Гуга Калантай
(
па-польску
:
Hugo Kołł?taj
;
1 верасьня
1750
,
Вял?к?я Дэдэркалы
на
Валын?
?
28 лютага
1812
) ? пал?тычны дзяяч
Рэчы Паспал?тай
, ф?лёзаф, пэдагог, публ?цыст.
Рэфэрэндар вял?к? л?то?ск?
(з 1787), падканцлер каронны (з 1791). Доктар ф?лязоф?? (1768) ? тэалёг?? (1774).
Гуга Калантай ? акты?ны дзяяч
Адукацыйнай кам?с??
. Распрацава? плян разьв?цьця адукацы? ? Рэчы Паспал?тай, як? зраб??ся асновай ≪Статуту≫ кам?с??.
Прадста?н?к шляхецкага роду
Калантая?
гербу ≪
Котв?ца
≫, што паходз?? зь
Вял?кага Княства Л?то?скага
[2]
.
Навуча?ся ?
Крака?ск?м ?н?вэрсытэце
, у
?тал??
(1772?1774). Па вяртаньн? ? Рэч Паспал?тую зраб??ся канон?кам крака?ск?м (1774).
У 1782?1786 рэктар Крака?скага ?н?вэрсытэту, прыкла? шмат намаганьня? да яго рэфармаваньня на аснове ?дэя?
Асьветн?цтва
. Пазьней пераеха? у
Варшаву
, дзе акты?на заня?ся пал?тычнай дзейнасьцю, згуртава? кола сва?х прых?льн?ка?, г. зв. ≪Кузьня Калантая≫.
А?тограф Г. Калантая
Л?дэр рэфарматарскай плын? ? час працы
Чатырохгадовага сойму
(1788?1792). Адз?н з а?тара?
Канстытуцы? 3 тра?ня
(1791).
Прых?льн?к ?дэ? вызваленьня сяляна? ад прыгону, забесьпячэньня право? мяшчана? ? абмежаваньня ?лады духавенства. Падтрымл?ва? ?дэю цэнтрал?зацы? Рэчы Паспал?тай праз больш цеснае аб’яднаньне Вял?кага Княства з Каронай. Гало?ны арган?затар ≪Згуртаваньня сябро? урадавай канстытуцы?≫, якое плянавала працгнуць справу рэфармаваньня дзяржавы. Па перамозе антырэфарматарскай прарасейскай
Таргав?цкай канфэдэрацы?
? эм?грацы?.
Адз?н зь вядучых ?дэоляга?, потым к?ра?н?к ≪левага≫ (≪якаб?нскага≫) крыла ?
па?станьн? Т. Касьцюшк?
, арыентава?ся на цесныя зьвязк? з рэвалюцыйнай
Францыяй
. Разам з
?. Патоцк?м
?н?цыятар м?с??
Т. Касьцюшк?
?
Парыж
(пачатак 1793). Удзельн?ча? у складаньн? Крака?скага акту па?станьня,
Паланецкага ?н?вэрсалу
, пастановы пра надзяленьне зямлёй сяляна?, як?я брад? ?дзел у па?станьн?. Узначальва? аддзел скарбу (ф?нанса?) у Найвышэйшай нацыянальнай радзе. Канфл?кт на пачатку па?станьня пам?ж Т. Касьцюшкам ?
Найвышэйшай Л?то?скай радай
?мкну?ся задагодз?ць шляхам ун?ф?кацы? В?ленскага акту з Крака?ск?м.
Па паразе па?станьня бы? у а?стрыйск?м зьняволеньн? (сьнежань 1794 ? л?стапад 1802). У 1802?1806 жы? на
Валын?
, адз?н з заснавальн?ка?
Крамянецкага
л?цэя. Намага?ся ?дзельн?чаць у працы
В?ленскага ?н?вэрсытэту
, аднак з пал?тычных меркаваньня?
Адам Чартарыйск?
? рэктар ун?вэрсытэту
Г. Страйно?ск?
не дазвол?л? гэтага. У студзен? 1807 ? тра?н? 1808 на загад
Аляксандра I
знаходз??ся ?
Маскве
пад наглядам.
Пак?ну? багатую ф?лязофскую ? публ?цыстычную спадчыну: ≪Да Стан?слава Малахо?скага… некальк? л?сто? Анан?ма≫ (1788?1889), ≪Пал?тычнае права польскага народу≫ (1790), ≪Пра ?зьн?кненьне ? заняпад Канстытуцы? 3 тра?ня≫ (1793, разам з ?. Патоцк?м ? Ф. Дмахо?ск?м), ≪Стан асьветы ? Польшчы ? апошн?я гады панаваньня А?густа III≫ (1841), ≪Крытычны агляд аснова? г?сторы? пра пачатк? чалавечага роду≫ (1842) ? ?нш.
Ягоныя працы засно?вал?ся на прагрэс??ных на той час ?дэях
Асьветн?цтва
, вучэньн? француск?х
ф?з?якрата?
, эвалюцыйнай канцэпцы? разьв?цьця грамадзтва
[2]
.
- Korespondencya listowna z T. Czackim... T. 1?4. Krakow, 1844-45;
- Listy pisane z emigracji. T. 1?2. Pozna?, 1872;
- Wybor pism politycznych. Wrocław, 1952;
- Wybor pism naukowych. Warszawa, 1953;
- Stan o?wiecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750?1764). Wrocław, 1953;
- Listy Anonima i Prawo polityczne narodu polskiego. T. 1?2. Krakow, 1954.
Гуга Калантай
?
схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?