Нарадз??ся ? вёсцы
Чапл?нка
Дняпро?скага павету
Та?рыйскай губэрн?
(цяпер у
Хэрсонскай вобласьц?
).
Падчас навучаньня ? царко?на-параф?яльнай школе выяв?? неблаг?я здольнасьц?, таму ягоныя наста?н?к? пара?л? працягваць навучаньне ? нават сабрал? для яго пэ?ную суму.
У 1905 року М?кола паступ?? у Алёшка?скую (цяпер
Алёшк?
Хэрсонскай вобласьц?) мескую васьм?клясную вучэльню. За ≪арган?зацыю гуртко? моладз? ? непавагу да начальства≫, як ён п?са? у а?таб?яграф??, М?колу Кул?ша некальк? разо? адл?чвал? з вучэльн?. Нягледзячы на гэта, у 1908 року ён паступ?? у Алёшка?скую
праг?мназ?ю
. Аднак яе зачын?л?, кал? М?колу заставалася да выпуску зус?м крыху часу.
М?кола Кул?ш мешка? на кватэры свайго г?мназ?йнага сябра ?севалада Нэвеля, дзе й пазнаём??ся з будучай жонкай Антан?наю Нэвель.
Кал? яму спо?н?лася 22 рок?, М?кола адасла? дакумэнты ?
Наварас?йск? ?н?вэрсытэт
? бы? зал?чаны на ф?ляляг?чны факультэт. Аднак у жн??н? 1914 року ён маб?л?заваны ? сувяз? з пачаткам
Першай сусьветнай вайны
. Нак?раваны ? Адэскую школу прапаршчыка?, пасьля сканчэньня якое трапляе на фронт. У 1915?1917 роках ваява? на перадавой, бы? паранены, кантужаны. Падчас
Люта?скае рэвалюцы?
прымае яе бок, зьвязваючы з гэтым свае надзе? на пабудову гуман?стычнага ? справядл?вага грамадзтва.
З пачатку 1918?? старшыня Алёшка?скага савету працо?ных ? сялянск?х дэпутата?. У л?пен? 1919 року, перабуваючы ?
Хэрсоне
, сфармава? Дняпро?ск? сялянск? полк у складзе Чырвонай арм??, зь як?м абараня? Хэрсон ?
М?калае?
ад
дзян?к?нца?
. За
гетманатам
Па?ла Скарападзкага
?вязьнены на 5 месяца?. Пасьля вяртаньня Чырвонай арм?? ста? начальн?кам штабу групы войска? Хэрсонскага ? Дняпро?скага павятовых ваенкамата?.
Пасьля дэмаб?л?зацы? к?рава? органам? народнай асьветы ? Алёшка?ск?м павеце, у 1922 ??у губэрнск?м аддзеле народнай асьветы ? Адэсе на пасадзе ?нспэктара школ. У Адэсе ста? сябрам п?сьменьн?цкае суполк? ≪
Гарт
≫. У З?но?е?ску (цяпер
Крап??н?цк?
) з канца красав?ка да пачатку чэрвеня 1925 року рэдагава? газэту ≪Червоний шлях≫.
Пасьля пераеха? у
Харка?
, дзе пазнаём??ся з так?м? выб?тным? дзеячам? ?кра?нскай л?таратуры, як
М?кола Хв?лёвы
,
Лэсь Курбас
,
Астап В?шня
,
Уладз?мер Сасюра
,
Юры Яно?ск?
,
Па?ло Тычына
,
?ван Дняпро?ск?
,
Рыгор Эп?к
? ?ншыя. У гэты пэрыяд уваходз?? у л?таратурную арган?зацыю
ВАПЛ?ТЭ
. Вё? шматгадовую плённую супрацу з групаю тэатру ≪
Бэраз?ль
≫.
У 1926?1928 бы? прэзыдэнтам ВАПЛ?ТЭ, уваходз?? у склад рэдкалег?? часоп?су ≪Червоний шлях≫, друкава?ся ? альманаху ≪
Л?таратурны к?рмаш
≫. З канца 1929?? сябра прэзыдыюму новага л?таратурнага аб’яднаньня ≪
Прал?тфронт
≫.
Аднак з пачаткам 1930-х у жыцьц? М?колы Кул?ша настаюць траг?чныя старонк? жыцьця: большасьць ягоных твора?, што дагэтуль был? папулярныя, зазнаюць вял?кую пал?тычную ? эстэтычную крытыку. Творчасьць Кул?ша станов?цца адною з нэгаты?ных тэндэнцыя? у тагачаснай укра?нскай л?таратуры. Сам ён, бачачы
галадамор
1933 року падчас вандровак па Хэрсоншчыне, пачынае разчаро?вацца ? рэвалюцыйных ?дэях.
У гэты час супраць яго разварочваецца ?дэаляг?чная кампан?я, у ходзе якой зацьвярджаецца, што п’есы ≪Народны Малах?й≫, ≪
Мына Мазайла
≫, ≪Патэтычная саната≫ маюць асноваю варожыя камун?стычнаму рэжыму погляды. На першым усесаюзным зьезьдзе савецк?х п?сьменьн?ка?, што адбыва?ся 17 жн??ня?? 1 верасьня 1934 року, М?колу Кул?ша абвясьц?л? буржуазна-нацыянал?стычным драматургам. У сьнежн? 1934 року ён арыштаваны органам?
НКУС
па абв?навачаньн? ? прыналежнасьц? да тэрарыстычнай арган?зацы? ? сувязях з
АУН
.
На судовым працэсе па гэтак званай ≪справе барацьб?та?≫ у сакав?ку 1935 Кул?ш асуджаны да 10 рока?
Салавецк?х лягеро?
. Утрымл?ва?ся ? жорсткай ?заляцы?. 3 л?стапада 1937 року пастановаю асабл?вай
тройк? НКУС
па Лен?нградзкай вобласьц? ад 9 кастрычн?ка расстраляны ва ?рочышчы
Сандармох
Мядзьвежагорскага раёну
(
Карэл?я
) ? складзе г. зв. ≪Салавецкага этапу≫ ? колькасьц? 1111 асоба?.
Рэаб?л?таваны 4 жн??ня 1956 у сувяз? з адсутнасьцю склада злачынства.
М?кола Кул?ш займа?ся л?таратурнай дзейнасьцю практычна ?сё жыцьцё?? 30 гадо? з 45. П?са? п’есы нават падчас зьняволеньня на Сала?ках.
Першыя творы М?кола Кул?ш ствары? падчас навучаньня ? Алёшках. Гэта был? сатырычныя вершы, фэльетоны, эп?грамы, што зья?лял?ся на старонках вучнё?ск?х рукап?сных часоп?са? ≪Наша жизнь≫, ≪Колючка≫, ≪Стрела≫, ≪Веселое язычество≫, ?н?цыятарам як?х ён сам ? бы?.
У Алёшках таксама зьяв?л?ся першыя драматычныя спробы Кул?ша?? калярытныя малюнк? з кол?шняга жыцьця. У 1913 року ён нап?са? першую п’есу расейскай моваю ≪На рыбнай ло?л?≫, што пазьней лягла ? аснову камэды? ≪Вотак заг?ну? Гуска≫.
Падзе? пачатку 1920-х рока? М?кола Кул?ш адлюстро?вае ? дакумэнтальнай аповесьц? ≪Па вёсках ? сёлах≫ (расейскаю мовай, апубл?каваныя ? адэск?м пэдагаг?чным часоп?се ≪Наша школа≫, 1923). З выкарыстаньнем элемэнта? мастацкага аповеду, публ?цыстычных меркаваньня?, дакумэнтал?заваных наз?раньня? а?тар ап?са? голад у Та?ры?. П’еса ≪97≫ пра голад 1921?1922 рока?, нап?саная ? наступным року, была паста?леная ? 1925 на харка?скай сцэне ? прынесла Кул?шу ?сеагульнае прызнаньне. За 1923?1924 рок? ён ствары? каля 15 п’еса?, аднак некаторыя зь ?х был? страчаныя падчас арышту п?сьменьн?ка.
Творчаю вяршыняй драматурга стал? п’есы ≪Народны Малах?й≫ (1927), ≪
Мына Мазайла
≫ (1929). Тэма гэтых п’ес?? аблуднасьць ?дэала? бальшав?цкай рэвалюцы?, нацыянальнае прыстасаванства ? фальш мяшчанскага асяродзьдзя. ≪Патэтычная саната≫ (1929) паказвае барацьбу трох с?ла??? камун?стычнай, белагвардзейскай ? нацыянальна-патрыятычнай у 1917?1918 роках. У п’есе выкарыстаныя сродк? тагачаснай экспэрымэнтальнай драмы ? злучэньн? з традыцыйным укра?нск?м тэатрам (вертэпам).
У 1930-х Кул?ш нап?са? п’есы ≪Маклена Граса≫ (1933), ≪Бывай, сяло≫ (1933), ≪Вяртаньне Марка≫ (1934), ≪Вечны бунт≫ ? ?нш. Творы Кул?ша востра крытыкавала аф?цыйная крытыка.