Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза? (Бяроза)

Помн?к сакральнай арх?тэктуры
Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза?
Бяроза?ск? картуск? кляштар
Кра?на	Беларусь
Места	Бяроза
Каардынаты	52°32′00″ пн. ш. 24°57′34″ у. д. ? / ? 52.533333° пн. ш. 24.95944° у. д. ? / 52.533333; 24.95944 Каардынаты : 52°32′00″ пн. ш. 24°57′34″ у. д. ? / ? 52.533333° пн. ш. 24.95944° у. д. ? / 52.533333; 24.95944
Канфэс?я	Катал?цкая царква
Арх?тэктурны стыль	барока
А?тар праекту	Джаван? Батыста Джызлен? ^[d]
Заснавальн?к	Каз?мер Ле? Сапега ? Ле? Сапега
Дата заснаваньня	XVII ст.
Дата скасаваньня	1864
Статус	Дзяржа?ны сьп?с г?сторыка-культурных кашто?насьця? Рэспубл?к? Беларусь
Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза? на мапе Беларус? Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза?
Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза? на В?к?схов?шчы

Касьцёл Сьвятога Крыжа ? кляштар картуза? ? помн?к арх?тэктуры XVII стагодзьзя ? Бярозе . Знаходз?цца на па?ночнай ускра?не места , на г?старычнай Кляштарнай вул?цы ^[a]. Твор арх?тэктуры барока . Аб’ект Дзяржа?нага сьп?су г?старычна-культурных кашто?насьця? Беларус? .

Бяроза?ск? кляштар ? адз?н з трох картуск?х кляштара? у Рэчы Паспал?тай , нэкропаль чарэйска-ружанскай л?н?? роду Сапега? . Гало?ная славутасьць Бярозы Картускай, выя?леная на сучасным меск?м гербе . Комплекс склада?ся з касьцёла, жылых карпусо?, б?бл?ятэк?, шп?таля, аптэк? ? шматл?к?х гаспадарчых пабудова?, аточаных замкавым мурам зь вежам?, капл?цай ? брамай. Побач з кляштарам стая? палац Сапега?. У другой палове XIX ст. расейск?я ?лады зруйнавал? большую частку помн?ка . Да нашага часу захавал?ся рэштк? яго па?днёвай ? заходняй частак.

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вял?кае Княства Л?то?скае [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Закладка нарожнага каменя кляштару зь вял?кай урачыстасьцю адбылася ? 1648 годзе. У ёй удзельн?чал? фундатар Каз?мер Ле? Сапега , б?скуп луцк? ксёндз Андрэй Гемб?нск? ? рымск? нунцыюш ксёндз Ян дэ Торэс . Пад будаваньне комплексу абрал? месца, дзе кал?сьц? ? пушчы бы? знойдзены дра?ляны крыж з выяваю ?суса Хрыста. З гэтай прычыны кляштар асьвяц?л? ? гонар сьвятога Крыжа. Будаваньне скончылася ? 1689 годзе.

Некаторыя дасьледн?к? выказваюць думку, што арх?тэктарам комплексу бы? ?тальянск? майстар Джаваньн? Батыста Джысьлен? , як? цягам 40 гадо? працава? у Рэчы Паспал?тай, але гэтая тэорыя ня мае дакумэнтальных пацьверджаньня?. Асно?ным фундатарам выступ?? Каз?мер Ле? Сапега (сын вядомага дзяржа?нага дзеяча Льва Сапег? ), як? пазьней спачы? у падземнай крыпце кляштарнага касьцёла. Агулам у крыпце захо?вал?ся парэштк? 15 прадста?н?ко? роду Сапега? ? 42 ?ншых сьвецк?х асоба?.

У 1661 годзе скончылася будаваньне касьцёла, асьвечанага ? 1666 годзе. Работы з аздабленьня касьцёла працягвал?ся да XVIII ст., у вын?ку ён ста? адным з найпрыгажэйшых у Райнскай прав?нцы? картускага ордэну, да якога належала Вял?кае Княства Л?то?скае.

Не?забаве кляштар ста? уладальн?кам вял?кай зямельнай маёмасьц?. Крын?цам? яго прыбытку был? апэрацы? зь зямлёй, падарунк? магната? ? шляхты ?замен за права быць пахаваным? ? крыпце касьцёлу. Кляштар займа?ся крэдытаваньнем, акты?на ?дзельн?ча? у мясцовым гандл? ? рамёствах. Ён манапал?зава? у рэг?ёне гандаль сольлю, гарэлкай, в?ном, п?вам, мёдам ? хлебам. Уласнасьцю кляштару был? 2 цагляныя заводы, 2 лесап?лк?, скураны завод, 5 млына?, 8 в?накурня?, 7 корчма?. Колькасьцю манаха? кляштар бы? невял?к?м (усяго 14?16 манаха?), але ме? у валоданьн? каля 2,5 тыс. сяляна?.

За часам? Вял?кай Па?ночнай вайны (1700?1721) пад Бярозай ?шл? ба? пам?ж швэдзк?м? ? расейск?м? войскам?, кляштар бы? разрабаваны.

У XVIII ст. кляштарная б?бл?ятэка нал?чвала 39 рукап?сных кн?г, 2314 друкаваных тамо?.

Пад уладай Расейскай ?мпэры? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Па друг?м падзеле Рэчы Паспал?тай (1793 год), кал? Бяроза апынулася ? складзе Расейскай ?мпэры? , касьцёл ? кляштар працягвал? дзейн?чаць, аднак колькасьць манаха? скарац?лася да 6, расейск?я ?лады пачал? адб?раць кляштарную маёмасьць. Па закрыцьц? картуск?х кляштара? у Польшчы Бяроза?ск? кляштар заста?ся апошн?м дзейным кляштарам ордэну на тэрыторы? былой Рэчы Паспал?тай. Расейск?я ?лады акты?на дамагал?ся л?кв?дацы? кляштару. У 1823 годзе манаха? зьв?навац?л? ва ?дзеле ? па?станьн? Тадэвуша Касьцюшк? (праз 30 гадо? па здушэньн? па?станьня), але не змагл? знайсьц? дастаткова пацьверджаньня?.

Па здушэньн? вызвольнага па?станьня (1830?1831) улады Расейскай ?мпэры? гвалто?на зачын?л? кляштар на падставе таго, што ягоная прыслуга далучылася да аддзелу Ц. Пусло?скага ^[1]. Кляштарную маёмасьць перадал? кадэцкаму корпусу ? Полацку . Бярозу Картускую перайменавал? ? Бярозу-Казённую . Памяшканьн? былога кляштару стал? выкарысто?ваць у якасьц? кашара?. Кляштарная ?нфраструктура ? батан?чны сад ? ста? ? прыходз?л? ? заняпад. Па здушэньн? наступнага нацыянальна-вызвольнага па?станьня (1863?1864) расейск?я ?лады пачал? разьб?раць муры ? карпусы кляштару, будаваць зь ?х кашары. У гэты ж час практычна цалкам зьн?шчыл? касьцёл.

Найно?шы час [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Расейск?я кашары, збудаваны з кляштарнай цэглы

У 1930-я гады ?лады м?жваеннай Польскай Рэспубл?к? ператварыл? былыя расейск?я кашары ? канцэнтрацыйны лягер для камун?ста?, укра?нск?х нацыянал?ста? ? ваеннапалонных.

За савецк?м часам у мурах кляштару разьмясьц?л? вайсковую частку. Па Другой сусьветнай вайне савецк?я ?лады зруйнавал? дом садо?н?ка ? капл?цу.

У пачатку 1990-х гадо? кляштар улучыл? ? сьп?с г?старычна-культурных кашто?насьця? Беларус?. ?снава? праект адна?леньня комплексу. У верасьн? 2014 году завяршылася адна?леньне кляштарнай брамы.

Арх?тэктура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Касьцёл [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Касьцёл ? 3- нэфавая базыл?ка з трыма гранёным? апсыдам? ? гранёным тамбурам пры ?ваходзе. Да сярэдняй апсыды далучалася 8-гранная шмат'ярусная вежа-зван?ца з купалам-баняй , якая фармавала сылюэт ансамбля. Яна стаяла ?нутры прастакутнага панадворку ? мела магутныя сьцены ? вузк?я вокны-байн?цы. Ярусы, прыстасаваныя да гармата?, зьвязвал?ся в?тым? ?сходам? ? то?шчы муро?.

У ?нтэр'еры было 13 алтаро?, аздобленых стукавай лепкай ? разьбой па дрэве, пал?хромным? з пазалотай скульптурам?, карц?нам? мясцовых ? ?тальянск?х майстро?. Дах бы? зь л?ставой медз?, падлога ? з швэдзкага мармуру.

Кляштар [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Карпусы кельля? радавых манаха?, дапаможных ? гаспадарчых служба? утварал? замкнёны ?нутраны двор. Друг? прастакутны двор утварал? кал?доры-галерэ?, што злучал? 2-павярховыя карпусы кельля? манаха?-самотн?ка? з касьцёлам. Кельл? вылучал?ся ? самастойныя жылыя ячэйк? з маленьк?м? ?нутраным? дворыкам?. Дэкараты?нае аздабленьне ? п?лястры , гарызантальныя ? вэртыкальныя падзелы, глыбок?я н?шы, ф?гурныя франтоны ^[2].

Брама [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Брама ? абарончы будынак з байн?цам? . Яна вяла ? двор, прызначаны пад гаспадарчыя патрэбы ? абслуго?ваньне наведвальн?ка?.

Галерэя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Г?старычная граф?ка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Старая граф?ка
1660 г.
Эп?таф?я Па?лу Яну Сапегу , 1680 г.
1743 г.
Касьцёл, 1750 г.

XVIII ст.
Касьцёл, 1837 г.
Касьцёл, 1837 г.
Н. Орда , 1861 г.

Паводле Н. Орды, 1875 г.
Б. Падбельск?, 1861 г.
Б. Падбельск?, 1861 г.
1916 г.

Г?старычныя здымк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Старыя здымк?
да 1915 г.
1906 г.
1906 г.
Шп?таль, 1925 г.

Дом садо?н?ка, 1906 г.
Зруйнаваны касьцёл, 1906 г.
1915?1918 гг.
Дом садо?н?ка, 1915 г.

Дом садо?н?ка, 1915 г.
1925 г.
Дом садо?н?ка, 1925 г.
Брама, 1925 г.

Вежа, 1925 г.
Вежа, 1925 г.
Вежа, 1925 г.
Капл?ца, 1925 г.

?нтэр'ер, 1925 г.
да 1939 г.
да 1939 г.
Капл?ца, да 1939 г.

Сучасныя здымк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сучасны стан
Агульны выгляд
Адно?леная брама
Адно?леная брама
Рэштк? касьцёла

Ру?ны шп?таля
Гаспадарчыя памяшканьн?
Вежа
Абарончы мур

За?ваг? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

^ Цяперашняя аф?цыйная назва ? вул?ца Пушк?на

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

^ Ярашэв?ч А. Бяроза?ск? кляштар картэз?янца? // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 1. 365.
^ Чартурыя У., Габрусь Т. Бяроза?ск? касцёл ? кляштар картэз?янца? // Арх?тэктура Беларус?. Энцыкл. ? Менск , 1993. С. 101.

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Арх?тэктура Беларус?: Энцыклапедычны даведн?к. ? Менск : Беларус. энцыкл., 1993. ? 620 с.: ?л. ISBN 5-85700-078-5 .
Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя, 2005. ? Т. 1: Абаленск? ? Кадэнцыя. ? 684 с. ? ISBN 985-11-0314-4
Кулаг?н А. Катал?цк?я храмы Беларус?: Энцыкл. даведн?к / А. Кулаг?н; фатограф А. Дыбо?ск?. ? 2-е выд. ? Менск : БелЭн, 2008. ? 488 с.: ?л. ISBN 978-985-11-0395-5 .

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

[1] Цяперашняя аф?цыйная назва ? вул?ца Пушк?на

[2] Ярашэв?ч А. Бяроза?ск? кляштар картэз?янца? // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 1. 365.

[3] Чартурыя У., Габрусь Т. Бяроза?ск? касцёл ? кляштар картэз?янца? // Арх?тэктура Беларус?. Энцыкл. ? Менск , 1993. С. 101.

[a]

[1]

[2]