Каз?мер Сваяк

	Каз?мер Сваяк
	Кастусь Стапов?ч
	Да 1916 г.
Асаб?стыя зьвестк?
Псэ?дан?мы	Каз?мер Сваяк
Нарадз??ся	19 лютага 1890 ; Баран? , Сьвянцянск? павет , В?ленская губэрня , Расейская ?мпэрыя ;
Памёр	6 тра?ня 1926 (36 гадо?) ; В?льня , В?ленскае ваяводзтва , Польская Рэспубл?ка ;
Пахаваны	Мог?лк? Росы ;
Л?таратурная дзейнасьць
Род дзейнасьц?	сьвятар
Гады творчасьц?	1912?1924
Жанр	паэз?я
Мова	беларуская
Дэбют	верш ≪На ?мян?ны майго пробашча≫ (1912)
	Творы на сайце Knihi.com
	Каз?мер Сваяк у В?к?схов?шчы

Каз?ме?р Свая?к (сапра?днае ?мя: Кастусь Стапов?ч ; 19 лютага 1890, вёска Баран? , цяпер Астравецк? раён , Гарадзенская вобласьць , Беларусь ? 16 тра?ня 1926, В?льня ) ? беларуск? катал?цк? сьвятар, нацыянальны дзяяч, паэт. Брат Альб?на Стапов?ча .

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Раньн?я гады [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У 1905 годзе скончы? пачатковую ? Сьвянцянскую павятовую школы. У 1906?1907 жы? у В?льн? дзе пазнаём??ся з ≪ Нашай Н?вай ≫. У 1908 паступ?? у Пецярбурскую духо?ную сэм?нарыю. У 1912 захварэ? на сухоты, у тым жа годзе нап?са? першы верш ≪На ?мян?ны майго пробашча≫. З?му 1912?1913 правё? на курорце ? Закапанэ . У 1913 у газэце ≪ Bielarus ≫ друкуюцца яго творы. З прычыны хваробы тольк? ?весну 1915 бы? высьвечаны на ксяндза ? Петраградзе з рук б?скупа Цепляка ? атрымл?вае прызначэньне в?карыем у Камайск? касьцёл. Не?забаве, на вял?кую радасьць К. Стапов?ча, яго пераводзяць у Клюшчаны , што побач Баранё?, 19 чэрвеня 1915 газэта ≪Беларус≫ зьмясьц?ла в?ншаваньне ксяндзу Стапов?чу з нагоды яго прым?цы? ад жыхаро? Клюшчан.

Пасьля высьвячэньня на сьвятара [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У Клюшчанах К. Стапов?ч ствары? хор, у як?м, паводле зьвестак Я. Дра?н?цкага, сьпявал? хлопцы ? дзя?чаты зь Вял?кай Казано?шчыны, Будрань, Пятрашышак, К?сялё?, некаторыя нават з Трашчан. У самаго К. Стапов?ча бы? добры слых ? л?рычны тэнар, ён добра гра? на скрыпцы, а смычком дырыжырава?. З хорам ён развучва? ня тольк? рэл?г?йныя, але ? народныя беларуск?я песьн?: ≪Чырвона кал?начка≫, ≪Гус?≫, ≪Зялёны дубочак≫, ≪Салавейка≫. Першае казаньне на беларускай мове прагучала ? Клюшчанск?м касьцёле 21 л?стапада 1915 году.

У Клюшчанах узьн?к нелегальны гурток ≪ Ха?рус Сваяко? ≫, гало?най задачай якога зья?лялася самаадукацыя на аснове хрысьц?янскай этык?. Тут рыхтавал? й чытал? рэфэраты, ладз?л? канцэртна-дэклямацыйныя сходы, арган?зо?вал? прадста?леньн? (для пастано?к? выкарысто?вал?ся найчасьцей п’есы самаго Сваяка), народныя б?бл?ятэк?. У Клюшчанскай акрузе намаганьням? К. Стапов?ча было адкрыта сем школ. Адна зь ?х ? бараньская ? разьмяшчалася ? бацько?скай хаце ? займала яе палову, потым, кал? стала цесна, перайшла да суседа ? В?та?та Буйк?. Не хапала наста?н?ка? ? К. Стапов?ч адкры? курсы па ?х падрыхто?цы. Падручн?к?, школьныя прылады ён таксама прывоз?? зь В?льн?, часта ? набытыя за ?ласныя грошы. У канцы 1916 за беларус?зацыю касьцёла К. Стапов?ча пераводзяць на Беласточчыну ( Карыц?на ). Дзе ён таксама спрабава? увесьц? беларускую мову ? касьцёле, але гэта было адразу забаронена мясцовым пробашчам.

У 1917?1919 хварэ?, зно? паеха? у Закапанэ, дзе адначасова працава? капэлянам кл?матычнага шп?таля. У л?пен? 1919 сабра?ся дадому, у Клюшчаны. Па дарозе заеха? да сябра ? ксяндза Я. Германов?ча (В?нцук Адважны) у Лапен?цу , што пад Ва?кавыскам . Там К. Стапов?ч выступа? з казаньням? па-беларуску, прычын??ся да арган?зацы? школ. У вын?ку зьяв??ся пратэст, падп?саны мясцовым? ксяндзам?, супраць ужываньня беларускай мовы ? касьцёле.

Уз?мку 1919?1920 ? зно? у Закапанэ. З гэтага часу яго творы ? вершы, апавяданьн?, эсэ, ф?лязофск?я этуды, гумарэск?, публ?цыстычныя артыкулы рэл?г?йнага ? л?таратурна-крытычнага зьместу, у тым л?ку нарыс пра Ф. Багушэв?ча , нататку пра аповесьць ≪ Дзьве душы ≫ М. Гарэцкага, пачынаюць друкаваць ? в?ленск?х беларуск?х пэрыядычных выданьнях. З Закапанэ прыеха? у Пабродзе , дзе закончы? п?саць навуковую працу аб ун?? на Беларус? для рэдакцы? ≪Крын?цы≫. Кал? пачалася польска-савецкая вайна , К. Стапов?ч пераяжджае з Пабродзя ? Клюшчаны, дзе падчас прыходу Чырвонай арм?? заступае ?цёклага пробашча, а таксама ? пробашча ? Буйв?дзях.

У канцы 1920 К. Стапов?ч атрымл?вае разьмеркаваньне ? Засьв?р , дзе служы? ? напа?разбураным кармял?цк?м саборы, пераробленым пасьля па?станьня 1863 году ? правасла?ную царкву. К. Стапов?ч ста? першым пробашчам пасьля адна?леньня касьцёла, то?стыя ? в?льготныя сьцены будынка был? шкодным? для яго здаро?я. З-за даносу недобразычл??ца? хутка К. Стапов?чу было забаронена служыць на беларускай мове, нават уладам? бы? учынены ператрус з мэтаю знайсьц? беларускамо?ную л?таратуру.

У Засьв?р К. Стапов?ча прыяжджа? мастак Рак?цк?, сябра ≪Ха?русу Сваяко?≫, як? намалява? абраз сьвятога Язафата Кунцэв?ча для гало?нага алтара. У гонар сьвятога Язафата К. Стапов?ч устанав?? у параф?? 16 л?стапада фэст. Таксама прыяжджа? кс. В. Гадле?ск? з Жодз?шак, як? раб?? казаньн? па-беларуску. Быва? мастак ? п?сьменьн?к Язэп Драздов?ч , яны з К. Стапов?чам абмярко?вал? тэмы беларускага мастацтва, л?таратуры, г?сторы?, беларускага адраджэньня, Драздов?ч падары? Стапов?чу некальк? абразо?. Заяжджа? Людов?к Хам?нск?.

Увосень 1922 стан здаро?ся К. Стапов?ча пагаршаецца. Восень 1923 ? вясну 1924 зно? правё? у Закапанэ. Вяртаецца ? Засьв?р , але хварэе. У 1924 у В?льн? выходз?ць зборн?к паэз?? Каз?мера Сваяка ≪Мая Л?ра≫, зборн?к аб’ядна? самыя розныя творы Сваяка: вершы-медытацы?, ? вершы-звароты да Бога, вершы-?мпрэс?? ? вершы ? прозе, баляды ? жарта?л?выя прыпе?к?, вершы на эвангельск?я сюжэты. З?ма 1924?1925 ? зно? Закапанэ, але стан здаро?я пагаршаецца, з?мой 1926 К. Стапов?ч нават думае што памрэ на чужыне, некальк? разо? прос?ць брата Альб?на ? кс. Адама Станкев?ча забраць яго з Закапанэ. Урэшце кс. А. Станкев?ч паеха? за ?м, у К. Стапов?ча нават зьяв?лася надзея што на радз?ме ? Клюшчанах ён выздаравее, але зь цягн?ка ? В?льн? яго давялося вынос?ць ужо на руках.

Сьмерць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Памёр у В?льн? 6 тра?ня, у шп?тал?, пры сьмерц? бы? пры ?м ксёндз Адам Станкев?ч . ^[2]^[3] 7 тра?ня цела перавезьл? ? касьцёл сьвятога М?калая. Там сабралася ?сё в?ленскае беларускае грамадзтва. Прамову ме? ксёндз Адам Станкев?ч. ^[4]

К. Стапов?ч прас?? у сябро?, каб яго пахавал? ? Клюшчанах ? ён да?но выбра? сабе месца, але пахавал? яго ? В?льн? на мог?лках Росы , непадалёк ад маг?лы Чурлён?са . Хор В?ленскай беларускай г?мназ?? сьпява? беларуск?я рэл?г?йныя песьн?. Згодна з жаданьнем, выказаным у тастамэнце, над маг?лай прагучал? ?се тры мовы: кс. Гадле?ск? ? па-беларуску, кс. Рэпаць ? па-польску, кс. Чыб?рас ? па-летув?ску. На адкрыцьцё помн?ка К. Стапов?чу ? В?льню за 85 км прыйшла вял?кая група моладз? з Клюшчан.

Памяць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У 1990 А. Мальдз?с падчас в?зыту ? Ватыкан пры размове з папам унёс прапанову прыл?чыць Кастуся Стапов?ча да л?ку блаславёных.
У 2007 годзе ? Касьцёле Найсьвяцейшай Тройцы ? вёсцы Засьв?р была ?стано?лена памятная дошка, прысьвечаная Каз?м?ру Сваяку, як? ? 1920 годзе атрыма? прызначэньне пробашчам у гэтую вёску, дзе й правё? у працы астатняе жыцьцё. ?мшу за яго душу адслужы? б?скуп Антон? Дзям’янка ^[5].
У 2010 г. збор яго твора? выйша? 54-ым томам сэры? ≪Беларуск? кн?газбор≫ ^[6].

Творчасьць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Друкава?ся з 1913 (≪Беларус≫). А?тар зборн?ка верша? ≪Мая л?ра≫ ( В?льня , 1924), вершаванага апавяданьня ≪Чарку дай, браце≫ ( В?льня , 1926). Выступа? як публ?цыст, п?са? драматычныя творы. Асобным? выданьням? выйшл? ≪Янка Канцавы≫ ( В?льня , 1920, 1924), ≪Купальле≫ ( В?льня , 1930). Нап?са? ф?лязофск? дзёньн?к ≪Дзея маёй мысьл?, сэрца й вол?≫ й ≪А?таб?яграф?ю≫.

Б?бл?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

К. Сваяк. З кн?г Эдды. (Верш) // Новае жыцьцё : газэта. ? 1923, 24 сакав?ка. ? № 4. ? С. 4.
Kaz. Swojak. Polemika. W obronie ≪Krynicy≫. (пол.) // Przegl?d Wile?ski : часоп?с. ? 14 pa?dziernika 1923. ? № 17. ? С. 7.
Spectator. K. Swojak. Moja lira. Wilnia, 1924. Str. 111. (пол.) // Przegl?d Wile?ski : часоп?с. ? 18 maja 1924. ? № 9. ? С. 7, 8.
Сул?ма . ≪COR ARDENS≫К. Сваяк. ≪Мая Л?ра≫, Беларускае выдавецкае Таварыства. В?льня ? 1924 г. / рэдактар-выдавец М. Шыла // Сын Беларуса : газэта. ? В?льня : друкарня Лев?н ? сын, 15 жн??ня 1924. ? № 27. ? С. 2, 3.
Сул?ма . ≪COR ARDENS≫К. Сваяк. ≪Мая Л?ра≫, Беларускае выдавецкае Таварыства. В?льня ? 1924 г. / рэдактар-выдавец М. Шыла // Сын Беларуса : газэта. ? В?льня : друкарня Лев?н ? сын, 17 жн??ня 1924. ? № 28. ? С. 2, 3.
?wietazar . ≪Maja Lira≫ K. Swajaka. / T. Wojciechowi? // Biełaruskaja Krynica . Tydniowaja sialianskaja hazeta : газэта. ? Wilno : ≪Pogon≫, 5 studnia 1926. ? № 1. ? С. 4, 5.
Ks. Ad. Stankiewi? . Kazimir Swajak (Ks. K. Stepowi?). / T. Wojciechowi? // Biełaruskaja Krynica . Tydniowaja sialianskaja hazeta : газэта. ? Wilno : ≪Pogon≫, 16 tra?nia 1926. ? № 16. ? С. 1?3.
Ант. Нав?на . ≪Каз?м?р Сваяк≫ / Аляксандар В?льчыцк? // Беларуская справа : газэта. ? В?льня : друкарня Лев?н ? сын, 14 тра?ня 1926. ? № 7. ? С. 2, 5.
Каз. Сваяк. Чарку дай, браце... / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 11 л?стападу 1926. ? № 37. ? С. 2, 3.
Каз. Сваяк. Чарку дай, браце... / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 18 л?стападу 1926. ? № 38. ? С. 2.
Каз?м?р Сваяк. ≪Дзея маей мысьл?, сэрца ? вол?.≫ . ? 4-е выданьне. ? Менск : 1992. ? 44 с.
Каз?м?р Сваяк. ≪Выбраныя творы≫ / Рэдактар: ?рына Багданов?ч ? укладаньне, прадмова, камэнтар. ? Менск : Беларуск? Кн?газбор, 2010. ? 472 с. ? (Серыя ?. Мастацкая л?таратура). ? ISBN 978-985-6976-06-6

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

^ Konstanty Stepowicz // Польск? б?яграф?чны ?нтэрнэт-сло?н?к (пол.)
^ †Кс. К. СТЭПОВ?Ч (Каз?м?р Сваяк). / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 7 тра?ня 1926. ? № 15. ? С. 1.
^ ?†p. Ks. K. Stepowi? (Kazimir Swajak). Biłaruski paet. / T. Wojciechowi? // Biełaruskaja Krynica . Tydniowaja sialianskaja hazeta : газэта. ? Wilno : ≪Pogon≫, 8 tra?nia 1926. ? № 15. ? С. 1.
^ К. Сваяк. / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 28 чэрвеня 1926. ? № 19. ? С. 2, 3.
^ Дзм?тры Крывашэй, Адам Мальдз?с . Л?таратурныя мясц?ны Беларус?. // Маладосць : часоп?с. ? 2011. ? № 6 (691). ? С. 142.
^ ?льля Лапато . Лепшае з творчай спадчыны Каз?мера Сваяка // Зьвязда : газэта . ? 5 кастрычн?ка 2010. ? № 194 (26802) . ? С. 3 . ? ISSN 1990-763x .

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сваяк Каз?м?р // Беларуск?я п?сьменн?к? (1917?1990): Даведн?к; Склад. А. К. Гардз?цк?. Нав. рэд. А. Л. Верабей. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1994. ? 653 с.: ?л. ISBN 5-340-00709-X .
Стапов?ч Канстанц?н // Беларуск?я рэл?г?йныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралог?я, успам?ны. ? Менск-Мюнхэн: Беларуск? кн?газбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3
Янка Трацяк ≪Каз?м?р Сваяк.≫ / Рэдкал.: Г.П. Пашко? ? ?нш. // Энцыкляпэдыя г?сторы? Беларус? . У 6 т. : энцыкляпэдыя. ? Менск : Беларус. Энцыкл., 2001. ? Т. 6 Пузел??Усая. Кн. 1. ? С. 255. ? ISBN 5-85700-073-4 .
?рына Багданов?ч. ≪Каз?м?р Сваяк.≫ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : БелЭн , 2002. ? Т. 14: Рэле ? Слаяв?на. ? 512 с. ? ISBN 985-11-0238-5 ? С. 247?248.
Цадко Алесь. Вял?к? паэт-духо?н?к //≪ Рэг?янальная газета ≫, 10 сакав?ка 2000 г., № 10 (255)

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

В?к?крын?цы зьмяшчаюць арыг?нальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула:

Каз?мер Сваяк

[_69b579b4d3fd99af-1] Konstanty Stepowicz // Польск? б?яграф?чны ?нтэрнэт-сло?н?к (пол.)

[2] †Кс. К. СТЭПОВ?Ч (Каз?м?р Сваяк). / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 7 тра?ня 1926. ? № 15. ? С. 1.

[3] ?†p. Ks. K. Stepowi? (Kazimir Swajak). Biłaruski paet. / T. Wojciechowi? // Biełaruskaja Krynica . Tydniowaja sialianskaja hazeta : газэта. ? Wilno : ≪Pogon≫, 8 tra?nia 1926. ? № 15. ? С. 1.

[4] К. Сваяк. / Ст. Вольск? // Сялянская н?ва : газэта. ? В?льня : Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 28 чэрвеня 1926. ? № 19. ? С. 2, 3.

[5] Дзм?тры Крывашэй, Адам Мальдз?с . Л?таратурныя мясц?ны Беларус?. // Маладосць : часоп?с. ? 2011. ? № 6 (691). ? С. 142.

[6] ?льля Лапато . Лепшае з творчай спадчыны Каз?мера Сваяка // Зьвязда : газэта . ? 5 кастрычн?ка 2010. ? № 194 (26802) . ? С. 3 . ? ISSN 1990-763x .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]