Tataramon na Waray-Waray

Waray
	Waray-Waray, Samar-Leyte Visayan
	Winaray , Samareno , Lineyte-Samarnon , Binisaya nga Winaray , Binisaya nga Samar-Leyte , "Binisaya nga Waray"
Subong sa	Filipinas
Rehiyon	Subangan na Visayas
Subong	Mga Waray
Subong na mga parataram
Pamilya nin Tataramon	Austronesyo Malayo-Polinesyo Borneo-Filipino Katahawan na Filipino Bisaya Katahawan na Bisaya Waray ; ; ; ; ; ;
Sistema nin pagsurat	Latin ( Baryanteng Filipino ); ; Panhistorya na nakasurat sa Baybayin
Opisyal na kamugtakan
Opisyal na tataramon sa	Panrehiyon na tataramon sa Filipinas
Sa regulasyon kan	Komisyon sa Wikang Filipino ; (Komisyon sa Lengguwaheng Bikol)
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-2	war
ISO 639-3	war
	Mga lugar kun sain pinagtataram an Waray-Waray

An Waray-Waray sarong tataramon na Austronesyo na piggagamit sa mga probinsya nin Samar , Amihanan na Samar , Subangan na Samar , subangan kan Leyte asin Biliran sa Filipinas .

Miyembro ini kan grupong Warayano na apwera sa Waray-Waray mismo, komponido kan Waray Sorsogon asin Masbate Sorsogon. Ining duwang sinabing tataramon na pigaapod man na Bisakol nin huli ta sa tahaw sinda nin grupong Bisaya sagkod Bikol .

Palatanugan [ baguhon | baguhon an source ]

Mga katanog [ baguhon | baguhon an source ]

Igwa an Waray nin kabilugan na 16 na mga ponemang katanog: /p, t, k, b, d, ?, m, n, ŋ, s, h, w, l, ?, j, ?/ .

Mga patanog [ baguhon | baguhon an source ]

Igwa an Waray nin tolong katutubo na mga ponemang patanog: /a/ [a] , /i/ [?~i] , asin /u/ [o~?, u] . Pigagamit an duwa /e, o/ sa subli-taramon na Espanyol.

Dai man nagsasangli an paggamit kan /u/ imbes kan /o/ o /?/ sa boot na sabihon kan sarong kataga. Nin huli ta nasa libreng pagkakaiba-iba , naiiba an paggamit kaini sa manlainlain na mga diyalekto o sosyolekto.

Bokabularyo [ baguhon | baguhon an source ]

Mga numero [ baguhon | baguhon an source ]

Piggagamit an mga katutubong numero para sa mga numero poon saro sagkod sampulo. Para sa kag-saro pataas, eksklusibong piggagamitan ini nin mga numerong Espanyol kan mga Waraynon sa ngunyan, dai na namamangnohan kan kadaklan kan mga katutubo na parataram an mga katutubong katapat kaini (apwera sa gatos para sa gatos asin yukot para sa ribo ). Ipinagtataram an pira, lalo na an mga bago sa kataid kan mga katapat na Espanyol.

Bikol Katahawan na	Katutubong Waray	Gikan sa Espanyol	Espanyol
saro	usa	uno	un / uno (m) una (f)
duwa	duha	dos	dos
tolo	tulo	tres	tres
apat	upat	kuwatro	cuatro
lima	lima	singko	cinco
anom	unom	sais/says	seis
pito	pito	syete	siete
walo	walo	otso	ocho
siyam	siyam	nuebe/nuybe	nueve
sampulo	napulo	dies/dyis	diez
kagsaro	napulo kag-usa	onse	once
kagduwa	napulo kagduha	dose	doce
kagtolo	napulo kagtulo	trese	trece
kag-apat	napulo kag-upat	katorse	catorce
kaglima	napulo kaglima	kinse	quince
kag-anom	napulo kag-unom	disisays/disisais	dieciseis
kagpito	napulo kagpito	disisyete	diecisiete
kagwalo	napulo kagwalo	disiotso	dieciocho
kagsiyam	napulo kagsiyam	disinuybe	diecinueve
duwampulo	karuhaan	baynte	veinte
duwampulo may saro	karuhaan kag-usa	baynte uno	veintiuno
duwampulo may duwa	karuhaan kagduha	baynte dos	veintidos
tolumpulo	katluan	traynta	treinta
apat na pulo	kap-atan	kuwarenta	cuarenta
limampulo	kalim-an	singkwenta	cincuenta
anom na pulo	kaunman	saysenta/sisenta	sesenta
pitumpulo	kapituan	sitenta	setenta
walumpulo	kawaluan	otsenta/ochienta	ochenta
siyam na pulo	kasiyaman	nobenta	noventa
sarong gatos/sanggatos	usa ka gatos	syen	cien
sarong ribo/sangribo	usa ka yukot	mil	mil
sarong milyon	usa ka ribo ^[2]	milyon	un millon

Pirang mga parating kataga asin mga parirala [ baguhon | baguhon an source ]

Nasa ibaba an mga halimbawa kan ipinagtataram na Waray sa Metropolitan Tacloban asin sa hararaning lugar:

Nakakaintindi/Nakakasabot ka nin Waray?: Nakakaintindi / Nasabut ka hin Winaray? ( hin o hiton )
Dios marhay na aga (udto / hapon / banggi): Maupay nga aga (udto / kulop / gab-i)
Mabalos / Dios mabalos (igwang galang): Salamat
Namomotan ta ka: Hinihigugma ko ikaw o Ginhihigugma ko ikaw o Pina-ura ta ikaw
Taga-sain ka? : Taga-diin ka? o Taga-nga-in ka?
Ano an pangaran mo / Ano an saimong ngaran? : Ano it imo ngaran?
Siisay ka?: Hin-o ka?
Kumusta ka na? : Kumusta ka na?
Ayos man / Nasa kamawutan kan Diyos: Kalu-oy sa Diyos
Apira[hon] ini? : Tagpira ini?
Suno / Gusto ko ini / iyan: Karuyag ko ini / iton.
Dai ako nakakaintindi/nakakasabot: Diri ako nakakaintindi o Diri ako nakakasabut
Dai ko aram: Diri ako maaram or Ambot
Ano: Ano
Siisay: Hin-o
Sain: Hain o Di-in o "Ngain"
Nuarin: San-o
Kansuarin: Kakan-o
Tano: Kay ano
Pano: Gin-aano?/Patiunan-o?
Iyo: Oo
Dai/Dae: Dire o Diri
Duman: Adto o Didto o Ngadto
Digdi/Igdi: Didi o Nganhi o Dinhi
Taas: Igbaw
Baba: Ubos
Ibabaw: Bawbaw
Irarom: Ilarom or Sirong
Tuo: Tu-o
Wala: Wala
Harayo: Harayo
Harani: Hirani
Atubang/Atubangan: Atubang o Atubangan
Banggi: Gab-i
Aldaw: Adlaw
Mayo: Waray
Marhay/Maray: Maupay
Magayon: Mahusay
Gwapo/pogi: Gwapo
Lalaki: Lalaki
Babae: Babayi
Bading/Bakla: Bayot
Tomboy: Tomboy / Lesbyana
Barkada/Amigo ako ni...: Sangkay ako ni...
Nawawara ako digdi/igdi: Nawawara ak didi.
Tibaad: Bangin
Mawot ko na...: Kunta
Maati: Malamiri

Iba pang mga parating kataga [ baguhon | baguhon an source ]

Mga terminong teknikal [ baguhon | baguhon an source ]

Bulawan - bulawan
Bakal/asero - puthaw
Awto/Kotse/Lunadan - awto / sarakyan / kotse" / "sasakyan
Eroplano - edro / eroplano
Aeropuerto/Palayogan/Landingan - lupadan or landingan

Mga terminong Astronomikal [ baguhon | baguhon an source ]

Kinaban - kalibutan
Bulan - bulan ; Indones - bulan
Saldang - adlaw
Bitoon - bituon Indones - bintang

Mga kapalibutan na termino [ baguhon | baguhon an source ]

Duros/Paros - hangin ; Indones - angin
Kalayo - kalayo
Daga - tuna ; Indones - tanah
Tubig - lawod / tubig
Kapalibutan - libong
Bukid - bukid ; Indones - bukit
Dagat - dagat
Kadagatan - kalawdan Indones = laut i.e. ka-laut-an
Isla/puro - puro / isla Indones - pulau
Arkipelago/Kapuruan/Kaiislahan - kapuruan ; Indones - kepulauan
Salog - salog
Danaw - danaw ; Indones - danau

Toltolan [ baguhon | baguhon an source ]

↑ Waray at Ethnologue (19th ed., 2016)
↑ Makabenta, Eduardo (2004). Pagpurulungan nga Binisaya (Waray) ha Leyte ug Samar (Binisaya-English English-Binisaya Dictionary) (2nd edition) . Quezon City: Adbox Book Distributors and Eduardo A. Makabenta Sr. Foundation. p. 121.

Pinopoonan an artikulong ini sa Tataramon . Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[e19-1] Waray at Ethnologue (19th ed., 2016)

[Makabenta-2] Makabenta, Eduardo (2004). Pagpurulungan nga Binisaya (Waray) ha Leyte ug Samar (Binisaya-English English-Binisaya Dictionary) (2nd edition) . Quezon City: Adbox Book Distributors and Eduardo A. Makabenta Sr. Foundation. p. 121.

[1]

[2]