Марк Валерый Марцыял ( па-лац?нску : Marcus Valerius Martialis ; каля 40 ? пам?ж 102 ? 104) ? рымск? паэт . Найбольш вядомы дванаццацьцю кн?гам? эп?грам , л?чыцца стваральн?кам эп?грамы ? яе сучасным выглядзе.

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Нарадз??ся, вырас ? атрыма? адукацыю ? горадзе Б?льб?л?с у Г?шпан?? . Каля 64 году перабра?ся ? Рым ? ? часы дынасты? Фляв?я? дасягну? значнага посьпеху як паэт. Яго першаю ?дачаю была ≪Кн?га в?дов?шча?≫, прысьвечаная адкрыцьцю Кал?зэю ? 80 годзе. За ?далаю кн?гаю зьяв?л?ся ?ншыя, у тым л?ку дзьве тэматычныя кн?г? эп?грам: ≪Гасьц?нцы≫ ? ≪Падарунк?≫. Вядомасьць прынесьл? 12 кн?г зьмешанага зьместу. Амаль палова верша? ? сатырычныя эп?грамы, астатн?я ? традыцыйныя: прысьвячальныя, хвалебныя, застольныя, надмаг?льныя, мэдытаты?ныя.

Сва?м? л?таратурным? талентам? заслужы? прых?льнасьць ?мпэратара? Тытуса ? Дам?тыяна , атрыма? званьне вершн?ка . Пад канец жыцьця, у 98 годзе, вярну?ся ? Г?шпан?ю, дзе ? памёр у падораным яму маёнтку пабл?зу роднага Б?льб?л?са.

Высьмейва? чалавечыя заганы, выкрыва? прадста?н?ко? розных сацыяльных груп ? прафэс?й, паказва? маральнае падзеньне знац? ? Рымскай ?мпэры?. Яго эп?грамы адметныя жыцьцёвай дакладнасьцю, сьц?сласьцю ? яскравасьцю ап?саньня?, дасьц?пнасьцю ? тонк?м гумарам па?плывал? ? на паэта? Новага часу.

Аматар смачна паесьц?, Марцыял служыць сёньня, м?ж ?ншым, карыснаю крын?цаю зьвестак па г?сторы? рымскай кухн?: у сва?х вершах ён шмат паведамляе пра тое, што трапляла да рымлян на сталы, а адна кн?га, ≪Xenia≫, цалкам прысьвечаная разнастайнай ежы ? п?тву.

Тэксты ? пераклады [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Лац?нск?я тэксты Марцыяла [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

1. У фармаце HTML паводле выданьня XX ст.
   1. Паводле выданьня Hereus-Borovskij на вэб-сайце fh-augsburg Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г.
   2. Паводле выданьня Lindsay на вэб-сайце thelatinlibrary Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. (Он-лайн б?бл?ятэка лац?нск?х а?тара?)
2. У фармаце ал?чбаваных кн?г паводле выданьня? XV?XIX ст. MDZ ? Мюнхенск? цэнтр ал?чбо?к? Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. сярод сва?х матэрыяла?, выкладзеных для бесплатнага доступу, да? по?ныя факсым?льныя коп?? э?рапейск?х друкаваных выданьня? Марцыяла, у т.л. дзьве ?нкунабулы ? Cornucopiae кардынала Пэрота (1506).
   1. Выданьне Фрыдлендэра (Ляйпцыг, 1886) Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. ? ≪адно зь лепшых≫, на думку Дэратан? (1936)
   2. Дванаццаць старадрука? Марцыяла (XV?XVI ст.) Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. .
3. Старонк? аднаго з рукап?сных выданьня? Эп?грам Марцыяла (1465) Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. ? тры старонк? выбарачна. Крын?ца: Збор рукап?са? Б?бл?ятэк? ?мя Лейбн?ца Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. , Н?жняя Саксон?я.
4. А?дыёфайлы. Як магл? гучаць эп?грамы Марцыяла? ? ≪Адна?леньне лац?нскага ма?леньня I ст. н. э.≫ ? файлы ? фармаце MP3 ? эп?грама I-96 ≪Шчасл?вае жыцьцё≫ Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. , чытае У. Фостэр (Ун?вэрс?тэт М?зуры) ? эп?грама V-20 Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. .

• Лац?нск?я тэксты Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г.
• У сэры? ≪ Loeb Classical library ≫ творы выданы ? 3-х тамах (1-е выданьне ? 2-х тамах; 2-е выданьне ? перакладзе Шэклтана Бэйл?: № 94, 95, 480).
• У сэры? ≪ Collection Bude ≫ творы выданы Арх??ная коп?я ад 2012-11-28 г. у 2-х тамах, 3-х кн?гах.

Беларуск?я пераклады [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асобныя творы пераклал? Вас?ль Зуёнак , Антон Франц?шак Брыль ? Анатоль Клышка .

• 43 эп?грамы Марцыяла / Пер. А. Клышк? // Полымя № 6, 1980. ? С. 188?193.
• Няма куды пра?дз?вей : выбраныя эп?грамы / Пер. А. Ф. Брыля // Прайдз?Свет [Электронны рэсурс] ? Дата доступу: 18.06.2018
• Марк Валерый Марцыял. Выбраныя эп?грамы / Пер. з лац?нскай. ? Мн.: Альфа-кн?га, 2018. ? 116 с. Обл.
• Марк Валеры Марцыял. Выбраныя вершы / Пер. з лац?нскай А. Ф. Брыля. ? Мн.: Выдавец З. Колас, 2018.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Малюков?ч С. Марцыял // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : БелЭн , 2000. ? Т. 10: Малайз?я ? Мугаджары. ? 544 с. ? ISBN 985-11-0169-9
• Martial, The Unexpected Classic. J. P. Sullivan . Cambridge University Press, 1991. ISBN 978-0-521-60703-2

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Б?яграф?я ? ?нтэрнэт-часоп?се ≪Прайдз?Свет≫
• MARTIALIS.NET, тэксты, пераклады, матэрыялы
• Марк Валерый Марцыял, ≪Кн?га в?дов?шча?≫
• Л?ст Пл?н?я Малодшага па смерц? Марцыяла