Вас??ль ?ва?нав?ч Заха?рка
(1 красав?ка 1877,
Дабрасельцы
(цяпер
Зэльвенск? раён
Гарадзенскай вобласьц?
) ? 14 сакав?ка 1943,
Прага
) ? беларуск? пал?тычны дзяяч, друг?
прэзыдэнт БНР
.
Нарадз??ся ? вёсцы
Дабрасельцы
на Гарадзеншчыне ? беднай сялянскай сям’?. Атрыма? хатнюю пачатковую адукацыю. У 16 гадо? ста?ся с?ратою, разам з двума братам? й сястрою.
Скончы?
Лыска?скую
наста?н?цкую сэм?нарыю. У 1895 зда? ?спыт на царко?напрыхадзкога наста?н?ка. Працава? у царко?напрыходзкай школцы, потым п?сарам.
З 15 кастрычн?ка 1898 году на вайсковай службе. Вытрымл?вае ?спыт на ≪За?рад вайсковага чыно?н?ка≫, потым ?спыт па праграме вайскова-юнкерскай вучэльн?. У 1902 годзе звольн??ся з войска аф?цэрам запасу. Працава? сакратаром губэрнатарскае ?правы, пасьля ? сакратаром бурм?стра гораду
Пултуску
. Належа? да
Беларускай Сацыял?стычнай Грамады
.
Зно? пакл?каны да войска 10 сьнежня 1904 году ? сувяз? з выбухам
расейска-японскай вайны
. Служы? да 1917 году. У 1906 атрыма? тытул калескага рэг?стратара, у 1909 ? губэрнскага сакратара. У 1912 ? у чыне калескага сакратара, у 1915 ? тытулярным саветн?кам.
Займа? пасады: 1906 ? справавод брыгады, 1914 ? памочн?к начальн?ка аправ?зацы? арм?? па?ночна-заходняга фронту, у 1916 ? загадчык канцэляры? штабу 10-й арм??. У красав?ку 1917 ? намесьн?к старшын? вярхо?нага суду штабу 10-й арм??.
Дзейнасьць у ворганах Беларускай Народнай Рэспубл?к?
[
рэдагаваць
|
рэдагаваць крын?цу
]
Прыма? акты?ны ?дзел у зьедзе беларуск?х вайско?ца? Заходняга фронту 22 кастрычн?ка 1917 году ?
Менску
. У створанай
Цэнтральнай Беларускай Вайсковай Радзе
займа? пасаду сакратара.
На ? Усебеларуск?м Кангрэсе Захарка абраны сябрам Рады Зьезду. Пад час разгону Кангрэсу арыштаваны зь ?ншым? сябрам? Рады (
Канстанц?н Езав?та?
,
Язэп Мамонька
)
бальшав?кам?
.
У сувяз? з наступам немца? на Менск арыштаваныя здолел? вызвал?цца з турмы ? ночы на 19 лютага 1918. 21 лютага 1918 у Менску створаны
Народны Сакратарыят Беларус?
.
Язэп Варонка
? старшыня, Захарка ?
скарбн?к
.
Рада БНР. Захарка сядз?ць з правага краю.
1 тра?ня абраны сябрам ф?нансавае кам?с?? Рады БНР. Сябра ЦК
Беларускай парты? сацыял?ста?-фэдэрал?ста?
. Займа? розныя м?н?стэрск?я пасады ва ?радзе, з тра?ня ? к?ра?н?к друкарн? Народнага сакратарыяту БНР. 23 л?пеня ?вайшо? у склад каб?нэту Я. Серады, заня?шы пасаду народнага сакратара ф?нанса?. Пасьля перайменаваньня ?
кастрычн?ку
1918 Народнага Сакратарыяту ?
Раду Народных М?н?стра?
Захарку прызначаюць М?н?страм ф?нанса?. Яго дэлегуюць на розныя дал?катныя м?с??.
У сувяз? з наступам бальшав?ко? Урад БНР пераяжджае ?
В?льню
, а потым у
Горадню
. Адтуль 3 сакав?ка 1919 ад ?мя Рады М?н?стра? Захарка разам з
Антонам Луцкев?чам
дасылае ноту пратэсту польскаму ?раду з-за пачатку польскай усеагульнай маб?л?зацы? ?
В?льн?
й ноту пратэсту супраць пачатку выбара? у польск? Сойм ? далучэньня А?густо?скага павету да Польшчы. Нота нак?раваная прадста?н?кам
ЗША
,
Вял?кабрытан??
,
Францы?
ды
?тал??
? Спаа. На Парыскую канфэрэнцыю Антон Луцкев?ч ? Захарка выслал? мэмарыял у справе прызнаньня Беларус? й яе дзяржа?ных право? на этн?чных беларуск?х землях.
24 л?стапада 1919 году
Пётра Крэчэ?ск?
, Вас?ль Захарка ? Бялев?ч выехал? з
Бэрл?ну
праз Прагу ? Варшаву ? Менск, куды прыбыл? 1 сьнежня. 13 сьнежня ? Менску на скл?канай Радзе БНР адбы?ся падзел на
Народную Раду БНР
?
Найвышэйшую Раду БНР
. Народная Рада Рэспубл?к? аднагалосна выбрала новы прэзыдыюм начале са старшынём Крэчэ?ск?м, а таксама
Палутай Бадуновай
? Захаркам. Сакратарам? был? прызначаны Коз?ч ?
Язэп Мамонька
.
Вацла? Ласто?ск?
бы? празначаны старшынём Рады М?н?стра?. Ад яго ?мя была надрукаваная ? патаемна распа?сюджвалася адозва на беларускага насельн?цтва, у якой створаная Рада абвяшчалася адз?най выкана?чай уладай на Беларус?. Гэта не спадабалася палякам, ? бы? выдадзены загад арыштаваць урад Ласто?скага.
Пётра Крэчэ?ск? ? Захарка, каб пазьбегнуць арышту, был? вымушаныя эм?граваць у
Бэрл?н
, дзе ?жо была
дыпляматычная м?с?я БНР
. Тут Захарка выконва? функцы? заступн?ка Рады М?н?стра? у адсутнасьць Луцкев?ча.
2 чэрвеня 1920 году прызначаны старшынём Надзвычайнай Беларускай Дыпляматычнай М?с?? БНР. Захарка нак?ро?ваецца ? Маскву па запрашэньн? м?н?стра замежных справа? РСФСР Георг?я Чычэрына. Тамака ён выконва? абавязк? старшын? м?с?? БНР у Маскве. Захарка намагаецца прызнаньня незалежнасьц? Беларус? перад савецк?м? ?ладам?, арган?зацы? войска, вызваленьня беларуск?х пал?твязьня? ва ?сходняй Беларус? й матэр’яльнай дапамог?. У гэты час Ласто?ск? вызваляецца з польскай турмы ? пераяжджае ?
Ко?на
, куды перамяшчаецца ? ?рад БНР.
Пасьля Рыскай дамовы 26?29 верасьня 1921 у Празе адбываецца Пал?тычная нарада беларускай эм?грацы?, дзе Захарка бы? заступн?кам старшын? нарады. Ён падп?са? прынятыя на ёй рэзалюцы?: ≪Аб Слуцк?м па?станьн?≫, ≪Аб чыннасьц? Савянкова≫, ≪Аб чыннасьц? Балахов?ча≫, ≪Аб рыск?м трактаце≫, ≪Аб дзяржа?ным буда?н?цтве Беларус?≫. Апошняя рэзалюцыя сьцьвярджала, што ≪Беларусь пав?нная быць дзяржавай непадзельнай ? н? ад каго не залежнай. Беларуская Нацыянальна-Пал?тычная Нарада зазначае: а) што адз?ным заканада?чым органам Беларус? зья?ляецца Рада БНР, маючая пераемнасьць улады ад Усебеларускага кангрэсу 1917 г., б) што адз?най адказнай уладай Беларус? зья?ляецца ?рад БНР, маючы мандат ад Рады БНР≫.
23 жн??ня 1923 году на сходзе Прэзыдыюма Рады ? ?раду БНР, пасьля адста?к? Ласто?скага, начале ?раду ста?
Аляксандар Цьв?кев?ч
. Захарка бы? прызначаны М?н?страм ф?нанса?. 2 л?стапада 1923 году Захарка выеха? з Ко?н? ? Прагу, дзе працягва? працу як заступн?к старшын? ?раду Рады БНР Пётры Крэчэ?скага. Бы? супраць супрацо?н?цтва з Польшчай ? Летувою з-за тэрытарыяльных захопа? беларуск?х земля?. Зьвярта? увагу, што ха?русы з Расеяй прыводз?л? тольк? да расейскаф?кацы? беларускага народу.
На скл?канай Цьв?кев?чам 10 кастрычн?ка 1925 году канфэрэнцы? ? Бэрл?не Захарка не прызна? Савецкай Беларус? за незалежную дзяржаву. Тольк? дзякуючы яму БНР не спын?ла свайго ?снаваньня, бо большасьць сябра? рады прызнала
БССР
. 12 сьнежня 1925 Вас?ль Захарка бы? абраны старшынём Таварыства ≪Беларуская Рада≫ ? Празе. Супрацо?н?ча? з укра?нскай ? расейскай эм?грацыяй. Выкарысто?ва? кожную нагоду, каб абвесьц?ць ?сяму сьвету пра ня?дзячны лёс сваёй Бацька?шчыны. П?са? звароты ? Л?гу Нацыя?, к?ра?н?цтву ?ншых кра?на?. Прыма? удзел у розных беларуск?х ?мпрэзах у Празе (выстава праск?х беларуск?х выдавецтва?, угодк? БНР).
Бы? намесьн?кам старшын? Рады БНР Пётры Крэчэ?скага да ягонай сьмерц? 8 сакав?ка 1928 году. Пасьля заня? пасаду прэзыдэнта БНР.
Спрабава? давесьц? сусьветнай грамадзкасьц? беларускасьць В?льн?. 9 сьнежня 1928 году дасла? мэмарыял на ?мя старшын? Л?г? Нацыя?, дзе прадстав?? беларуск? бок бачаньня на справу В?льн?. 12 кастрычн?ка 1939 дасла? пратэст прэзыдэнту Летувы супраць савецка-летув?скай дамовы ад 10 кастрычн?ка, згодна якой В?леншчына была перададзеная ? склад Летувы.
6 сакав?ка 1943 году тастамэнтам зда? па?намоцтвы
М?колу Абрамчыку
. А 14 сакав?ка памёр. Пак?ну? пасьля сябе багаты арх?? БНР.
Маг?ла Вас?ля Захарк? на Альшанск?х мог?лках у Празе
Пахаваны ? Празе на Альшанск?х мог?лках. Немцы абрэзал? ? газэтах артыкулы-нэкралёг?. На пахаваньн? гестапа забаран?ла ?сяляк?я прамовы. Але кал? апускал? труну, да яе прарва?ся ?нжынэр М?кола Абрамчык ? прамов??, за ?м гэтаксама выступ?? прадста?н?к ?кра?нскай моладз?. Каля маг?лы пача?ся нейк? рух людзей у цыв?льным. Прафэсар Мазэпа (пасьля прэм’ер укра?нскага ?раду) сказа? тольк?: ≪Н?чога, мы яшчэ будзем мець аказ?ю прамов?ць ?ншым разам≫. Кал? засыпал? маг?лу, стала блага
Ларысе Ген?юш
, якую на руках аднесьл?
М?хась Забэйда-Сум?цк?
? ?нжынэр
Вас?ль Русак
.
Ларыса Ген?юш у сва?х успам?нах п?сала пра Захарку: ≪
Гэта вельм? паважаны чалавек з думкам? пра Беларуса (…) Пал?тычнай дзейнасьц? ён н?якай не праводз??, часам тольк? п?са? пратэсты супраць бяспра?я над нашым народам у Л?гу Нацыя?, падтрымл?ва? эм?грацыю ? ме? цесную лучнасьць з эм?грацыяй друг?х народа? ? укра?нскай, расейскай. Ён бы? беларуск?м эсэрам. У Бога ня веры?, але пасьля прас?? пахаваць яго па-хрысьц?янску. У Прагу ?х запрас?л? чэхаславак? ?жо зь Летувы, куды спачатку пераеха? урад БНР. Мел? яны невял?кую дапамогу ад урада, а да акупацы? ад чэскага Чырвонага Крыжу
≫.
- Гало?ныя моманты беларускага руху, Прага, 1926 ? захо?ваецца ? рукап?се ? Б?бл?ятэцы ?мя Францыска Скарыны ? Лёндане
- Беларусь ? роля ? значэньне на ?сходзе Э?ропы.
- Пратэст Захарк? Прэзыдэнту Летувы ? Спадчына №1-1994
- Закон аб грамадзянстве БНР ад 14 сьнежня 1919 ? Спадчына №1-1994