Stelnpoak vo Aksum
Es
aksumitisch Reich
is a spejt antika Stoot in Noadostn vo Afrika gwej. Es hat sih af Regiona dastreckt, d wou heit zou Eritrea,
Noadethiopia
? wou aa d sellmalinga Hauptstadt Aksum ligt ?,
Sudan
u
Jemen
ghejan. Es is vamuatle dougwej seit n 1. Joahundat n. Kr. un in 10. Joahundat untaganga. An daheblichn Toal vo san Wuulstand houd des Reich en indischn Feanhandl zen vadankn.
Zwengs en Faaln u da gringn Zol vo schriftlicha Iwalifarunga kennt ma de Gschicht von Afkumma von aksumitischen Reich sched duach Bodnfundt. Scho in 3. Joatausnd v. Kr. hod s duatn, wou heint de etiopisch-sudanesisch un eritraischen Grenz is, a weit entwickelta Kultua gem. Vo dera Kultua woiss ma, wal ma vaschidnane Sidlunga gfundn hod, de wou owa i da Regl oda am eftan ned asgrom san. Es gibt doat midunta Stoahacka, Kaalnkepf, Keramik u Staffasch. Dej Kultur zoagt a gwisse Vawandtschaft mid da nubischn C-Gruppn.
I da Eisnzeid, da sog. Prej-Aksumitischn Periodn, had s Kontaktna mid Sidarabien gem. Bsundas stoak is da sidarabisch Eifluß af Etiopia ebba umma de Mittn von 1. Joatausnd v. Kr. gweng, mi? n Afkumma vo dem vamuetli von ej von sidarabischn Reich Saba obhenging Stoot Da’amot (oda aa Di'amat) af n Tigray'a Houchplato. De Inschriftn as Da'amot san z. T. af Sabaisch gschrim; de kiniglichn Inschriftn hom owa aa scho Meakmal von Altetiopischn, da Sproch von spaadan aksumitischn Reich. Iwa n Asgang von Da'amot woiss ma niks Gnaus, de letzadn Inschriftna kantatn i s 4. Joahundat v. Kr. ghejan.
I da populean Gschichtsschreiwarei had ma es Gwicht af n Eifluß vo da arabischn Halbinsl glegt, dasida dass da Carlo Conti Rossini des viaraghom ghobt houd. Des hengt aa doudamid zamm, dass ma iwa d Geschicht vo Sidwestarabia deitle meara gwiss houd (u woass), u ma destweng scheja d ganzn kulturelln Element u Eifliss scho vo oltanan Quolln as Sidarabia kennt ghobt houd. Vo de Entwicklunga af n afrikanisch Houchland, de wou z. T. vill weita zrugga genga, hod ma z dera Zeid nuh niks gwisst. Um ned pre-aksumitisch zen song, wiad in englischn aa ?ethio-sabean“, u fia le letztn veja vuachristlichn Joahundat aa von ana Frej-, Iwagongs- (?transitional“) oda Zwischnfasn ?intermediate“ gredt. Weitas lig dou es Kuan af n Kultur-Astausch vo Elitn, wos vo ondane Kontinuitejten oblenkt. Meara Akzeptanz had dej af d Vuagschicht vo Aksum grichtete Bezoachnung ?proto-aksumite“. De vo Jacqueline Pirenne i de 1950 u 60ga Joua etabliate ?Kuaza Kronologi“ hod doudazou gfejat, dass d mearan archaologisch Trimma un Artefakt af 2. Halftn von 1. Joatausnd v. Kr. zeitle umdatiad woan san.
Mauaweak u Bo?npflasta in Tempel vo Yeha
Wenn aa fia d Bvelkarung a stoaka Kontinuitejt oagnumma wiad, ko des ba da oban Gsellschaft, af de wou de ibawejngad religiesn Monument zruckgejt, niad vurasgsetzt wer?n. De religiesen Monumentt konzentrian sih zoudem i de am mearan fruchtboan Regiona. Aso is bspw. Yeha, heit i da neadlinga mittltigray'atn Provinz vo Noadetiopia, deitle sabaisch pragt. Da Grouss Templ weist a Grundflachn vo 18,6 mal 15 m af u ragt ollaweil nuh bis af 13 m i d Hejh. Widmunga af Zigln zoang dej Asrichtung af n sidarabischn moundnatn Gott. Nou da scho afgwuaffanen
kuazn Kronologie
warad dea Bau, den wou woascheinle a ondana Temel vurasganga is, vo umma 500 v. Kr., heit glabt ma owa, dass d Grindungszeid scho bei 800 v. Kr. ligt.
Frejgschicht, Handl u d aksumitischa Expansion
[
Werkeln
|
Am Gwentext werkeln
]
Etwaiga Asdeanung von aksumitischn Reich unta n Ezana (4. Joahundat)
D Entstejung von aksumitischn Reich ko am spejdan um Kristi Geburt umma ogsetzt wean. De ejastn Dawahnunga vo da Haptstodt Aksum, de af von ej wul ned aso bsidltn Grund grindt woan is, finna sih in anonymm
Periplus Maris Erythraei
, da wou um de Mittn von 1. Joahundat n. Kr. entstandn is.
Obara Toal vo da dreispraching Steln von Kinig Ezana
Goldminzn vo Endubis (spaads 3. Joahundat); Duachmessa 15,6 mm, Gwicht 2,72 g;
Minzn von Ezana mid heidnischn Symboln, pragt vua da Konveasion zen Kristentum
Adulis is a gwichtiga Stazion fia en remischn Indienhandl gweng (sig aa Remisch-indische Zammaheng), zwengs de wou es frej za Kontaktn mi? n
Imperium Romanum
kumma is. Da remisch Koasa
Aurelian
(270 bis 275) soll a aksumitischa Gsandtschaft empfanga hon. Seit n Kinig Endubis, da wou ebba um 300 re?iad houd, hom d aksumitischn Heascha Minzn nou rejmischn Vuabild mit griechischa Afschrift pragt. Wej da
Konstantin da Grousse
des remisch Minzwesn reformiad houd, hom sih de Aksumitn ned oapasst. Dej Minzn dameglichn a recht sichane kronologische Eioadnung.
Da Templ vo Yeha
Afgrund vo da gringn Zol vo Schriftquellen woass ma ned vill vo da vuachristlichn aksumitischn Religion. Wenn ma i Da'amot typisch sabaischa Gotthaitn vaehrt u veneriad houd, findt sih af aksumitischn Inschriftn dej as Sidarabien ned kennta Gettatriadn Astar, Mahrem und Beher. Astar houd ma mid
Zeus
identifiziad un is a weitvabroateta semitischa Gott. Mahrem is min Kriegsgott
Ares
gleichgesetzt woan u hod als Vatta u Bschitza vin Kinig goltn. Beher kanntat a Wossagott sa, woass ma owa ned. Vo de wengan vuachristlichn Haaligtima, wou ma kennt, nimmt da praaksumitischa Templ vo Yeha a bsundane Stelling ei.
Es Kloster vo Debre Damo, oans vo de eltstn etiopischn Sakralbautn, i typisch aksumitischa Architektua
Nou da spaadan remischn Iwalifarung is in 4. Joahundat da Tyra Frumentius mid san Brouda nou Aksum hinte u houd doudrentn en Kinig Ezana zen Kristentum konveatiad. Da Bischofssitz is wuul in Aksum un in Adulis gweng, Oanzlhaitn iwa d Glidarung vo da aksumitischn Kirchh woassma ned. De etiopischa Kirchh is af jedn Fall iangdwann a Toal vo da koptischn Kirchh woan, u hod es Konzil von Chalcedon 451 ned mitgmacht.
Da ba weitn greassana Toal vo de gfundanen Artefakt vo aksumitischa Kunst u aksumitischn Handweak is a Keramik, wou am mearan ned mid ana Tepfascheim ned heagstellt is. De aksumitisch Keramik is am mearan rout, seltn schwoaz oda grou. Nem groba unvaziata Gebrauchskeramik findt sih aa mearaloa vaziats Zei?. Eftane Vaziarunga san eigritzta, eidruckta oda afgmolta Kreiz, Pflanzn, Paneeln u sonstate Musta. Vaoanzlt findn sih owa aa grob gmachta Tounfigurna un ondare Woar.
D Steln vo Aksum
Vo da aksumitischn Architektua kennt ma vua ollm groussa Bautn ? wuul Residenzn vo groußkopfata Leitn ? as de Stedt Aksum, Dungur u Matara.
D Grundlo? vo da aksumitischn Wiatschaft san de Landwiatschaft u de Vejhzucht, de wou bsundas in Sidn vo Etiopien duach Klima u Bo?nvahaltniss baginstigt gweng san.
Altetiopischs Manuskript (15. Joahundat)
Dej Sproch von aksumitischn Reich is es Altetiopisch gweng, es wou zou de etiosemitischn Sprochn zellt. I de kiniglichn Inschriftn is owa ? scho vua da Kristianisirung ? ned seltn a Griechisch gschrim woan. D etiopischa Schrift kummt as Sidarabien. A Oafong is aso wej de altsidarabische Schrift aa a Konsonantnschrift gweng; unta da Heaschaft von Ezana is owa durch Modifkiaziona vo de Konsonantnzeichn zou ana Schrift entwicklt woan, wou a jeds Zaichn an Konsonantn samt an Vokal furmt, u wou ma Abugida oda Alphasyllabar nennt.
- Franz Altheim, Ruth Stiehl:
Geschichte des aks?mischen Reiches.
In: Franz Altheim, Ruth Stiehl:
Christentum am Roten Meer.
Band 1. de Gruyter, Berlin u. a. 1971, S. 393?483.
ISBN 3-11-003790-4
- Glen Bowersock:
The Throne of Adulis. Red Sea Wars on the Eve of Islam.
Oxford University Press, Oxford u. a. 2013,
ISBN 978-0-19-973932-5
.
- Heinzgerd Brakmann:
Το παρα τοι? βαρβαροι? εργον θειον. Die Einwurzelung der Kirche im spatantiken Reich von Aksum.
Borengasser, Bonn 1994 (zugleich: Bonn, Universitat, Dissertation, 1993:
Die Einwurzelung der Kirche im spatantiken Reich von Aksum
).
ISBN 3-923946-24-4
- Francis Breyer:
Das Konigreich Aksum. Geschichte und Archaologie Abessiniens in der Spatantike.
von Zabern, Mainz u. a. 2012,
ISBN 978-3-8053-4460-9
.
- Marilyn Heldman:
African Zion. The Sacred Art of Ethiopia
. Yale University Press, New Haven CT u. a. 1993,
ISBN 0-300-05819-5
.
- Yuri M. Kobishchanov:
Axum.
Herausgegeben von Joseph W. Michels, ubersetzt von Lorraine T. Kapitanoff. Pennsylvania State University Press, University Park PA u. a. 1979,
ISBN 0-271-00531-9
.
- Stuart C. Munro-Hay:
Aksum. An African Civilisation of Late Antiquity.
Edinburgh University Press, Edinburgh 1991,
ISBN 0-7486-0106-6
- Stuart C. Munro-Hay:
Excavations at Aksum. An account of research at the ancient Ethiopian capital directed in 1972?4 by the late Dr Neville Chittik
(=
Memoirs of the British Institute in Eastern Africa.
Bd. 10). British Institute in Eastern Africa, London 1989,
ISBN 0-500-97008-4
.
- David W. Phillipson:
Ancient Ethiopia. Aksum: Its Antecedents and its Successors.
British Museum Press, London 1998,
ISBN 0-7141-2539-3
.
- David W. Phillipson:
Foundations of an African Civilisation. Aksum & the Northern Horn, 1000 BC - AD 1300
, Addis Ababa University Press, 2012.
- Timothy Power:
The Red Sea from Byzantium to the Caliphate. AD 500?1000.
The American University in Cairo Press, Cairo 2012,
ISBN 978-977-416-544-3
.
- Sergew Hable Sellassie:
Ancient and Medieval Ethiopian History to 1270.
United Printers, Addis Ababa 1972.
- Andreas Urs Sommer:
Abriss der Axumitischen Numismatik.
In:
Money Trend.
Jg. 22, Nr. 9, September 1990, S. 20?23.
ISSN 1420-4576