Амсьц??сла?
?
места
?
Беларус?
, на рацэ
В?хры
. Адм?н?страцыйны цэнтар
Амсьц?сла?скага раёну
Маг?лё?скай вобласьц?
. Насельн?цтва на 2018 год ? 10 343 чалавек?
[1]
. Знаходз?цца за 95 км ад
Маг?лёва
, за 19 км ад чыгуначнай станцы?
Ходасы
(л?н?я
Ворша
?
Крыча?
). Вузел а?тамаб?льных дарог на Маг?лё?,
Горк?
,
Крыча?
,
Чавусы
,
Хаслав?чы
.
Амсьц?сла? ?
магдэбурскае
места
, цэнтар
г?старычнага рэг?ёну
, старажытны
замак
Вял?кага Княства Л?то?скага
. Да нашага часу тут захавал?ся гарадз?шчы
Дзявочая
?
Замкавая
горы, фрагмэнты да?няга
Туп?чэ?скага манастыра
(
зруйнаваны савецк?м? ?ладам?
),
барокавы
комплекс езу?цкага калег?юма з касьцёлам Сьвятога М?хала
,
клясыцыстычныя
Траецкая
?
Спаская
цэрквы ?
перабудаваны расейск?м? ?ладам?
пад
мура?ё?ку
кол?шн?
касьцёл Найсьвяцейшай Панны Мары? Анёльскай пры кляштары бэрнардына?
. Сярод мясцовых славутасьця? вылучаецца
касьцёл Найсьвяцейшай Панны Мары? пры кляштары кармэл?та?
, помн?к арх?тэктуры
в?ленскага барока
з ун?кальным? фрэскам?, прысьвечаным?
гвалту над м?рным насельн?цтвам з боку маско?ск?х захопн?ка?
у 1654 годзе. Гэты ? ?ншыя арх?тэктурныя помн?к? Амсьц?слава з савецк?х часо? знаходзяцца ? занядбаным стане ? патрабуюць неадкладнай
кансэрвацы?
?
рэста?рацы?
.
Тапон?м
Амсьц?сла? утвары?ся ад ?мя Мсьц?сла? (?маверна, ад асновы мост ? масьц?ць)
[2]
. Летап?сны заснавальн?к места, князь смаленск?
Расьц?сла? Мсьц?слав?ч
, унук
Уладз?мера Манамаха
, ушанава? у ягонай назьве памяць пра свайго бацьку
Мсьц?слава Вял?кага
[3]
. Варыянты
нап?саньня
назвы ? г?старычных крын?цах:
Мстислав
,
Мстиславль
. Варыянт
лац?нскага
нап?саньня назвы места на мапе 1695 году ?
Mscislau
.
У
сучаснай беларускай мове (клясычны правап?с)
старада?н? тапон?м ? вытворны ад яго прыметн?к аформ??ся з уста?ным галосным ≪а≫: Амсьц?сла? ? амсьц?сла?ск?
[4]
, што адпавядае традыцыйнаму выма?леньню мясцовых жыхаро?
[5]
[6]
.
Цяперашняе аф?цыйнае нап?саньне
назвы места ?
Мсц?сла?
, тым часам у нарматы?ным даведн?ку ≪
Назвы населеных пункта? Рэспубл?к? Беларусь
≫ форма
Амсц?сла?
ф?ксуецца як варыянтная. Гэта значыць, што пры жаданьн? мясцовых жыхаро? ? ?лада? яна можа стаць нарматы?най. Мовазна?ца
Валянц?на Лемцюгова
зьвяртае ?вагу на тое, што форма Амсьц?сла? адлюстро?вае адну з характэрных
фанэтычна
-
артаграф?чных
асабл?васьця? беларускай мовы (ная?насьць прыста?ных галосных) ? таму зус?м заканамерна можа прэтэндаваць на нарматы?ную
[7]
. Разам з тым яна аддае перавагу форме
Мсьц?сла?
з прычыны большай бл?зкасьц? да старажытнай
марфаляг?чнай
формы (
Мстиславль
), што дазваляе рэканструяваць паходжаньне назвы места. Тым часам мовазна?ца
В?нцук Вячорка
паказвае, што зьбег зычных у пачатку назвы ?сё ж вымагае прыста?нога галоснага ? дзеля м?лагучнасьц? ? зручнасьц? выма?леньня. У якасьц? абгрунтаваньня слушнасьц? назвы Амсьц?сла? ён прыводз?ць ная?ную ? мясцовых гаворках спрошчаную форму
Амц??сла?
, прытым гэтая форма (як ? асно?ная назва Амсьц?сла?) ужываецца незалежна ад таго, на як? гук (зычны або галосны) сканчаецца папярэдняе слова
[8]
.
- Асно?ны артыкул:
Г?сторыя Амсьц?слава
|
|
|
Юры, князь Мсьц?сла?ск? ? ягоная жонка Соф'я
|
Першы п?сьмовы ?пам?н пра Амсьц?сла? зьмяшчаецца ? грамаце князя смаленскага
Расьц?слава
, якая датуецца 1136?1150 гадам?
[9]
, хоць у пазьнейшай летап?снай крын?цы падаецца больш раньняя дата заснаваньня пасел?шча ? 1135 год
[3]
.
Пад 1156 годам Амсьц?сла? упам?наецца ?
?пацье?ск?м летап?се
як
горад
Смаленскага княства
. Старажытнае пасел?шча ?зьн?кла на Замкавай гары (дасьледн?к? ? 1959?1969 гадох выяв?л? тут культурны пласт з прадметам? Х???XV?? стагодзьдзя?, дра?ляным? пабудовам?, маставым?) ? складалася з замка, умацаванага ровам ? валам?, ? вакольнага места. У 2-й палове Х?? ст. Амсьц?сла?, ?маверна, бы? другой рэзыдэнцыяй смаленск?х князё?. У 1180 годзе Раман Расьц?славав?ч адп?са? пасел?шча ? валоданьне свайму сыну Мсьц?славу, як? пера?твары? яго ? стал?цу ?дзельнага княства. Расьц?сла? Раманав?ч ? першы князь амсьц?сла?ск?.
У сярэдз?не X?V ст.
[9]
вял?к? князь
Альгерд
выдзял?? Амсьц?сла? з Смаленскага княства ? далучы? да
Вял?кага Княства Л?то?скага
, дзе места засталося ? валоданьн? тутэйшай княскай дынасты?. Тагачаснае Амсьц?сла?скае княства яднала ? сва?м складзе воласьц? ?здо?ж сярэдняй плын?
Сажа
?
Дняпра
:
Маг?лё?
,
Цяцерын
,
Княжыцы
,
Дрока?
,
Крыча?
,
Папова Гара
?
Мгл?н
, а таксама далучаную
В?та?там
воласьць
Малохву
?здо?ж правага берага рак?
В?хры
? яе прытока Малохвы.
У X?V?XV стагодзьдзя? Амсьц?сла? бы? гандлёва-рамесным цэнтрам, цесна зьвязаным эканам?чна з
Маг?лёвам
,
В?льняй
,
Кракавам
,
Но?гарадам
,
Разаньню
? ?ншым? местам?. У 1359 годзе
вял?к? князь
Альгерд
пасадз?? у Амсьц?славе свайго намесьн?ка, а пазьней перада? места свайму сыну
Лугвену
, заснавальн?ку роду князё?
Мсьц?сла?ск?х
[9]
. У 1386 годзе каля места адбылася
б?тва на рацэ В?хры
(
be
)
. 15 л?пеня 1410 году мясцовая
харугва
?зяла ?дзел у
Грунвальдзкай б?тве
.
У 1501 годзе пад Амсьц?славам адбылася
б?тва
пам?ж войскам?
ВКЛ
?
Масков??
, у якой перамогу атрымал? маско?ск?я войск?. Апошн?я, аднак, ня здолел? захап?ць
горад
. На той жа час прыпадае згасаньне роду Лугвенав?ча?, а Амсьц?сла?скае княжаньне праз шлюбныя зьвязк? перайшло да
засла?ск?х князё?
. З 1527
[9]
году Амсьц?сла? праз згасаньне роду Засла?ск?х перайшо? у валоданьне
вял?кага князя
Жыг?монта А?густа
? ста? цэнтрам староства. Згодна з адм?н?страцыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565?1566 гадо? места атрымала статус стал?цы
Амсьц?сла?скага ваяводзтва
, у склад якога ?вайшла тэрыторыя кол?шняга Амсьц?сла?скага княства, Крыча?скай воласьц? ? прыватных маёнтка?, папярэдне вылучаных зь ?хнага складу
[10]
. У 1614 годзе ? Амсьц?славе збудавал? першы касьцёл з фундацы? старосты
Пятра Паца
.
16 жн??ня 1634 году
кароль
?
вял?к? князь
Уладз?сла? Ваза
нада? Амсьц?славу
Магдэбурскае права
? меск? герб: ≪у залатым пол? збройная рука зь мечам ? Малая
Пагоня
≫
[11]
. У 1637 годзе насупраць Замкавай гары збудавал? касьцёл ? кляштар кармэл?та?, з 1654 году пача? дзеяць кляштарны комплекс дам?н?кана?. У 1641 годзе непадалёк ад Амсьц?слава браты Маскев?чы заснавал? Туп?чэ?ск? мужчынск? манастыр. У 1690 годзе ? месьце зьяв?л?ся езу?ты, як?я заснавал? тут м?с?ю, пазьней ? рэзыдэнцыю ? калег?юм
[9]
.
Захавал?ся сьведчаньн? азначэньня жыхаро? Амсьц?слава ? вакол?ца?
л?цьв?нам?
: ≪
литвин мстисловец Юря Телега
≫ (1609?1610 гады)
[12]
, ≪
…Матюшка [Михайлов] в роспросе сказался: родом он литвин
[a]
,
белорусец
Мстиславского повету
<…> жена его Полашка сказалась: родом литовка, белоруска Мстиславского ж повету
≫ (1631 год)
[15]
, ≪
литвин Куземка Головач… шляхтич… Мстиславского повету
≫ (1632 год)
[16]
, ≪
…литвин ? белорусец Степан Голынский <…> Мстиславского повету
≫ (1633 год)
[17]
, ≪
литвин… Андрюшка Петров, купец мстисловец
≫ (1644 год)
[18]
. Паводле каталёгу студэнта? Грэцкай калег?? ? Рыме, А?густын Тамашэ?ск? азначаецца як
Lithuanus, Mscislavia
(1780 год)
[19]
.
22 л?пеня 1654 году ? пачатку
вайны Маско?скай дзяржавы з Рэччу Паспал?тай
маско?ск?я захопн?к? на чале з А. Трубяцк?м учын?л? ? Амсьц?славе
крывавы гвалт
, у вын?ку якога заг?нул? амаль 15 000 чалавек, у жывых застал?ся тольк? каля 700 месьц?ча?
[20]
. Места знаходз?лася пад акупацыяй да 1661 году. Па вайне Амсьц?сла? надо?га заняпа? ? больш н?кол? не дасягну? былой вел?чы.
У вын?ку
першага падзелу
Рэчы Паспал?тай
(1772 год) Амсьц?сла? апыну?ся ? складзе
Расейскай ?мпэры?
, дзе ста? цэнтрам прав?нцы? (з 1773 году цэнтар павету
Маг?лё?скай губэрн?
). У гэты час тут дзеял? 6 мураваных цэрква?, 4 катал?цк?я кляштары ? адна дра?ляная царква. У 1781 годзе расейск?я ?лады даравал? месту новы герб: у н?жняй часцы шчыта знаходз?лася выява чырвонай л?с?цы ≪
як?х зьвяро? у вакол?цах гэтага места вельм? шмат маецца
≫ (
рас
.
каковыми зверьми окрестности сего города весьма изобилуют
), у верхняй частцы ? палова гербу Расейскай ?мпэры?, аднак у 1797 годзе ?мпэратрыца расейская
Кацярына II
унесла зьмены ? герб: ≪
чырвоны во?к галава ?лева
≫ (
рас
.
червлёный волк голова влево
). На 1785 год у Амсьц?славе было 502 двары, у 1791 годзе адкрылася шляхецкая, а ? 1810 годзе ? духо?ная вучэльня. У 1802 годзе ? месьце збудавал? сьвечачны завод.
На 1852 год у Амсьц?славе працавал? двухклясная народная вучэльня, дваранская вучэльня, прыватная жаночая школа ? 2 жыдо?ск?я вучэльн?. У 1861 годзе працавал? вапнавы завод (з 1830 году), 2 пл?савыя мануфактуры, фабрыка бава?няных ткан?н (з 1833 году) ? крупадзёка, з 1865 году пачала працаваць гарбарня, з 1867 году ? цагельня, з 1874 году ? маслабойня. Дзеяла паштовая станцыя на тракце Ворша ? Кл?мав?чы ? Касьцюков?чы, якая ? 1880 годзе мела 10 коней. У 1883 годзе адкрылася тэлеграфная станцыя, працавал? 136 крама?, штогод праводз?л?ся 4 к?рмашы.
Паводле перап?су 1897 году, у Амсьц?славе дзеял? меская, духо?ная ? прыходзкая вучэльн?, 17 дробных прадпрыемства?, 3 лякарн?. На 1914 год тут было 1048 будынка?, зь ?х 25 ? мураваныя, працавал? 28 фабрыка? ? завода? з агульнай колькасьцю ? 120 работн?ка?, як?я перапрацо?вал? сельскагаспадарчую сырав?ну (в?накурня, паравы ? вадзяны млыны, крупадзёрн?, маслабойн?, ва?начоска, мылаварня, цагляныя ? ваннавыя прадпрыемствы, шк?п?дарна-дзягцярны завод). У месьце была адна лякарня на 28 месца?, амбуляторыя, аптэка, тры аптэкарск?х магазыны, 3 лекары, 4 аптэкары, 6 акушэрак ? 6 фэльчара? на ?весь павет. Колькасьцю шынко? Амсьц?сла? займа? другое месца ? губэрн? пасьля Маг?лёва. Места асьвятлялася 82 газавым? л?хтарам?, вадой жыхары карыстал?ся з рак? ? студня?. У 1899?1900 гадох выходз?ла штотыднёвая газэта ≪Белорусский Комиссионер≫, у 1902 годзе ? газэта ≪Белорусский корреспондент≫.
- Старая граф?ка Амсьц?слава
-
-
-
Панарама, каля 1840 г.
-
Панарама, 1872 г.
-
Панарама, 1882 г.
-
-
Туп?чэ?ск? манастыр. Духа?ская царква, 1911 г.
-
Туп?чэ?ск? манастыр. Духа?ская царква, 1911 г.
25 сакав?ка 1918 году згодна з
Трэцяй Уста?ной граматай
Амсьц?сла? абвяшча?ся часткай
Беларускай Народнай Рэспубл?к?
. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай ? зьезду КП (б) Беларус? ён увайшо? у склад
Беларускай ССР
, аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь ?ншым? этн?чна беларуск?м? тэрыторыям? ? склад
РСФСР
. У 1920 годзе газэта
Наша Н?ва
п?сала, што ? Амсьц?сла?ск?м павеце дзее партызанск? аддзел, як? змагаецца за незалежнасьць Беларус?
[21]
.
У 1924 годзе Амсьц?сла? вярнул?
БССР
, дзе ён ста? цэнтрам раёну Кал?н?нскай акруг? (з 1938 году ? Маг?лё?скай вобласьц?). У 1928 годзе ? месьце збудавал? электрастанцыю. У 1930-я гады ? Амсьц?славе працавал? пэдагаг?чны ? ф?нансавы тэхн?кумы, 4 сярэдн?я школы ? школа-сям?годка, рэспубл?канская школа слыху ? мовы, школа працо?най моладз?, 2-гадовая сярэдняя школа пэрсаналу, школа брыгадз?ра? трактарных брыгада?, раённая школа жывёлавода?, дашкольная ?станова, 3 дз?цячыя дамы, лякарня, амбуляторыя, аптэка, дз?цячы-жаночая кансультацыя, станцы? сан?тарна-эп?дэм?чнай ? хуткай дапамог?, вэтэрырная лячэбн?ца, б?бл?ятэка, дом культуры, клюбы, г?старычны ? пэдагаг?чны музэ?. У
Другую сусьветную вайну
з 14 л?пеня 1941 да 28 верасьня 1943 году места знаходз?лася пад акупацыяй
Трэцяга Райху
.
2 сьнежня 2000 году на чарговым паседжаньн? ?лады Амсьц?слава зацьвердз?л?
герб места
? раёну, распрацаваны Дзяржа?най геральдычнай службай.
- XVIII стагодзьдзе
: 1773 год ? 2910 чал., зь ?х 989 муж. ? 955 жан. хрысьц?яна?, 493 муж. ? 473 жан. юдэя?
[22]
; 1777 год ? 6137 чал. (2842 муж., 3295 жан.); 1783 год ? 2850 чал.
- XIX стагодзьдзе
: 1802 год ? больш за 3 тыс. чал.; 1825 год ? 3492 чал.; 1855 год ? 6478 чал.; 1862 год ? 8514 чал, зь ?х 4946 юдэя? ? 586 катал?ко?; 1880 год ? 7712 чал (3893 муж. ? 3819 жан.), зь ?х 3065 правасла?ных, 137 рыма-катал?ко?, 2 эвангел?сты ? 4508 юдэя?
[22]
; 1897 год ? 8514 чал., зь ?х 38% п?сьменных; 1900 год ? 10 145 чал.
- XX стагодзьдзе
: 1911 год ? 16 181 чал.; 1912 год ? 16 371 чал., зь ?х 80% мяшчана? ? рамесьн?ка?, 8% сяляна?, 12% шляхты, духавенства ? купцо?
[23]
; 1926 год ? 8041 чал.; 1927 год ? 8,1 тыс. чал.; 1943 год ? 3512 чал.; 1959 год ? 8,1 тыс. чал.
[24]
; 1979 год ? 10,1 тыс. чал.; 1991 год ? 11,6 тыс. чал.; 1998 год ? 12,5 тыс. чал.
[25]
- XXI стагодзьдзе
: 2004 год ? 11,4 тыс. чал.; 2006 год ? 11,7 тыс. чал.; 2008 год ? 11,6 тыс. чал.
[26]
; 2009 год ? 10 804
[27]
чал. (перап?с); 2015 год ? 10 437 чал.
[28]
; 2016 год ? 10 376 чал.
[29]
; 2017 год ? 10 370 чал.
[30]
; 2018 год ? 10 343 чал.
[1]
У Амсьц?славе працуюць л?цэй, каледж, 2 сярэдн?я, спартовая, некальк? спэцыял?заваных школ, школа мастацтва? ?мя М. Чурк?на.
Мэдычнае абслуго?ваньне насельн?цтва ажыцьця?ляюць лякарня ? пал?кл?н?ка.
Дзеюць раённы цэнтар культуры ? народнай творчасьц?, раённы дом рамёства?, 2 б?бл?ятэк? (цэнтральная ? дз?цячая), раённы навукова-мэтадычны цэнтар. З 2001 году ? месьце штогод праходз?ць Беларуск? фэст камэрнай музык?.
У Амсьц?славе захава?ся г?старычны плян, у структуру якога ?ваходзяць помн?к? арх?тэктуры XVII?XIX стагодзьдзя?, а таксама помн?к? археалёг?? (Траецкая, Замкавая ? Дзявочая горы). Забудова гало?най вос? ? 2?3-павярховыя дамы, цэнтру ? 2?5-павярховыя. На вольных тэрыторыях уздо?ж Маг?лё?скай шашы ?зводзяцца шматпавярховыя будынк?. У 1985 годзе зьяв??ся праект рэгенэрацы? г?старычнага цэнтру, як? прадугледжвае захаваньне старога пляну, яго рэканструкцыю з мэтай наданьня месту значэньня турыстычнага цэнтру.
- Старыя мапы ? пляны Амсьц?слава
-
Праект, 1778 г.
-
Праект, 1800 г.
-
Праект, 1833 г.
-
1912 г.
Аф?цыйная назва
|
Г?старычная назва
|
Варашылава вул?ца
|
Шама?ская
вул?ца
|
Кал?н?на вул?ца
|
Красная
вул?ца
|
Камсамольская вул?ца
|
Бэрнардынская
вул?ца
|
Камунарная вул?ца
|
Манастырская
вул?ца
|
Карла Маркса вул?ца
|
Правальная-Слабадзкая
вул?ца
|
К?рава вул?ца
|
Кармэл?цкая
вул?ца
|
Лен?на вул?ца
|
К?е?ская
вул?ца
|
Пралетарская вул?ца
|
Смаленская
вул?ца
|
Рэспубл?канская вул?ца
|
Пустынская
вул?ца
|
Савецкая вул?ца
|
Парадная
вул?ца
|
Урыцкага вул?ца
|
П?раго?ская
вул?ца
|
Юрчанк? вул?ца
|
Спаская
вул?ца
[b]
|
З
урбанан?м?чнай
спадчыны Амсьц?славу да нашага часу г?старычныя назвы часткова захавал? вул?цы
Кармэл?цкая
?
П?раго?ская
(аф?цыйна гэтыя назвы вярнул? 2 верасьня 2016 году
[31]
). Г?старычны Рынак атрыма? назву ? гонар Пятра Мсьц?сла?ца.
Прадпрыемствы харчовай, лёгкай прамысловасьц?.
Перал?к прамысловых прадпрыемства? Амсьц?слава
|
- ААТ ≪Амсьц?сла?ск? масласырзавод≫
- ф?л?я РУВП ≪?Маг?лё?хлебпрам“ Амсьц?сла?ск? хлебазавод≫
- ПУП ≪Амсьц?сла?ск? каапнарыхтпрам≫
- ААТ ≪Амсьц?сла?лён≫
|
Дзее Амсьц?сла?ск? г?старычна-археаляг?чны музэй. З 2008 году ? месьце штогод праводз?цца сьвята сярэднявечнай культуры ? ≪Рыцарск? фэст≫. Спын?цца можна ? меск?м гатэл?.
У Х???Х?Х стагодзьдзях Амсьц?сла? ста? буйным цэнтрам ганчарных рамёства? ? арх?тэктурна-дэкараты?най керам?к?
[32]
.
Помн?к?:
Пятру Мсьц?сла?цу
(1986 год, каля езу?цкага касьцёла; 2001 год, на г?старычным Рынку)
- Помн?к? археалёг??
:
Дзявочая гара
,
Замкавая гара
, два сел?шчы (XVI?XVIII стагодзьдз?)
- Помн?к? грамадзянскай арх?тэктуры
(XVIII ? пачатак ХХ ст.), у тым л?ку
вайсковая ?станова
, дом л?хвяра В. В?ленк?на,
гандлёвыя рады
, гатэль ≪Лёндан≫,
земская ?права
, лямус,
мужчынская г?мназ?я
, павятовая вучэльня, пажарная вежа, паравы млын, пошта,
скарбн?ца
,
шляхецк? сход ? гатэль ≪Парыж≫
- Помн?к? сакральнай арх?тэктуры
Каля падножжа Замкавай гары знаходз?цца крын?ца Кагальны калодзеж ? г?драляг?чны помн?к прыроды мясцовага значэньня.
- Замак
(XIV ст.)
- Помн?к? сакральнай арх?тэктуры
- Правасла?ныя ? грэцка-катал?цк?я
:
манастыр Туп?чэ?ск? Духа?ск?
(Канстантынопальск? патрыярхат), у тым л?ку цэрквы Сьвятога Духа (1645), Сьвятога М?калая, ?вядзеньня Багародз?цы (1771) ? Прачыстай Багародз?цы (1895); царква Сьвятога Апанаса
- Рымска-катал?цк?я
: касьцёл ? кляштар дам?н?кана? (XVII ст),
кляштар бэрнардына?
(XVIII ст.), кляштар кармэл?так, кляштар марыяв?так
- Юдэйск?я
: сынагога (XVI?I ст.)
- Сакральныя будынк?
-
-
Касьцёл кармэл?та?, гало?ны алтар
-
-
Касьцёл езу?та?, бакавы фасад
- ?ншыя славутасьц?
-
-
Замкавы ро?
-
-
Перал?к места?-сябро? Амсьц?слава
|
|
- ^
а
б
в
Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа
(рас.)
Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
- ^
Краткий топонимический словарь Белоруссии /
В.А. Жучкевич
. ?
Мн.
: Изд-во БГУ, 1974. ? 448 с. С. 246.
- ^
а
б
Ткачо? М., Труса? А. Старажытны Мсц?сла?. ?
Менск
: Полымя, 1992.
- ^
Бушляко? Ю.
,
Вячорка В.
,
Санько З.
,
Са?ка З.
Беларуск? клясычны правап?с. Збор прав?ла?. Сучасная нармал?зацыя
. ? В?льня?Менск, 2005. С. 22.
- ^
Ономастикон: Древнерусские имена, прозвища и фамилии. ? М.: ≪Наука≫, 1974.
[1]
- ^
Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 7. ? Warszawa, 1892.
S. 659
.
- ^
Назвы населеных пункта? Рэспубл?к? Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматы?ны даведн?к / ?. Гапоненка ? ?нш.; пад рэд. В. Лемцюговай. ? Менск: Тэхналог?я, 2010.
- ^
Вячорка В.
,
Карней ?.
Гарады з ≪памылкам?≫ ? назвах: Амсьц?сла? ц? Мсьц?сла??
,
Радыё Свабода
, 29 жн??ня 2019 г.
- ^
а
б
в
г
д
Батв?нн?к М.
Мсц?сла? //
ВКЛ. Энцыкл
. ?
Мн.
: 2005 Т. 2.
С. 321.
- ^
Насев?ч В.
Мсц?сла?скае ваяводства //
ВКЛ. Энцыкл
. ?
Мн.
: 2005 Т. 2.
С. 321.
- ^
Ц?то? А.
Геральдыка Беларуск?х места?. ?
Менск
, 1998. С. 200.
- ^
Мальцев В. П.
Записки о смерти ≪тюремных сидельцев≫ в смоленских тюрьмах в 1609?1610 гг.
// Исторический архив. № 5, 1960.
- ^
Троицкая летопись. Реконструкция текста. Изд. М. Д. Присёлков. ? М. ? Л., 1950. С. 344?345.
- ^
Лосева О. В. Жития русских святых в составе древнерусских Прологов XII ? первой трети XV веков. ? М., 2009.
С. 199?201
.
- ^
Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570?1667 гг. ? Минск, 1963. С. 106.
- ^
Акты Московского государства, изданные Императорской академией наук. Т. 1. ? СПб., 1890. С. 426.
- ^
Акты Московского государства, изданные Императорской академией наук. Т. 1. ? СПб., 1890.
С. 488
.
- ^
Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570?1667 гг. ? Минск, 1963. С. 189.
- ^
Надсан А.
Беларусы ? Грэцкай калег?? //
Зап?сы Б?Н?М
. Т. 30. ? New York ? Miensk, 2006. С. 175.
- ^
Саганов?ч Г.
Невядомая вайна: 1654?1667. ?
Менск
, 1995.
- ^
Наша Н?ва. № 1, 1920. С. 4.
- ^
а
б
Krzywicki J. M?cisław //
Słownik geograficzny...
T. VI. ? Warszawa, 1885. S.
774
?778.
- ^
Гарады ? вёск? Беларус?. Энцыкл.
Т. 7. Кн. 3. ?
Менск
, 2009. С. 10.
- ^
Батв?нн?к М.
Мсц?сла? //
ЭГБ
. ?
Мн.
: 1999 Т. 5.
С. 225.
- ^
БЭ
. ?
Мн.
: 2000 Т. 10.
С. 536.
- ^
Гарады ? вёск? Беларус?. Энцыкл.
Т. 7. Кн. 3. ?
Менск
, 2009. С. 8.
- ^
Перепись населения ? 2009. Могилевская область
(рас.)
Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
- ^
Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа
(рас.)
Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
- ^
Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа
(рас.)
Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
- ^
Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа
(рас.)
Нацыянальны статыстычны кам?тэт Рэспубл?к? Беларусь
- ^
В Мстиславле переименовали улицы и площадь
// Святло Кастрычн?ка. 2 верасьня 2016.
- ^
Туристская энциклопедия Беларуси. ?
Мн.
, 2007.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.
/ Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ?
Мн.
:
БелЭн
, 2000. ? Т. 10: Малайз?я ? Мугаджары. ? 544 с. ?
ISBN 985-11-0169-9
- Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя. У 3 т.
/ рэд. Г. П. Пашко? ? ?нш. ?
Мн.
: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. ? Т. 2: Кадэцк? корпус ? Яцкев?ч. ? 788 с. ?
ISBN 985-11-0378-0
- Гарады ? вёск? Беларус?: Энцыклапедыя.
Т. 7, кн. 3. Маг?лё?ская вобласць / рэдкал.: Т.У. Бялова (дырэктар) [? ?нш.]. ?
Менск
: БелЭн, 2009. ? 544 с.
ISBN 978-985-11-0452-5
.
- Караткевiч У.
Мсц?сла?: Эсэ пра г?сторыю ? людзей адной зямл? ?
Менск
: Беларусь, 1985. ? 140 с.
- Мяцельск? А.
Мсц?сла?скае княства ? ваяводства ? XII?XVIII cтст. ? 2-е выд. ?
Менск
: Беларуская навука, 2014. ? 664 с
ISBN 978-985-08-1663-4
.
- Ткачо? М.
,
Труса? А.
Старажытны Мсц?сла?. ? Менск: Полымя, 1992. ? 109 с.
- Ц?то? А.
Геральдыка Беларуск?х места? / Маст. А. Бажэна?. ?
Менск
: ≪Полымя≫, 1998. ? 287 с.: ?л.
ISBN 985-07-0131-5
.
- Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т.
/ Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.:
Г. П. Пашко?
(гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ?
Мн.
:
БелЭн
, 1999. ? Т. 5: М ? Пуд. ? 592 с. ?
ISBN 985-11-0141-9
- Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowia?skich
. Tom VI: Malczyce ? Netreba. ? Warszawa, 1885.
- Краснянский В. Г. Город Мстиславль: (Могилевской губернии): с 50 автотипиями. ? Вильна, 1912. ? 99 с.
- Цыпин В. Евреи во Мстиславле. ? Иер.: Скопус, 2006. ? 366 с.: ил.
ISBN 972-2-643-29-62
.
- Ясинский О. А., Гасенков В. Л. Мстиславль: историко-экономический очерк. ― Мн., 1975.
|
---|
|
---|
Горад
| |
---|
Адз?нк? базавага ?зро?ню
| |
---|
| Г?сторыя (1924 ? наш час)
|
---|
Гарады
| |
---|
Адз?нк? базавага ?зро?ню
| |
---|
|
|
|