзеныя асобныя творы Куратава (перакладчык М?кола А?рамчык ) ^[2] .

Музыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Музыка ком? да 1917 г. ?снавала ? вуснай традыцы?. Музычны фальклёр уключае абрадавыя, працо?ныя, сямейна-бытавыя, л?рычныя, эп?чныя, дз?цячыя песьн?, баляды, прыпе?к?. Пашыраныя сольныя й харавыя сьпевы, звычайна 2?3-галосыя. Сярод народных ?нструмэнта?: с?гудэк (3-струнны смычковы й шчыпковы), чыпсаны й пэляны (дудк?, разнав?днасьць шматствольных флейта?), этыка пэлян (берасьцяная дудка з падвойным язычком), сярган (бразготка), тотшкэдчан (калатушка) ? ?нш., а таксама расейская балалайка й гармон?к ^[2] .

На аснове музычнага фальклёру нап?саныя нацыянальныя творы: музычная драма ≪Усьць-Куломскае па?станьне≫ Аляксандра Варанцова ( 1942 ), ≪Юб?лейная кантата≫ Сяргея Кандрацьева ( ru ) (1946), опэры ≪Навальн?ца над Усьць-Куломам≫ Г. Дзехцярова (1960), ≪Домна Кал?кава≫ Б. Арх?мандрытава (1967), ≪На ?лычы≫ Якава Перапял?цы (1971); балет ≪Лясны чалавек≫ (1961), апэрэта ≪Песьн? да зорак≫ (1963) Перапял?цы й ?нш ^[2] .

Дзейн?чаюць: Рэспубл?канск? музычны тэатар (з 1958), ф?лярмон?я (з 1939), Дзяржа?ны ансамбль песьн? й танца ≪Ран?шн? досьв?так≫ (з 1939); музычная вучэльня (Сыкты?кар), музычныя школы. У 1978 годзе створаны Саюз кампазытара? Ком? ^[2] .

Адм?н?страцыйны падзел [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У нашыя часы рэспубл?ка Ком? падзяляецца на 4 меск?я акруг? ( Сыкты?кар , ?нта , Ухта , Ус?нск , Варкута ) ? 15 раёна?.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]