Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
?мпэратар
Актав?ян А?густ
. Бронзавая скульптура з Гэркуланума.
Прынцыпат
(
па-лац?нску
:
principatus
, ад
princeps
? першы сэнатар, сэнатар, як? адкрывае паседжаньне) ? умо?ны тэрм?н у г?старычнай л?таратуры для абазначэньня спэцыф?чнай формы манарх??, якая склалася ?
Старажытным Рыме
у пэрыяд раньняй ?мпэры? (
27 да н. э.
?
284
н. э.) ? сумяшчала
манарх?чныя
?
рэспубл?канск?я
рысы. Уладальн?к? вышэйшай улады гало?ным чынам называл?ся тытулам
прынцэпс
, гэтым падкрэсл?ва?ся ?хны статус не манарха-самадзержца, а
першага сярод ро?ных
.
У г?старыяграф?? замацава?ся тытул ≪
?мпэратар
≫, хоць асно?ныя па?намоцтвы глава дзяржавы ме? як
народны трыбун
?
пр?нцэпс
.
Сыстэма прынцыпату стала афармляцца пры
Актав?яне А?гусьце
, улада якога засно?валася на злучэньн? розных
маг?стратура?
. А?густ ? ягоныя пераемн?к?, зья?ляючыся прынцэпсам?
сэната
, адначасова засяроджвал? ? сва?х руках вышэйшую грамадзянскую (пажыцьцёвы народны
трыбун
) ? ваенную ?ладу. Фармальна працягва? ?снаваць рэспубл?канск? лад: сэнат,
кам?цы?
(народныя зборы), маг?стратуры (акрамя цэнзара?). Але гэтыя ?нстытуты страц?л? ранейшае пал?тычнае значэньне, бо выбары ? ?х ? ?хняя дзейнасьць рэгулявал?ся прынцэпсам. Рэальная ?лада была засяроджана ? руках прыцэпса-?мпэратара й бл?зк?х да яго людзей, ягонай асаб?стай канцыляры?, штат якой бесперапынна рос, а сфэра дзейнасьц? пашыралася.
Тэрм?ну ≪прынцыпат≫ у г?старычнай л?таратуры адпавядае тэрм?н ≪раньняя ?мпэрыя≫, як? л?чыцца больш дакладным. На зьмену прынцыпату прыйшо?
дам?нат
, дзе манарх?чныя рысы бачныя значна больш выразна, а рэспубл?канск?я ?нстытуты большай часткай был? скасаваны, а некаторыя рэарган?заваны ? манарх?чныя.
