Б?тва на Нёмане
Польска-савецкая вайна
Дата: 20?26 верасьня 1920 году Месца: Гарадзенск? рэг?ён Вын?к: Перамога польскага войска, што сталася заканчэньнем вайны
Суперн?к?
Польшча Беларуская Народная Рэспубл?ка	РСФСР
Камандуючыя
Юзэф П?лсудзк? Эдвард Рыдз-Сьм?глы Леанард Скерск? Стан?сла? Булак-Балахов?ч	М?ха?л Тухачэ?ск? Уладз?мер Лазарэв?ч М?калай Салагуб
Колькасьць
97 000	каля 100 000
Страты
7000	каля 40 000

Б?тва на Нёмане ( па-польску : Bitwa nad Niemnem , па-расейску : Сражение на Немане ) ? апошняя значная б?тва ? польска-савецкай вайне 1919?1920 гадо?. Працягвалася з 20 верасьня да 26 верасьня (некаторыя л?чаць да 28 верасьня). Другая па значнасьц? перамога польскага войска, пасьля Цуду пад Варшаваю , якая скончыла разгром Чырвонай Арм?? Заходняга фронту ? ? вын?ку прывяло да падп?саньня Рыскай м?рнай дамовы (1921).

Плянаваньне [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Падрыхто?ка Тухачэ?скага [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

26 жн??ня Заходн? фронт М?ха?ла Тухачэ?скага спын??ся на л?н?? рэк Нёман , Шчара ? Сьв?слач . Сюды сьцягвал?ся савецк?я рэзэрвы. За каротк? час был? адно?лены амаль усе дыв?з?? разьб?тыя пад Варшаваю . Пад камандаю Тухачэ?скага знаходз?лася каля 73 тысячы жа?нера? ? 220 гармат. Гало?накамандуючы Чырвонай Арм?яй Сяргей Камяне? , загада? рыхтавацца да новага наступу.

Камандуючы Фронту зьб?ра?ся правесьц? наступ с?лам? трох арм?я?, захап?ць Беласток ? Берасьце , а пасьля нанесьц? ?дар у к?рунку Любл?на . Удары пав?нны был? нанос?ць: 3 Арм?я ?ладз?мера Лазарэв?ча (шэсьць дыв?з?я?), 15 Арм?я Корка (чатыры дыв?з??) ? 16 Арм?я Салагуба (чатыры дыв?з??).

Тухачэ?ск? разьл?чва? таксама на дапамогу воска перак?нутага зь ф?нскага фронту.

Расстано?ка Чырвонага войска [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• 3 Арм?я ?ладз?мера Лазарэв?ча (па?ночнае крыло Заходняга Фронту)
  • тры дыв?з?? (5, 6, 56 Стралковыя Дыв?з??) занял? рубеж ад летув?скай гран?цы па Сьв?слач
  • у рэзэрве знаходз?л?ся 2, 21 Стралковыя Дыв?з?? ды 33 Кубанская дыв?з?я
• 15 Арм?я А?густа Корка (цэнтар групо?к? фронту)
  • 11 ? 16 Стралковыя Дыв?з?? па рацэ Сьв?слач
  • рэзэрв стварал? 27 Стралковая Дыв?з?я ? аддзелы ≪ВУАР≫ (ВОХР)
• 16 Арм?я М?калая Салагуба
• 17 ? 48 Стралковая Дыв?з?я занял? пазыцы? на по?дн? ад Сьв?лачы
• 8 ? 10 Стралковыя дыв?з?? был? рэзэрвам Арм??.
• 4 Арм?я (па?днёвае крыло Заходняга Фронту)
• 17 Дыв?з?я Кавалеры? ды 19, 55, 57 Сталковыя Дыв?з?? трымал? п?нск? к?рунак.

Падрыхто?ка Польскага войска [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

10 верасьня ? Штабе Гало?нанкамандуючага ? Берасьц? пры ?дзеле камандуючых 2 ? 4 Арм?я? Юзэф П?лсудзк? прадстав?? плян апэрацы? б?твы на Нёмане ? Шчары.

На думку камандуючага патрэбны бы? удар у к?рунку Горадн? ? Ва?кавыску , каб зьвязаць асно?ныя с?лы бальшав?ко?. Адначасова ?дарная група 2 Арм?? мус?ла шыбк?м маршам прайсьц? празь летув?скую тэрыторыю ? выйсьц? ? глыбок?я тылы Чырвонай Арм??, якая загразьне ? баях на л?н?? Нёмана.

Загад ад 19 верасьня ?дакладн?? заданьн? арм?я?, апэрацыйным групо?кам ? асобным адз?нкам. На правядзеньне апэрацы? был? вызначаны:

• 2 Арм?я гэн. Эдварда Рыдз-Сьм?глага ? складзе: 1 ДП Лег, 3 ДП Лег, 17 ДП, 21 Горная дыв?з?я, 22 Дыв?з?я Добраахвотн?ка?, 1 Дыв?з?я Л?то?ска-Беларуская, 2 i 4 Брыгада Кавалеры?, Групо?ка Цяжкай артылеры?.
• 4 Арм?я гэн. Леанарда Скерскага ? складзе 11, 14, 15, 16 ДП.

Абедзьве арм?? нал?чвал? 67 тысяча? жа?нера? ? 432 гарматы.

Расстано?ка Войска Польскага [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• 2 Арм?я Рыдза-Сьм?глага
  • левае крыло арм?? ? па?ночная ?дарная група ? 1 Дыв?з?я Пяхоты Лег?ёна? ? 1 дыв?з?я Л?то?ска-Беларуская, а таксама 2 ? 4 Брыгада Кавалеры? пав?нны был? правесьц? атаку па вос? Сейны ? Друскен?к? , праб?цца на тэрыторыю Летувы, а пасьля, выкарысто?ваючы наступ гало?ных с?ла? на гарадзенск?м к?рунку, рушыць на Л?ду .
  • 17 Дыв?з?я пяхоты абараняла Сувальшчыну перад магчымай атакаю летув?скага войска
  • цэнтар 2 Арм??: 21 ? 22 дыв?з?? ?змоцненыя Групо?каю Цяжкай Артылеры? пав?нны был? наступаць на Горадню
  • правае крыло Арм??: 3 Дыв?з?я пяхоты лег?ёна? атрымала загад апанаваць пераправы на Нёмане ? вакол?цах Масто? .
• 4 арм?я Скерскага
  • Пав?нна была захап?ць на працягу двух дзён ад пачатку наступу Ва?кавыск , значны чыгуначны вузел на л?н?ях Беласток ? Л?да ? Беласток ? Баранав?чы ? быць гатоваю замкнуць кола акружэньня з па?днёвага боку.

Вайсковыя дзеяньн? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Ба? за Горадню [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

20 верасьня 21 Горная Дыв?з?я ген. Анджэя Гал?цы ? 22 Дыв?з?я Добраахвотн?ка? палк. Адама Коца ?дарыл? па 5 ? 6 Стралковых дыв?з?ях, каб выправ?ць палажэньне аддзела? ? стварыць найлепшыя варунк? для наступу.

Для бальшав?ко? гэта было зус?м нечакана. Яны сьпешна пачал? адыход у бок Гарадзенск?х фарто?. Адначасова 3 ПДЛ, што дзейн?ча? на правым крыле 2 Арм?? адк?ну? 11 ? 16 Стралковыя дыв?з?? ? сфарсавал? Сьв?слач .

21 верасьня ?зно? прынёс посьпех польскаму боку. Контратак? 5 ? 6 Стралковых дыв?з?я? не прынесьл? посьпеху саветам. 11 стралковая дыв?з?я панесла вял?к?я страты ? баях з 3 Дыв?з?яй пяхоты лег?ёна? каля Вял?кай Берастав?цай . Паляк? разьб?л? 93 ? 97 стралковыя палк? ? пагражал? штабу дыв?з??. ?х камандз?р бы? паранены ? ратава?ся ?цёкам?.

Контрудары Чырвонай арм?? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

22 верасьня да баё? далучыл?ся рэзэрвовыя 3 ? 15 Арм??. Тры польск?я дыв?з?? (каля 19 000 жа?нера?, 124 гарматы) сутыкнул?ся з шасьцю савецк?м? дыв?з?ям? (каля 20 000 жа?нера?, 100 гармат). 2 Арм?я Рыдза-Сьм?глага распачала надзвычай зацятыя ба?. Шмат як?я ?мацаваньн? неаднаразова пераходз?л? з рук у рук?. Дабраахвотная дыв?з?я плк. Коца адб?ла некальк? атака? на Новы Двор ? Рагачэ?, Горная Дыв?з?я б?лася каля Кузьн?цы ? Длугасельца?. Затое 3 ДП Лег?ёна? пад Вял?кай ? Малой Берастав?цам? адб?ла некальк? атак 11, 16 Стралковых Дыв?з?я? ? 56 Самастойнай Стралковай Брыгады пераведзенай зь ф?нскага фронту.

Сыгнал да атак? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

23 верасьня гало?ныя с?лы 2 Арм?? пав?нны был? сфарсаваць Нёман ? захап?ць Горадню. Але зацяты адпор Чырвонай Арм?? не дазвол?? тое ажыцьцяв?ць.

21 Горная Дыв?з?я крывав?лася пад ?ндураю ? Адэльскам з савецка?м? 6 ? 56 дыв?з?ям?.

22 Дыв?з?я Добраахвотн?ка?, тольк? ?вечары левым крылом дасягнула Нёмана на по?нач ад Горадн?. 205 дабраахвотны полк пяхоты маёра Бэрнарда Монда пад покрывам ночы зачап??ся за па?разбураны мост над Гожай ? распача? пераправу празь Нёман. Але з-за недахопу сувяз?, той посьпех ня бы? своечасова выкарыстаны.

Пад Вял?кай Берастав?цай 3 ДП Лег. адб?ва? хвал? савецк?х атак.

Але 24 верасьня контратак? бальшав?ко? пачал? слабець. Да паляка? пачал? перабягаць чырвонаармейцы беларускай ? ?кра?нскай нацыянальнасьця?. Дайшл? паведамленьн? пра сфарсаваньне Нёману аддзелам? маёра Монда, як? самастойна набл?жа?ся да форта? Горадн?. 2 Кавалерыйскай брыгадзе было загадана патрымаць 205 полк пяхоты.

Удар з по?начы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

22 верасьня распачала свае дзеяньн? польская ?дарная Група 2 арм??. Начале яе ?шла 4 Кавалерыйская Брыгада падпалко?н?ка Адама Няне?скага ? зьмятала летув?ск?я аддзелы, як?я спрабавал? яе стрымаць. 23 верасьня яна забыла ня зьн?шчаны мост на Нёмане ? Друскен?ках . Узяла некальк? палонных. 1 ДП Лег. у шасьц?гадз?ннай б?тве разьб?ла 22 верасьня два летув?ск?я палк? пяхоты, узяла каля 1700 палонных, 12 гармат ? захап?ла Сейны . 23 верасьня дыв?з?я была ? Друскен?ках, а 24 верасьня заняла Марц?нканцы .

У гэты час 1-я беларуска-л?то?ская дыв?з?я ген. Жандко?скага з 2 Кавалерыйскай Брагадай разьб?л? летув?ск? 7 полк пяхоты ? дасягнула Парэчча . Але далейшыя дзеяньн? групо?к? залежал? ад разьв?цьця сытуацы? на цэнтральным к?рунку ? раёне Горадн?.

Вын?к? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Б?тва на Нёмане гэта апошняя вял?кая б?тва польска-савецкай вайны . Чырвоная Арм?я пацярпела паразу, гэткую ж значную як ? ? Варша?скай б?тве . Паляк? захап?л? 40 тысяча? палонных ? 140 гармат, шмат амун?цы? й вайсковага ладунку.

Гэта б?тва мела вял?зны ?плы? падчас падп?саньня Рыскай м?рнай дамовы . Чырвонае войска было разьб?та ? дэмарал?завана. Савецкая дэлегацыя саступ?ла ад ранейшых патрабаваньня? ? пак?дала польскую дзяржаву ? супако?.

Аднак Беларусь была падзелена на дзьве частк?. Да Польшчы адыйшла 4,5-м?льённая Заходняя Беларусь плошчай больш за 110 тыс. км². К?ра?н?к савецкай дэлегацы? А. Ёфэ, увогуле, прапано?ва? саступ?ць Польшчы ?сю тэрыторыю тагачаснай БССР (да Бярэз?ны) на?замен на тэрытарыяльныя саступк? ?ва ?кра?не, аднак польск? бок не прыня? гэтую прапанову. ^[1] Гэта справакавала пачатак Слуцкага збройнага чыну .

Арган?зацыя войска [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Войска польска [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Апэраты?нае к?ра?н?цтва 2 ? 4 Арм?ям? праводз?? Юзэф П?лсудзк? .

• 2 Арм?я Эдварда Рыдз-Сьм?глага (баявы стан: 44 000 жа?нера?):
  • Франтавая Група:
    • 3 Дыв?з?я Пяхоты Лег?ёна? ,
    • Горная Дыв?з?я ,
    • Дабраахвтоная дыв?з?я,
  • Абыходная Група:
    • 1 Дыв?з?я Пяхоты Лег?ёна? ,
    • 1-я беларуска-л?то?ская дыв?з?я ,
    • II Брыгада Кавалеры? ген. брыг. Зьдз?сла? Кастэцк?
    • IV Брыгада Кавалеры? падпалко?н?к Адам Наленч Няне?ск?
  • 17 Вял?капольская Дыв?з?я Пяхоты ,
  • Група цяжкай артылеры? ген. ?гнацы Ледухо?ск? .

• 4 Арм?я Леанарда Скерскага (баявы стан 23 000 жа?нера?):
  • Група ген. Юнга:
    • 15 Вял?капольская Дыв?з?я Пяхоты ,
    • IV Брыгада пяхоты,
    • 18 Полк улана? паморск?х
    • 215 Дабраахвотны полк улана? ,
  • 11 Карпацкая дыв?з?я пяхоты ,
  • 14 Вял?капольская Дыв?з?я Пяхоты ,
    • 32 Полк пяхоты,
    • 15 Полк улана? пазнанск?х падпалко?н?к Уладысла? Андэрс
  • 16 Паморская Дыв?з?я Пяхоты ,
• Рэзэрв гало?накамандуючага (баявы стан 30 000):
  • 2 Дыв?з?я Пяхоты Лег?ёна? (без IV БП),
  • 4 Дыв?з?я пяхоты,
  • 9 Дыв?з?я пяхоты,
  • 10 Дыв?з?я пяхоты,
  • III Брыгада кавалеры?
  • 34 полк пяхоты,
  • 213 Дабраахвотны полк пяхоты (пал?цыйны).

Чырвоная арм?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Заходн? фронт ген. М?ха?л Тухачэ?ск? (каля 100 000 жа?нера?, 220 гармат)

• 3 Арм?я ?ладз?мера Лазарэв?ча
  • 2 Стралковая Дыв?з?я
  • 5 Стралковая Дыв?з?я
  • 6 Стралковая Дыв?з?я
  • 21 Стралковая Дыв?з?я
  • 56 Стралковая Дыв?з?я
  • 33 Кубанская Дыв?з?я
• 15 Арм?я А?густа Корка
  • 11 Стралковая Дыв?з?я
  • 16 Стралковая Дыв?з?я
  • 27 Стралковая Дыв?з?я
  • Адзел ≪Вохра≫ ( ра?назначны стралковай дыв?з?? )
• 16 Арм?я М?калая Салагуба
  • 8 Стралковая Дыв?з?я
  • 10 Стралковая Дыв?з?я
  • 17 Стралковая Дыв?з?я
  • 48 Стралковая Дыв?з?я
• 4 Арм?я ( да?нейшая Мазырская Група )
  • 19 Стралковая Дыв?з?я
  • 55 Стралковая Дыв?з?я
  • 57 Стралковая Дыв?з?я
  • 17 Стралковая Дыв?з?я

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]