Мужчы?на
(
ст.-слав.
М?жъ
) ?
самец
чалавека
(самец в?ду
Homo sapiens
), супрацьлежны
жанчыне
паводле б?яляг?чнай
плоц?
.
Да 13?15 гадо? ?
хлопчык
,
падлетак
. Пасьля дасягненьня сталасьц? хлопчыка завуць
юнаком
, маладым чалавекам, а ? старэйшым веку ? мужчынам. Мужчына можа быць пабраны шлюбам, тады ён завецца мужам (мужам). Мужчына зья?ляецца бацькам (татам) у дачыненьн? да сва?х дзяцей ? дзедам (дзядулем) па ста?леньн? да ?нука?. Пажылы мужчына ? стары.
У
сысуно?
, у тым л?ку ? чалавека, мужчынск? пол гетэрагамэтны. Храмасомны набор мужчыны ?трымл?вае дзьве розныя плоцевыя храмасомы, як?я пазначаюцца X ? Y.
Народк?
, як?я маюць гаплё?дны набор
храмасома?
(палову ад набору ? ?ншых
вузах
), утрымо?ваюць альбо тольк? X, альбо тольк? Y-храмасому. Пол будучага дз?цяц? залежыць ад таго, якую палавую храмасому нясе народак, бо ?се
заплодкавыя вузы
нясуць Х-храмасому.
Падчас разьв?цьця хлопчыка пад уплывам мужчынск?х палавых гармона? паступова фармуюцца першасныя ? другасныя палавыя прыкметы. Першасныя палавыя прыкметы зья?ляюцца яшчэ падчас унутрычэра?нага разьв?цьця. Палавое пасьпяваньне ? фармаваньне другасных палавых прыкмета? ? пачатак функцыянаваньня палавой сыстэмы ? у хлопчыка? пачынаецца звычайна каля 14 гадо? (пазьней, чым у дзя?чынак). Складаныя працэсы, як?я працякаюць ? арган?зьме ? пэрыяд палавога пасьпяваньня, нельга растлумачыць тольк? зьменам? ? палавых органах.
Узмоцнена разьв?ваецца ?весь
арган?зм
, з падвышанай нагрузкай працуюць унутраныя органы, пераладжваецца дзейнасьць
нэрвовай сыстэмы
, зьмяняецца
псых?ка
, характар. Да пэрыяду палавой сталасьц? канчаткова фармуецца палавая сыстэма, зья?ляецца ?зважанасьць меркаваньня?, ?мкненьне да самастойнасьц?. Палавое пачуцьцё выя?ляецца частай закаханасьц?, ?мкненьнем да
заляцаньня?
?
плоцевай бл?засьц?
. Наступленьне палавой сталасьц? характарызуецца здольнасьцю да палавога жыцьця ? апладненьня.
Пэрыяд палавой сталасьц? працягваецца ? сярэдн?м 40 гадо?. У гэты час дзейнасьць мужчыны найболей акты?ная, затым пачынае паступова слабець (
андрапа?за
). У натуральным працэсе разьв?цьця ? згасаньня палавой дзейнасьц? мужчыны могуць быць вызначаныя адх?леньн?. Палавое разьв?цьцё ? пасьпяваньне можа пачынацца раней або пазьней, акты?ны пэрыяд можа быць да?жэй або карацей, старасьць надыходз?ць раней або пазьней. Гэтыя асабл?васьц? залежаць ад генэтычнай сх?льнасьц?, стана здаро?я, характару, страваваньня, сацыяльна-бытавых умова?, кл?мату ? ?нш.
Л?чыцца, што мужчынам у большай ступен? за жанчына?, уласьц?выя рацыянальнасьць, ляг?чнасьць, вая?н?часьць, пастаяннасьць, рашучасьць, здольнасьць цьвяроза ацэньваць рэча?снасьць, абагульняць асобныя факты, а таксама што мужчыны больш акты?ныя, дзелав?тыя, валодаюць ?мкненьнем да а?тарытарнасьц?, сх?льныя да працы з элемэнтам? рызык?. У той жа час у ?х менш за жанчына?, разьв?тыя вэрбальныя здольнасьц? ? ?нту?цыя.
У той жа час шматл?к?я сх?льныя л?чыць, што так?я якасьц? прып?свае мужчынам культурная традыцыя, ? што далёка не за?сёды яны зья?ляюцца характэрным? рысам? асобы мужчыны. Неабходна ?л?чваць, што кожны мужчына мае свой ?ндыв?дуальны характар, як? фармуецца пад уплывам розных грамадзк?х ? спадчынных фактара?.
Г?старычна склалася так, што ? большасьц? культура? мужчыны мел? больш право? ? карыстал?ся вял?к?м а?тарытэтам у грамадзтве за жанчына?. Гэтая традыцыя замацаваная ? ? загадах распа?сюджаных сусьветных рэл?г?й. Шмат у чым гэта выкл?кана тым, што для жанчыны ? сувяз? з нараджэньнем ? выхаваньнем дзяцей асно?ныя жыцьцёвыя мэты знаходз?л?ся выключна ?нутры сям’?. У цяперашн? час у шматл?к?х заходн?х кра?нах (пераважна, у кра?нах Э?ропы, а таксама ? ЗША) наз?раецца тэндэнцыя ра?наваньня ? правах жанчыны ? мужчыны. Зьмены, як?я адбыл?ся ? ста?леньн? да жанчыны ? XX стагодзьдз? на Захадзе, найболей ярка характарызуюцца так?м? працэсам?, як сэксуальная рэвалюцыя ? актыв?зацыя
фэм?н?зму
як найболей арган?заванай праявы ?мкненьня да ра?напра?я мужчыны ?
жанчыны.
На 1 студзеня 2019 году занятасьць сярод мужчына? працаздольнага веку складала 82,1 %
[1]
. Паводле
перап?су насельн?цтва Беларус? 2019 году
, найбольшая доля мужчына? працавала ? так?х гал?нах гаспадарк?, як:
буда?н?цтва
? 81,5 %,
перавозк?
? 70 % ?
сельская гаспадарка
? 60,8 %
[2]
.