Гле?бы Белару?с? ? паверхневы слой зямной сушы Беларус? , як? ?зьн?к у вын?ку ?зьдзеяньня на горную пароду паветра , ападка?, сонечнай цеплын?, жывых ? мёртвых арган?зма?.

У Беларус? вылучал? 3 глебавыя прав?нцы?: Прыбалтыйскую на по?начы, Цэнтральна-Беларускую ? Палескую на по?дн?. Глеба?тваральныя пароды: водна- ледав?ковыя (41,3%), старажытна-алюв?яльныя (17%), марэнныя (12,7%), азёрна -ледав?ковыя ? лёсавыя (12,6%), балотныя (9,6%) ? алюв?яльныя (6,8%). Глебы кра?ны склал?ся ? вын?ку падзол?стага, дзярновага ? балотнага ?тварэньня, як?я спалучал?ся з культурным глеба?тварэньнем. У складаньн? асобных глеба? удзельн?чал? буразёмнае, зал??ное ? алюв?яльнае ?тварэньне, воднае ? ветравое разбурэньне. У сьп?с глеба? Беларус? ?ваходз?ла 13 в?да?: антрапагенны, балотна-падзол?сты, балотны , буры лясны , дзярнова-карбанатны , дзярнова-падзол?сты , дзярнова-падзол?сты забалочаны , дзярновы забалочаны, падзол?сты , падзол?сты забалочаны, поймавы ? ?ншыя. Паводле колькасьц? в?льгац? ?х падзялял? на: а?таморфныя (45,3%), па?г?драморфныя (40,3%) ? г?драморфныя (14,4%) ^[1] .

На 1983 год ворныя земл? Беларус? знаходз?л?ся на 4 в?дах глеба? паводле мэхан?чнага складу: супяшчан?к ? 42,5%, сугл?н?к ? гл?н?стыя ? 37,6%, пяшчан?к ? 13,6% ? тарфян?к ? 6,3%. Найбольш урадл?вым? был? сугл?н?к?, як?я складал? 37,6% ворыва. Дзярнова-падзол?стыя а?таморфныя ? па?г?драморфныя глебы складал? 88,6% ворных земля? Беларус?. Сярэдняя адзнака ворыва складала 40 бала?, а ?с?х сельгасугодзьдзя? ? 35. Дзярнова-падзол?стыя ? падзол?стыя глебы складал? 57,3% агульнай плошчы Беларус?, тарфяна-балотныя н?з?нныя ? 12,7%, дзярнова-падзол?ста-глеевыя ? 11,6%, дзярнова-глеевыя ? 9%, пойменныя дзярнова-глеевыя ? 5,3%, пойменныя тарфяна-балотныя ? 3%, тарфяна-балотныя вярховыя ? 0,6%, балотна-падзол?стыя ? 0,3% ? дзярнова-карбанатныя ? 0,2% ^[2] .

Антрапагенныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Антрапагенныя глебы складаюцца ? вын?ку гаспадарчай дзейнасьц? чалавека. Падзяляюцца на 5 падв?да?: 1) другасна забалочаны ? ад падтапленьня земля? пры стварэньн? вадасхов?шча ; 2) дэградаваны ? парушаны пасьля мэл?ярацы?; 3) засолены ? узьн?к побач з Сал?горск?м кал?йным камб?натам ; 4) парушаны ? зьменены выдаленьнем ворнага слоя ? перамешваньнем глебавых гарызонта?; 5) рэкультываваны ? адно?лены на месцы выпрацаванага тарфян?ка ? кар’еру здабычы карысных выкапня? ^[1] .

Балотна-падзол?стыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Балотна-падзол?стыя глебы склал?ся пры спалучэньн? балотнага ? падзол?стага глеба?тварэньня з заляганьнем мякк?х грунтавых вода? бл?зка ад паверхн?. Сустракаюцца на по?начы кра?ны пад хвойным? лясам? з ?мшыста-хмызьняковым наземным покрывам, на по?дн? ? пад забалочаным? мяшаным? лясам? з ?мхова-травяным покрывам. ?х тарфяны гарызонт складае 10?30 см, а перагноя-назапашвальны ? маламоцны. Вызначаюцца малой урадл?васьцю ? выкарысто?ваюцца пад лес ^[1] .

Балотныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Тарфяна-балотныя глебы

Балотныя глебы належаць да г?драморфных ? складаюцца ? вын?ку балотнага глеба?тварэньня. Займаюць каля 12,9% сельскагаспадарчых угодзьдзя?. Паводле спосабу воднага жы?леньня, складу расьл?ннасьц? ? якасьця? торфу падзяляюцца на вярховыя ? н?з?нныя. Вярховыя глебы складаюцца на водападзелах у замкнёных бясьсьцёкавых пан?жэньнях ва ?мовах зал?шняга ?в?льгатненьня ападкам? ? грунтавым? водам?. Укрытыя расьл?ннасьцю зь перавагай хво? , багуну , буяко? , ?мхо? ? журав?на? . Торф адрозьн?ваецца н?зкай ступеняй раскладаньня, меншай шчыльнасьцю, высокай в?льгацеём?стасьцю, моцнак?слай рэакцыяй , зьмяшчэньнем 0,5?2% перагною ? зольнасьцю 2?5%. Н?з?нныя глебы складаюцца ? пан?жэньнях рэльефу ? на шлейфах сх?ла? пад уплывам пастаяннага пера?в?льгатненьня грунтавым? водам?. Сустракаецца пераважна пад лесам з пушыстай бярозы ? чорнай вольх? . Наземнае покрыва з асок , ?мхо? ? чароту . Вызначаецца насычанасьцю асновам? да 100%. Торф мае зольнасьць 5?50%, да 42% перагною зь перавагай гум?навых к?сьля? ? 3?4% азоту . Пасьля асушэньня н?з?нную глебу выкарысто?ваюць пад ворыва ^[1] .

Бурыя лясныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Бурыя лясныя глебы

Бурыя лясныя глебы сустракаюцца сярод дзярнова-падзол?стых у сярэдз?ннай ? заходняй частках кра?ны пад хвойна-шыракал?стым? ? шыракал?стым? лясам? з багатым разнатра?ным покрывам. Склал?ся ? вын?ку буразёма?тварэньня, што спалучае назапашваньне перагною з агл?неньнем ? лес?важам. Перагноя-назапашвальны гарызонт мае цёмна-шэры (чорны) колер з бураватым адценьнем, та?шчыню 7-?10 см ? каля 5% перагною. У Беларус? сустракаюцца тольк? пад лесам ^[1] .

Дзярнова-карбанатныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Дзярнова-карбанатныя глебы

Дзярнова-карбанатныя глебы сустракаюцца ? Беларус? па?сюдна ? спалучэньн? зь дзярнова-падзол?стым?. ?х найбольшыя мас?вы месьцяцца ? Берасьцейскай , Маг?лё?скай ? Менскай абласьцях. Яны склал?ся ? вын?ку дзярновага глеба?тварэньня пад травян?стай расьл?ннасьцю на шчыльных ? рыхлых карбанатных пародах: вапняках , далям?тах , крэйдзе , лёсе ? карбанатнай марэне. ?м уласьц?вы моцны гумусавы гарызонт (15?40 см), як? мае 2,5?6% перагною . Паводле глыб?н? заляганьня карбаната? ? ступен? насычанасьц? ?м? верхняй частк? падзяляюцца на падв?ды: ападзоленыя, вышчалачаныя ? тыповыя. Ападзоленыя ? вышчалачаныя падв?ды вызначаюцца высокай урадл?васьцю. Паводле бан?товачнай шкалы Беларус? ?х сугл?н?стыя разнав?днасьц? ацэньваюць у 70-100 бала?. Тыповыя падв?ды не выкарысто?ваюць пад ворыва ? сувяз? зь неспрыяльным? водна-ф?зычным? якасьцям? ^[1] .

Дзярнова-падзол?стыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Дзярнова-падзол?стыя глебы

Дзярнова-падзол?стыя глебы маюць у Беларус? па?сюднае пашырэньне ? займаюць 32,6% плошчы сельскагаспадарчых земля?. Складаюцца ва ?мовах прамы?новага воднага ладу на бескарбанатных пародах пад ?мшыста-травян?стым? ? травян?стым? лясам?. Проф?ль глебы рэзка дзел?цца на верхнюю элюв?яльную (вымы?ную) ? н?жнюю ?люв?яльную (намы?ную) частк? ? вын?ку спалучэньня лес?важу, дзярновага ? падзол?стага ?тварэньня. Значная ?х частка мае да 2% перагною ? мала пажы?ных рэчыва?, слабую аэрацыю, крохкую будову ? н?зкую насычанасьць асновам? . Паводле будовы проф?лю вылучаюць 4 падв?ды: акультураныя, белаватыя, палевыя ? эрадаваныя ^[1] .

Дзярнова-падзол?стыя забалочаныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Дзярнова-падзол?стыя забалочаныя глебы

Дзярнова-падзол?стыя забалочаныя глебы складаюцца ва ?мовах працяглага пэрыядычнага пера?в?льгатненьня грунтавым? ? паверхневым? водам? ? вын?ку спалучэньня абглейваньня зь дзярновым ? падзол?стым глеба?тварэньнем. Утвараюцца пад л?сьце-хвойным? ? хвойна-шыракал?стым? лясам? з травян?стым покрывам. Пашыраныя на ра?н?нных пан?жэньнях. Вызначаюцца высокай к?сьл?ннасьцю, невял?кай колькасьцю элемэнта? жы?леньня, высок?м утрыманьнем рухомага алюм?ну ? н?зкай насычанасьцю асновам? ? верхн?м проф?л?. У глеевых глебах да 10% перагною, у глеяватых ? па 2-6%. ?х асваеньне патрабуе асушэньня ^[1] .

Дзярновыя забалочаныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Дзярновыя забалочаныя глебы складаюцца пад травяным покрывам у вын?ку балотнага ? дзярновага глеба?тварэньня ва ?мовах працяглага зал?шняга ?в?льгатненьня. ?м уласьц?выя выразны перагнойны гарызонт са зьмяшчэньнем да 12% перагною, павышаная насычанасьць асновам?, нэ?тральная рэакцыя глебавай рашчыны ? прыкметы агляеньня. Паводле працягласьц? празьмернага ?в?льгатненьня падзяляюцца на глеевыя ? глеяватыя. Трапляюцца невял?к?м? мас?вам? ? пан?жэньнях ? месцах з бл?зк?м ад паверхн? заляганьнем грунтавых вода?, як на Палесьс? . Займаюць каля 11% сельскагаспадарчых угодзьдзя? ? выкарысто?ваюцца пераважна пад сенажац? ^[1] .

Падзол?стыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Падзол?стыя глебы

Падзол?стыя глебы зрэдку сустракаюцца пад хвойным? лясам? на ?ра?наваных слабадрэнаваных дзялянках , складзеных з рыхлых парода?: надпоймавыя тэрасы ? зандравыя ра?н?ны . У надглебавым покрыве сустракаюцца зялёныя мх? , к?сьл?ца ? чарн?чн?к . ?м уласьц?вая адсутнасьць выразнага перагноя-назапашвальнага гарызонту. Глеба мае моцнак?слую рэакцыю ? зьмяшчае да 1,5% перагною ^[1] .

Падзол?стыя забалочаныя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Падзол?стыя забалочаныя глебы складаюцца ? вын?ку сумеснага дзеяньня лес?важу, глеевага ? падзол?стага ?тварэньня. ?м уласьц?выя агляеньне, кантрастны водны лад, пера?тварэньне арган?чных рэчыва? у фульвак?сьл? , пол?фэнолы ? н?зкамалекулярныя к?сьл?, утварэньне рухомых зак?сных форма? жалеза ? мангану , а ? к?слым асяродзьдз? ? рухомых злучэньня? алюм?ну , што пагаршае ?х земляробчыя якасьц?. У Беларус? трапляюцца рэдка ? не выкарысто?ваюцца ? земляробстве ^[1] .

Поймавыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Абалонавыя глебы

Поймавыя глебы складаюцца ? поплавах на рачных адкладах ва ?мовах пэрыядычнага затапленьня. Вызначаюцца высокай урадл?васьцю, жвавым глеба?тварэньнем ? сла?стым проф?лем. Паводле воднага ? цеплавога ладу, мэхан?чнага складу, ступен? агляеньня ? колькасьц? перагною падзяляюцца на 3 падв?ды: балотныя , дзярнова-забалочаныя ? дзярновыя. Пашыраныя пераважна на Палесьс?. Большасьць патрабуе ?стойл?вага абвадненьня. Выкарысто?ваецца пад сенажаць ? пашу .

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вонкавыя выявы
Мапа глеба? Беларус? (Па матэрыялах ?нстытуту глебазна?ства ? аграх?м?? НАНБ; Глебы // БелЭн. ? Менск, 2004. ? Т. 18. Кн. 2. ? С. 54-55.)
	C. 54
	C. 55