Вял??к? князь л?то??ск?
? найвышэйшы княжацк? тытул у
ВКЛ
. Вял?к? князь бы? к?ра?н?ком дзяржавы. Яму был? падначалены княз?, магнаты, як?я к?равал? асобным? княствам?, землям?, вотчынам?. Выб?ра?ся фэадалам?, звычайна з сыно? ц? бл?зкай радн? папярэдняга вял?кага князя. Ме? шырок?я па?намоцтвы: весьц? м?жнародныя справы, уступаць у зьвязы, абвяшчаць вайну ? заключаць м?р, распараджацца ?зброеным? с?лам? дзяржавы, дзяржа?най маёмасьцю, даходам? ? скарбам?, дараваць дзяржа?ную маёмасьць, тытулы ? званьн?, ажыцьця?ляць найвышэйшы суд ? пам?лаваньне засуджаных. Яму належала заканада?чая ?н?цыятыва, усе асно?ныя законы ? прававыя акты выдавал?ся за яго подп?сам.
Прыв?лей 1447 году
?
прыв?лей 1492 году
юрыдычна абмежавал? ?ладу вял?кага князя л?то?скага. Паводле ?х ён ня ме? права самастойна вырашаць найбольш важныя пытаньн? зьнешняй ? ?нутранай пал?тык?. Нягледзячы на тое, што заканада?чыя акты, у тым л?ку
Статут Вял?кага Княства Л?то?скага 1588 году
, падкрэсьл?вал?, што ?лада вял?кага князя ад Бога, яго станов?шча было тыповым для абмежаванага фэадальнага манарха, правы яго грунтавал?ся на выбарнай аснове. Кал? ? XIV ст.
Рада Вял?кага княства Л?то?скага
пры вял?к?м князю была тольк? дарадчым органам, то пазьней яе значэньне намнога павыс?лася, мног?я мерапрыемствы дзяржа?нага к?раваньня магл? быць зьдзейсьнены тольк? зь яе згоды. У адсутнасьць вял?кага князя рада фактычна была найвышэйшым дзяржа?ным органам ? дзейн?чала самастойна. Абмежаваньне ?лады вял?кага князя л?то?скага прадугледжвалася заканада?ствам ВКЛ у форме клятвы ? абяцаньня вял?к?м князем захо?ваць пэ?ныя правы ? прыв?ле?, а таксама ? форме прамой забароны. Напрыклад, вял?каму князю забаранялася пачынаць вайну або ?стана?л?ваць падатк? на ваенныя патрэбы без дазволу на тое сойму, выдаваць законы, як?я б пярэчыл? Статуту ВКЛ, раздаваць духо?ныя ? сьвецк?я пасады, тытулы ? земл? ВКЛ ?ншаземцам, у тым л?ку польскай шляхце.
Пасьля
Любл?нскай ун?? 1569 году
вял?к? князь ВКЛ адначасова бы? каралём Польшчы, стая? на чале агульнай саюзнай дзяржавы ?
Рэчы Паспал?тай
. Вял?к? князь акрамя гэтага тытула, ме? тытулы па назьве земля?, як?м? валода?. Напрыклад,
Жыг?монт III Ваза
ме? тытулы караля польскага, вял?кага князя л?то?скага, рускага, прускага, жамойцкага, мазавецкага, ?нфлянцкага, насьледнага гаспадара ? караля швэдзкага, гоцкага, вандальскага, вял?кага княжыча ф?нляндзкага ? ?нш.
Вял?к?я княз? л?то?ск?я да Любл?нскай ун?? 1569 году
[
рэдагаваць
|
рэдагаваць крын?цу
]
Вял?к?я княз? л?то?ск?я пасьля Любл?нскай ун?? 1569 году
[
рэдагаваць
|
рэдагаваць крын?цу
]
- Генрык Валезы
(1573) ? адначасова кароль польск?.
- Стэфан Баторы
(1576?1586) ? адначасова кароль польск?.
- Макс?м?л?ян Габсбург
(1575?1576) ? ?мпэратар Сьвятой Рымскай ?мпэры?, абраны па падвойнай элекцы? 1575 г. адначасова з Баторыем.
- Жыг?монт Ваза
(1587?1632) ? адначасова кароль польск? З?гмунт III.
- Макс?м?л?ян Габсбург
(1587?1589) ? эрцгерцаг, сын ?мпэратара Макс?м?л?яна II, абраны па падвойнай элекцы? 1587 г. адначасова з Жыг?монтам Вазам.
- Уладз?сла? Ваза
(1632 ? 1648) ? адначасова кароль польск? ?ладз?сла? IV.
- Ян Каз?мер
(1648 ? 1668) ? адначасова кароль польск? Ян II Каз?м?р.
- Карл Густа?
, кароль Швэцы?, па заключэньн? Кейданскай ун?? л?чыцца сва?м? прых?льн?кам? за вял?кага князя л?то?скага ? 1655?1660.
- М?хал В?шнявецк?
(1669?1673) ? адначасова кароль польск?.
- Ян Сабеск?
(1674?1696) ? адначасова кароль польск? Ян III.
- А?густ Моцны
(1697?1706) ? адначасова кароль польск? А?густ I? ? курфюрст саксонск? Фрыдрых А?густ ?.
- Франсуа Лу? Бурбон
(1697) ? прынц дэ Конц?, абраны па падвойнай элекцы? 1697 г. адначасова з А?густам ??.
- Стан?сла? Ляшчынск?
(13 л?пеня 1704?1706) ? адначасова кароль польск? Стан?сла? II, абраны канфэдэрацыяй. Да адрачэньня ? 1706 годзе А?густа Моцнага ?ладары? адначасова зь ?м.
- А?густ Моцны
(1709?1733) ? друг? раз, адначасова кароль польск? пад ?мем А?густ II.
- А?густ Сас
(1733 ? 1763) ? адначасова кароль польск? А?густ III ? курфюрст саксонск? Фрыдрых А?густ ??.
- Стан?сла? Ляшчынск?
(1733) ? друг? раз, адначасова кароль польск? Стан?сла? II, абраны па падвойнай элекцы? 1733 г. адначасова з А?густам ???.
- Стан?сла? А?густ Панято?ск?
(1764?1795) ? адначасова кароль польск?.
- ^
Мяркуемы вял?к? князь л?то?ск?, як? ?пам?наецца ? Тро?цк?м ? Васкрасенск?м летап?сы.
- ^
а
б
Упам?наецца ? ?пацье?ск?м летап?се пад 1289 г.
- ^
а
б
Уладары? разам з Кейстутам