??е

	??е ; лац. I?je
	; Касьцёл ? кляштар бэрнардына?
Герб ??я	Сьцяг ??я
Дата заснаваньня:	1444
Кра?на:	Беларусь
Вобласьць :	Гарадзенская
Раён :	??е?ск?
Плошча :	45,97 км²
Насельн?цтва ( 2018 )
колькасьць:	7702 чал.
шчыльнасьць :	167,54 чал./км²
Часавы пас :	UTC+3
Тэлефонны код :	+375 1595
Паштовы ?ндэкс :	231330
СААТА :	4229501000
Нумарны знак :	4
Геаграф?чныя каардынаты :	53°55′50.56″ пн. ш. 25°46′12.94″ у. д. ? / ? 53.9307111° пн. ш. 25.7702611° у. д. Каардынаты : 53°55′50.56″ пн. ш. 25°46′12.94″ у. д. ? / ? 53.9307111° пн. ш. 25.7702611° у. д.
	??е на мапе Беларус? ± ??е
	Галерэя здымка? у В?к?схов?шчы

Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама ??е (неадназначнасьць) .

??е ? места ? Беларус? , на рацэ ??янцы . Адм?н?страцыйны цэнтар ??е?скага раёну Гарадзенскай вобласьц? . Насельн?цтва на 2018 год ? 7702 чалавек? ^[1]. Знаходз?цца за 158 км на ?сход ад Горадн? , за 10 км ад чыгуначнай станцы? Га?я (л?н?я Л?да ? Маладэчна ), вузел а?тамаб?льных дарог на Менск , Л?ду , Наваградак .

??е ? да?няе мястэчка г?старычнай Ашмяншчыны (частка В?леншчыны ), кол?шняя стал?ца графства. Да нашага часу тут захавал?ся комплекс кляштару бэрнардына? з касьцёлам Сьвятых апостала? Пятра ? Па?ла , дра?ляны татарск? мячэт , мураваныя сынагог? ? традыцыйная местачковая забудова, помн?к? арх?тэктуры XVI ? пачатку XX ст. Сярод мясцовых славутасьця? вылуча?ся кальв?нск? збор, помн?к арх?тэктуры XVI ст., зруйнаваны расейск?м? ?ладам? , ? барокавая памятная капл?чка на В?ленск?м гасьц?нцы, помн?к арх?тэктуры XVIII ст, зьн?шчаны савецк?м? ?ладам? .

Назва [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?снуе некальк? меркаваньня? пра этымалёг?ю тапон?му ??е. На думку географа Вадз?ма Жучкев?ча , гэтая назва мае славянскае паходжаньне (ад найменьня дра?н?ннай пароды ?вы ? вярбы) ^[2]. Такога ж пункту гледжаньня прытрымл?ваецца акадэм?к Польскай акадэм?? навук Генрык Ла?мянск? ^[3]. Таксама ?снуе меркаваньне, што тапон?м мае ф?нска-вугорскае паходжаньне ? перакладаецца на беларускую мову, як 'выток рак?' ^[4]. М?ж тым ??е перакладаецца з татарскай мовы як 'гняздо' альбо 'хата', а само мястэчка зда?на л?чыцца стал?цай беларуск?х татара?.

У 3-м томе ≪Жывап?снай Расе?≫ П. Сямёна? сьцьвярджае, што сьпярша ??е называлася Е?е , а заснавальн?цай пасел?шча была жонка вял?кага князя Гедз?м?на Ева. Але ? г?старычных дакумэнтах XVII ст. мястэчка значыцца як ??е , у некаторых крын?цах сустракаецца пад назвай ?вь ^[2].

Варыянты назвы ? г?старычных крын?цах: Iwye (3 л?пеня 1510 году) ^[5]; Иве (1553 год) ^[6].

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Г?сторыя ??я

Вял?кае Княства Л?то?скае [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Упершыню ??е ?пам?наецца ? XV стагодзьдз? як вял?какняск? двор. У 1444 годзе вял?к? князь Каз?мер перада? пасел?шча маршалку земскаму П. Мантыгердав?чу , як? заснава? тут касьцёл Сьвятых Апостала? Пятра ? Па?ла. З 1-й паловы XV? стагодзьдзя пасел?шча знаходз?лася ? валоданьн? Забярэз?нск?х , у 1558?1654 гадох ? К?шка? .

У сярэдз?не XV? стагодзьдзя ? ??? было 4 вул?цы ? В?ленская, Наваградзкая, Крывая ? Новая ^[7]. Паводле ?нвэнтару 1563 году, тут было 123 уладальн?к? дамо?, 23 чалавек? займал?ся рамяством ^[7]. Згодна з адм?н?страцыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565?1566 гадо? пасел?шча ?вайшло ? склад Ашмянскага павету .

У 2-й палове XV? стагодзьдзя ??е стала адным з цэнтра? арыянства ? Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м, тут ?снавала арыянская школа. У 1585?1593 гадох рэктарам школы бы? мысьляр-гуман?ст ? пэдагог Ян Л?цын? Намысло?ск? . На 1598 год у пасел?шчы працавал? 2 карчмы; было 129 сядз?бных пляца?, а таксама 19 пляца?, адведзеных татарам за межам? пасел?шча.

З 1610 году ? ??? працавала выдавецтва Троцкага брацтва. У 1631 годзе кашталян троцк? ? ваявода амсьц?сла?ск? М?калай К?шка заснава? кляштар ордэна бэрнардына?, якому перада? Петрапа?ла?ск? касьцёл. Пры кляштары дзеял? школа, шп?таль ? б?бл?ятэка. У гэты ж час у ??? збудавал? дра?ляны фарны касьцёл. На 1634 год у пасел?шчы было 180 дваро?, 3 вул?цы ? Рынак. На 1685 год у ??? было 79 уласьн?ка? дамо? ? сядз?ба?, зь як?х 49 чалавек валодал? ворным? землям? ^[7]. У 2-й палове XV?? ? 1-й палове X?Х стагодзьдзя? пасел?шча знаходз?лася ? валоданьн? Слушка? , Глябов?ча? , Жыжэмск?х , Аг?нск?х , Сапега? , Тызэнга?за? . У 1742 годзе ??е атрымала статус мястэчка ^[7].

Старая граф?ка ??я, 1898 год
Вул?ца Касьцельная
Памятная капл?ца
Рэштк? кальв?нскага збору ^[8]
Мячэт

Пад уладай Расейскай ?мпэры? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У вын?ку трэцяга падзелу Рэчы Паспал?тай (1795 год) ??е апынулася ? складзе Расейскай ?мпэры? , дзе стала цэнтрам воласьц? Ашмянскага павету. Зь сярэдз?ны X?Х стагодзьдзя мястэчка знаходз?лася ? валоданьн? графа? Замойск?х .

У 1861 годзе ? ??? адбылося сялянскае па?станьне, якое жорстка здушыл? расейск?я войск?. У 1882 годзе коштам граф?н? Замойскай у мястэчку збудавал? мячэт , як? дзее дагэтуль. Паводле перап?су 1897 году, у ??? было 387 дваро?, касьцёл, капл?ца, сынагога, 3 юдэйск?я мал?то?ныя дамы, мячэт, народная вучэльня, аптэка, млын, 17 крама?, 4 карчмы; штогод праводз?лася 5 к?рмашо?.

За часам? Першай сусьветнай вайны ? 1915 годзе ??е занял? войск? Нямецкай ?мпэры? .

Найно?шы час [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

25 сакав?ка 1918 году згодна з Трэцяй Уста?ной граматай ??е абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспубл?к? . 1 студзеня 1919 году ? адпаведнасьц? з пастановай ? зьезду КП(б) Беларус? яно ?вайшло ? склад Беларускай ССР ^[9]. Паводле Рыскай м?рнай дамовы 1921 году мястэчка апынулася ? складзе м?жваеннай Польскай Рэспубл?к? , дзе стала цэнтрам гм?ны Валожынскага павету Наваградзкага ваяводзтва .

У 1939 годзе ??е ?вайшло ? БССР , дзе ? 1940 годзе атрымала аф?цыйны статус гарадзкога пасёлку ? стала цэнтрам раёну. У Другую сусьветную вайну з 29 чэрвеня 1941 да 8 л?пеня 1944 году мястэчка знаходз?лася пад акупацыяй Трэцяга Райху .

12 студзеня 2000 году ??е атрымала статус места ^[10].

Места на старых здымках
Касьцёл , каля 1900 г.
Вул?ца Касьцельная, 1916 г.
Рынак, 1917 г.
Камян?ца на Рынку, 1915?1918 гг.

Вул?ца Наваградзкая. Мячэт , 1916 г.
Сынагога, 1910 г.
Млын на ??янцы, 1916 г.
Вул?ца Конская,
1915?1918 гг.

Насельн?цтва [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Дэмаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

XIX стагодзьдзе : 1869 год ? 2123 чал. (1054 муж. ? 1070 жан.) ^[11]; 1897 год ? 3,7 тыс. чал. ^[3]
XX стагодзьдзе : 1971 год ? 5 тыс. чал. ^[12]; 1995 год ? 8,6 тыс. чал.; 1998 год ? 8,8 тыс. чал. ^[13]
XXI стагодзьдзе : 2006 год ? 8,6 тыс. чал.; 2009 год ? 8174 чал. ^[14] (перап?с); 2016 год ? 7712 чал. ^[15]; 2017 год ? 7630 чал. ^[16]; 2018 год ? 7702 чал. ^[1]

Адукацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У ??? працуюць сярэдняя школа, г?мназ?я,школа-?нтэрнат, музычная школа, дз?цяча-юнацкая спартовая школы, 4 дашкольныя ?становы.

Мэдыцына [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Мэдычнае абслуго?ваньне насельн?цтва ажыцьця?ляе меская лякарня.

Культура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Дзеюць 2 б?бл?ятэк?, дом культуры.

Спорт [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У ??? ёсьць футбольная каманда ≪Надзея≫, якая бярэ ?дзел у рэг?янальных спаборн?цтвах Гарадзенскай вобласьц?.

Забудова [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Плян [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Плянавальная структура ??я складалася г?старычна, яе абумов?ла разьмяшчэньне на перакрыжаваньн? шляхо? на Менск, Л?ду ? Наваградак. Цяпер гэта гало?ныя вул?цы мястэчка, як?я зья?ляюцца ядром забудовы. На скрыжаваньн? гало?ных вул?ца? знаходз?цца пляц (былы Рынак). У цэнтральнай частцы забудова канца XIX ? пач. ХХ стагодзьдзя?, пераважна цагляная, 2-павярховая, гэтак званыя ≪жыдо?ск?я≫ дамк?.

На ?скра?нах мястэчка ? аднапавярховая жылая забудова сядз?бнага тыпу. На па?ночным захадзе ?твары?ся м?крараён, забудаваны 3-х ? 5-павярховым? жылым? дамам?, разьмяшчаецца гасьц?н?ца. Будаваньне новага жыльля вядзецца ?ва ?сходняй частцы.

Вул?цы ? пляцы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Аф?цыйная назва	Г?старычная назва	Былыя назвы
1 Мая вул?ца	В?ленская вул?ца
Камсамольская плошча	Рынак пляц
Карла Маркса вул?ца	Касьцельная вул?ца Бэрнардынская вул?ца
Савецкая вул?ца	Наваградзкая вул?ца	Адама М?цкев?ча вул?ца
Чкалава вул?ца	Крывая вул?ца
Энгельса вул?ца	Конская вул?ца

У тэлефонным даведн?ку 1939 году ?пам?наюцца Гандлёвая ? Надрэчная вул?цы ^[17].

Эканом?ка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Прадпрыемствы харчовай прамысловасьц? ? сацыяльна-побытавага абслуго?ваньня.

Камб?нат каапэраты?най прамысловасьц? ??е?скага раённага спажывецкага таварыства

Турыстычная ?нфармацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?нфрастуктура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Спын?цца можна ? гатэл? ≪??е≫ ^[18].

Славутасьц? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Забудова г?старычная (XIX ? пачатак ХХ ст.)
Капл?ца Сьвятой Барбары (XIX ст.)
Касьцёл Сьвятых апостала? Пятра ? Па?ла ? кляштар бэрнардына? . Знаходз?цца на г?старычнай Касьцельнай вул?цы. Помн?к арх?тэктуры готык? ? барока, адбудаваны ? 1787 годзе з будынка канца XV? стагодзьдзя. Побач з касьцёлам маг?ла кс. ?льдэфонса Боб?ча ? беларускага сьвятара ? п?сьменьн?ка
Млын (XIX?XX стагодзьдз?)
Мог?лк?: татарск?я (М?зар), юдэйск?я
Мячэт (1884)
Парк (XIX ст.)
Сынагог? (пач. ХХ ст.)

Страчаная спадчына [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Кальв?нск? збор (≪Сынодз?к≫)
Капл?чка
Сынагога
Сядз?ба Аг?нск?х
Фарны касьцёл

Галерэя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Краяв?ды места
Касьцёл Сьвятых Пятра ? Па?ла
?нтэр’ер касьцёла
Кляштар бэрнардына?
Капл?ца Сьвятой Барбары

Мячэт
Сынагога
Млын
Татарск? м?зар

Асобы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Валеры Карашко? (нар. 1953) ? дзяржа?ны дзяяч Беларус?

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

^ ^а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
^ ^а ^б Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич . ? Мн. : Изд-во БГУ, 1974. ? 448 с. С. 144.
^ ^а ^б Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка ??е?скага раёна. ? Мн. : БЕЛТА, 2002.
^ Баршчэ?ская Н. Уплы? суседн?х народа? на зьмену дзяржа?нага назову Беларус? 1?4 , Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё , 17 кастрычн?ка 2007 г.
^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atk?rimas. ? Vilnius, 2015. P. 127.
^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atk?rimas. ? Vilnius, 2015. P. 168.
^ ^а ^б ^в ^г Грынявецк? В. ??е // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 1. С. 680.
^ Jankowski Cz. Powiat oszmia?ski: materjały do dziejow ziemi i ludzi. Cz. 3. ? Petersburg, 1898. S. 59.
^ Вял?к? г?старычны атлас Беларус? . У 4 т. Т. 4. ? М?нск, 2018. С. 20.
^ Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 12 января 2000 года ≪Об отнесении городского посёлка Ивье Гродненской области к категории городов районного подчинения≫
^ Wejssenhof J. Iwje // Słownik geograficzny... T. III. ? Warszawa, 1882. S. 324.
^ Шаблюк В. ??е // ЭГБ . ? Мн. : 1996 Т. 3. С. 510.
^ БЭ . ? Мн. : 1998 Т. 7. С. 366.
^ Перепись населения ? 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
^ Spis Abonentow Sieci Telefonicznej Okr?gu Dyrekcji Poczt i Telegrafow w Wilnie na 1939 r. ? Wilno, 1939. S. 28.
^ Туристская энциклопедия Беларуси. ? Мн. , 2007.

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : БелЭн , 1998. ? Т. 7: Заста?ка ? Кантата. ? 604 с. ? ISBN 985-11-0130-3
Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя, 2005. ? Т. 1: Абаленск? ? Кадэнцыя. ? 684 с. ? ISBN 985-11-0314-4
Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка ??е?скага раёна. ? Мн. : БЕЛТА, 2002. ? 510 с.: ?л. ISBN 985-6302-45-5 .
Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн. : БелЭн , 1996. ? Т. 3: Г?мназ?? ? Кадэнцыя. ? 527 с. ? ISBN 985-11-0041-2
Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowia?skich . Tom III: Haag ? K?py. ? Warszawa, 1882. S. 324 .

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

[belstat2018-1] а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь

[zh-2] а ^б Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич . ? Мн. : Изд-во БГУ, 1974. ? 448 с. С. 144.

[ReferenceA-3] а ^б Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка ??е?скага раёна. ? Мн. : БЕЛТА, 2002.

[4] Баршчэ?ская Н. Уплы? суседн?х народа? на зьмену дзяржа?нага назову Беларус? 1?4 , Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё , 17 кастрычн?ка 2007 г.

[5] Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atk?rimas. ? Vilnius, 2015. P. 127.

[6] Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atk?rimas. ? Vilnius, 2015. P. 168.

[evkl-7] а ^б ^в ^г Грынявецк? В. ??е // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 1. С. 680.

[8] Jankowski Cz. Powiat oszmia?ski: materjały do dziejow ziemi i ludzi. Cz. 3. ? Petersburg, 1898. S. 59.

[9] Вял?к? г?старычны атлас Беларус? . У 4 т. Т. 4. ? М?нск, 2018. С. 20.

[10] Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 12 января 2000 года ≪Об отнесении городского посёлка Ивье Гродненской области к категории городов районного подчинения≫

[11] Wejssenhof J. Iwje // Słownik geograficzny... T. III. ? Warszawa, 1882. S. 324.

[12] Шаблюк В. ??е // ЭГБ . ? Мн. : 1996 Т. 3. С. 510.

[13] БЭ . ? Мн. : 1998 Т. 7. С. 366.

[belstat-14] Перепись населения ? 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь

[belstat2016-15] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь

[belstat2017-16] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь

[17] Spis Abonentow Sieci Telefonicznej Okr?gu Dyrekcji Poczt i Telegrafow w Wilnie na 1939 r. ? Wilno, 1939. S. 28.

[18] Туристская энциклопедия Беларуси. ? Мн. , 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]