А?льпы
(
па-нямецку
:
Alpen
,
па-француску
:
Alpes
,
па-?тальянску
:
Alpi
,
па-славенску
:
Alpe
) ? самыя высок?я
горы
Э?ропы
, знаходзяцца на тэрыторы?
Францы?
,
?тал??
,
Швайцары?
,
Нямеччыны
,
А?стры?
,
Л?хтэнштайну
?
Славен??
. Адна з найвял?кшых сыстэма? горных хрыбто? у
Э?ропе
, якая цягнецца прыкладна 1200 к?лямэтра?. Горы ??был? сфармаваныя на працягу дзясятка? м?льёна? гадо? на месцы сутыкненьня афрыканскай ? э?раз?йскай тэктан?чных пл?т. Найбольш вышэзнай кропкай сыстэмы зья?ляецца гара
Манблян
, якая месьц?цца каля француска-?тальянскай мяжы ? мае 4810 мэтра? у вышыню.
Альпы маюць выгляд складанай сыстэм хрыбто?, якая цягнецца дугой ад
М?жземнага мора
да дунайскай ра?н?ны. Да?жыня каля 1200 км (па ?нутраным боку дуг? каля 750 км), шырыня да 260 км. Дал?най пам?ж
Бодэнск?м возерам
?
возерам Кома
дзеляцца на больш высок?я Заходн?я Альпы (вышыня да 4807 мэтра?, гара
Манблян
) ? больш н?зк?я ? шырок?я ?сходн?я Альпы (да 4049 мэтра?, гара
Бэрдына
).
Паходжаньне назвы незразумелае, некаторыя дасьледчык? зьвязваюць яе з
кельцк?м
коранем
alb
, як? азначае ≪вышыня≫, ?ншыя зьвязваюць з
лац?нск?м
albus
? ≪белы≫, што больш падыходз?ць да альп?йск?х вяршынь. Другая г?потэза менш верагодная, таму што на тэрыторы? ?сяго горнага ланцуга азначэньне ≪alp≫ аднос?цца да высакагорных паш, а не да вяршынь.
Альпы ?
А?стры?
Альпы створаны ? асно?ным тэктан?чным? зрухам? альп?йскага пэрыяду гора?зьн?кненьня. Самая высокая ? цэнтральная частка Альпа? складаецца са старажытных крыштал?чных (гнейсы, сьлюдзяныя
лупняк?
) ? мэтамарф?чных (кварцава-ф?л?тавыя лупняк?) парод, вызначаецца горным, рэльефам з шырок?м распа?сюджваньнем
лядо?ня?
(1200 лядо?ня?, агульнай плошчай 4000 км²).
Альпы ? важны кл?матастваральны фактар Э?ропы. На по?нач ? захад ад ?х разьмешчаны тэрыторы? з умераным кл?матам, на по?дзень ? субтрап?чны м?жземнаморск? кл?мат. Ападка? на заходн?х ? па?ночна-заходн?х сх?лах 1500?2000 мм, месцам? да 4000 мм у год. У Альпах бяруць крын?цы
Райн
,
Рона
,
По
,
Адыджэ
, правыя прыток?
Дунаю
. Шмат азёра? лядовага ? тэктан?чна-лядовага паходжаньня (
Бодэнскае
,
Жэнэ?скае
,
Кома
,
Ляга-Маджорэ
? ?ншыя).
Добра бачна вышынная паяснасьць
кл?мату
. Да вышын? 800 м кл?мат умерана цёплы, на па?днёвых сх?лах ? м?жземнаморск?, шмат
в?наградн?ка?
,
садо?
, палё?, м?жземнаморская расьл?ннасьць, шырокал?ставыя лясы. На вышын? 800?1800 м кл?мат умераны, в?льготны; шырокал?ставыя лясы паступова замяшчаюцца хваёвым?. Да вышын? 2200?2300 м кл?мат субальп?чны, халодны. Пераважаюць кусты ? луг?. Вышэй, да мяжы вечных сьняго? ? альп?йск? пояс з халодным кл?матам, пераважаюць альп?йск?я луг?, большую частку году пакрытых
сьнегам
. Яшчэ вышэй ? пояс зь ледав?кам?, сьнегам, камян?стым? сх?лам?.
Альпы ? раён з разьв?тай ?нфраструктурай м?жнароднага турызму, альп?н?зму ? горналыжнага спорту.
Эдэльвэйс альп?йск?
У альп?йск?х раёнах было выя?лена трынаццаць тысяч в?да?
расьл?н
. Альп?йск?я расьл?ны згрупаваныя па асяродзьдз? пражываньня ? тыпу глебы, якая можа складацца з
вапняку
ц? быць ня вапнавай. Асяродзьдз? пражываньня альп?йскага рэг?ёну вагаюцца ад луго?,
балота?
,
лясо?
, пры гэтым л?сьцевых ? ?гл?чных, да
марэна?
, скала? ? хрыбто?.
Альпы зья?ляюцца месцам ?снаваньня для 30 тысяча? в?да?
жывёл
, пачынаючы ад самых маленьк?х
сьнегавых блоха?
да
бурых мядзьведзя?
, мног?я зь як?х адаптавал?ся да суровых халодных умова? ? жыцьця на вял?к?х вышынях да такой ступен?, што некаторыя здольныя выжыць тольк? ? канкрэтным м?кракл?маце над або н?жэй сьнеговай л?н??.