Гуман?зм
(
па-лац?нску
:
humanitas
?
чалавецтва
, humanus ? гуманны, homo ? чалавек) ?
ф?лязофская
плынь, якая став?ць чалавека на першы плян, аддае перавагу
крытычнаму мысьленьню
? доказам, н?ж прыняцьцю
догмата?
альбо
забабона?
.
Паняцьцё гуман?зму ? суцэльным выглядзе ?першыню зьяв?лася ?
эпоху
Адраджэньня
. Да таго часу чалавецтва назапас?ла давол? значныя здабытк? ?
культуры
,
мастацтве
, натуральных ? сацыяльных навуках. Гэты рух супярэчы? нормам жыцьця
Сярэднявечча
зь яго жорсткасьцю адно да аднаго, да прыроды, м?ждзяржа?ным?
канфл?ктам?
. Так?м чынам у
г?сторы?
чалавецтва зьяв?лася новая
?дэалёг?я
, якая стала адстойваць лепшыя бак? ? аднос?нах пам?ж людзьма, якая адма?ляла няро?насьць людзей у ф?нансавых, маёмасных ? ?ншых аднос?нах. ?дэя гуман?зму ляжыць у замацаваньн? норма? грамадзян?на ? грамадзтве. Прых?льн?к? ?дэалёг?? был? прых?льн?кам? вызваленьня грамадзтва ад рабскага ? фэадальнага спосаба? мысьленьня. Далей паняцьцё гуман?зму распа?сюдз?лася на м?жнацыянальныя, м?жрасавыя ? м?ждзяржа?ныя аднос?ны людзей. Шматл?к?я тэз?сы, як?я адстойва? гуман?зм, знайшл? ?васабленьне ? рэл?г?йных вучэннях розных народа? сьвету. Напрыклад, некаторыя з гуман?стычных тэз?са? был? адлюстраваны ?
Б?бл??
.
Заснавальн?кам ?дэалёг?? прынята л?чыць
Франчэска Пэтрарку
.
Слова ≪гуман?зм≫ паходз?ць ад
лац?нскага
≪humanitas≫, упершыню выкарыстанага
Цыцэронам
для ап?су кашто?насьця?, зьвязаных зь
л?бэральнай
адукацыяй, чымсьц? кшталту сучаснага мастацтва, ф?лязоф??, г?сторы?, л?таратуры. На слова ?спамятал?ся падчас ?тальянскага Адраджэньня, кал? umanista дасягнула
ан?ельскай мовы
? XVI стагодзьдз?. Слова выкарысто?валася ня як -?зм, а як -?ст для ап?су групы людзей, як?я вывучаюць ? прапагандуюць адукацыю на базе
клясычнай л?таратуры
. У пачатку XIX стагодзьдзя тэрм?н выкарысто?ва?ся ?
Нямеччыны
, як гуман?зм зь розным? значэньням?, ? адтуль ён зно? ?вайшо? у ан?ельскую мову зь двума розным? сэнсам?, адз?н зь як?х павязаны зь вывучэньнем клясычнай л?таратуры, як? заста?ся акадэм?чным тэрм?нам, а друг? бы? больш папул?заваны ? азнача? нерэл?г?йны падыход да жыцьця, што азначае антытэзу
тэ?зму
. Хутчэй за ?сё, менав?та баварск? тэоляг Фрыдрых ?ману?л Н?тамер увё? тэрм?н гуман?зм для ап?су новай клясычнай праграмы, якую ён плянава? прапанаваць у нямецк?х сярэдн?х школах. Не?забаве сьвет прынял? ?ншыя навуко?цы, напрыклад Гэорг Фойгт ? Яка? Буркхарт. У XX стагодзьдз? гэтае слова ?дакладн?лася, дайшо?шы да сучаснага значэньня, што азначае натурал?стычны падыход да жыцьця з акцэнтам на дабрабыт ? волю людзё?.
Даць вызначэньне гуман?зму ? скляданая задача, якая раскрывае супярэчнасьц? навокал гуман?зму. Зь аднаго боку, гуман?зм вызначаецца заступн?кам чалавечай вол? ? годнасьц?, зь другога ? ён павязаны з прыгнётам (празь тое, што ён зья?ляецца пабочным прадуктам сучаснасьц?). У 1974 годзе ф?лёзаф С?дн? Хук вызначы? гуман?зм, або гуман?ста?, па нэгаты?ных характарыстыках. Па-першае, гуман?сты выступаюць супраць навязваньня адной культуры ? розных цыв?л?зацыях, не належаць да царквы ц? ?сталяванай рэл?г??, не падтрымл?ваюць дыктатуры, не апра?дваюць ?валт за сацыяльныя рэформы альбо болей лаяльныя да арган?зацы?, чым ?х абстрактныя кашто?насьц?.