한국   대만   중국   일본 
?инд теле ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

?инд теле

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
?инд теле
?инд ??????
?инд ???? ???????
Рәсем
Д??л?т   ?индостан [1]
  Непал [2]
  Пакистан
  Фиджи
Барлы??а килг?н хиндустанцы [d] , индийцы [d] , ?индостан , Бихар [d] , Дели , Химачал-Прадеш [d] , Мадхья-Прадеш [d] , Пенджаб [d] , Раджастхан [d] , Уттар-Прадеш [d] , Уттаракханд [d] ??м Харьяна [d]
Тел т?р??ре SOV [d] , ижекле тел [d] , флектив тел [d] , язык pro-drop [d] , сифат-исем [d] , синтетик тел [d] ??м б?йл??ес [d]
Килешт?р прямой падеж [d] , косвенный падеж [d] ??м звательный падеж [d]
Имеет грамматический род мужской род [d] ??м женский род [d]
Я?ыу Деванагари
Телде к?йл??се Центральный директорат по вопросам языка хинди [d]
Телд? ??йл?ше?сел?р 341 000 000 кеше ( 2019 ) [3]
Ethnologue каталогында тел статусы 1 Милли [d] [3]
Тасуирлау битт?ре afbo.info/languages/89
Карта распространения
Социаль селт?р?? к???те?сел?р 49 912
Викимедиа проекттарында тел коды hi
  ?инд теле Викимилект?
?инд телене? варианттары ??м диалекттары таралышы карта?ы

?инд теле (деванагари |??????}}??????) ? ?инд-арий телд?рене? атама?ы й?ки ?индостанды? [4] башлыса т?нья? ??м ???к региондарында тарал?ан телд?р?е? диалект континуумы.

Й?нле ??йл?? ким?ленд? ?инд теле ??м урду телд?рен айырып та булмай тиерлек [5] (?ара: хиндустани ). ?инд телене? традицион я?ма?ы ? ижекле деванагари ?лифба?ы.

Терминды? ки? ??м тар м???н??енд? ?инд теле [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд телене? ?????ре и? ки? м???н?л? ≪?инд телд?ре≫ йыйылма?ын, ?индостан т?нья?ында ?инд теле б?лк?те территория?ында?ы диалект континуумын а?лата. Был ю?ы?та "?инд телд?ре"н? бходжпури (?индостантан тыш Суринамда ??м Маврикий?а ?ур ???ми?тк? эй?), урта быуат ???би теле авадхи ??м ?ин фиджи ?инд теле индерел?. Стандарт тел булдырыу?а ниге? сифатында сы?ыш я?арлы? ??т?нл?кл? диалектты? булмауы уны? танылыуына ?амасаула?а ла, Раджастхани й? диалект, й? айырым тел булара? ?арала. Баш?а ?с идиома (майтхили, чхаттисгархи ??м догри) улар тарал?ан штаттар?а р?сми телд?р статусын ала, шуны? ?с?н улар х??ер айырым тел булып ?анала. Урду ? к?п ?анлы ?инд мосолмандары община?ыны? ??м Па?станды? д??л?т теле бул?а ла ? к?п осра?та ?инд телен?н бер нисек т? айырылма?а ла, урду теленд? ??йл?ше?сел?р ?индостанда ??м Па?станда ?инд телле булып и??пл?нм?й. Баш?а пахари телд?ре берлеге ?инд телд?рен? ?аратыл?а ла, бойондоро??о? д??л?т теле булара?, шул у? пахари берлеген? ?ара?ан, непал теле бер ?асан да ≪?инд телд?ре≫ и??бен? индерелм?г?н.

Тарыра? м???н?л? ≪?инд≫ термины ?? эсен? диалекттар?ы ??м ≪к?нбайыш ?инди≫ кластеры стандарт телене? диалекттарын, шул и??пт?н брадж , ?инд телле ???би?тте? урта быуаттар ???би телен, Б?й?к Моголдар ?арайыны? элекке телен, британия колониаль хакими?тене? телен, к?нбайыш ?инд телене? х??ерге ??т?нл?кл? престиж диалектын, кхари-боли ??м х??ерге стандарт ?инди ??м урду телд?рен ала. ?ай?ы бер?? ≪кхари-боли≫ ≪?инди≫ терминыны? синонимы итеп ?улланыла. Урду теле, ??ене? билд?л?ре буйынса улар?а ?ара?а ла, йыш ?ына ≪к?нбайыш ?инди≫ кластерынан сы?арыла. Колониаль замандар?ан у? билд?ле хиндустани термины ?леге м?лд? бер ни тиклем и?керг?н, х??ерге к?нд? л? индуист хал?ы теле булара?, урду ??м ?инди телд?рен билд?л???? ?улланылыуын дауам ит?.

??ене? бик тар м???н??енд? ≪?инди≫ термины стандарт ?инд, кхари-боли телене? санскритлаштырыл?ан форма?ын, Моголдар идара итк?нд? барлы??а килг?н ?ай?ы бер фарсы телен?н ??л?штерелг?н ?????р??н та?артыл?ан стандарт ?инд телен а?лата. ?индостан конституция?ы деванагари я?ма?ын ?уллан?ан ?инд телен?, ??р?п-фарсы графика?ын ?уллан?ан урду теле мен?н, ??м та?ы ла ?индостанда?ы [6] 22 р?сми телд?р ара?ында и?к? алын?ан ки? м???н?ле ?с варианты мен?н д??л?т теле статусын бир? [7] .

?инд телене? таралышы ??м статусы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1965 йылды? 26 ?инуарында ?индостанды? р?сми теле тип и?лан ителг?н стандарт ?инд телен (инглиз теле мен?н й?н?ш), ???к х?к?м?т фай?алана [8] [9] . ?инди башлыса т?нья? штаттар?а (Раджастхан, Дели , Хариана, Уттаракханд, Уттар-Прадеш, Мадхья-Прадеш, Чхаттисгарх, Химачал-Прадеш, Джаркханд ??м Би?ар) тарал?ан. Андаман ??м Никобар утрау?арында ???ми?те буйынса икенсе тел булып тора, шулай у? б?т? т?нья? ??м ???к ?индостанда панджаби, гуджарати, маратхи и бенгали ке?ек т?б?к телд?р мен?н берг? ?улланыла. Стандарт ?инд теле шулай у? ?индостанды? баш?а ?лк?л?ренд? ??м к?рше илд?р?? л? ( Непал , Бангладеш ??м Па?стан ) а?лашыласа?.

Фиджи [10] Конституция?ына ярашлы, инглиз ??м фиджи теле мен?н хиндустани р?сми тел тип и?лан ител?. ???к ??м урында?ы ким?лд?р?? д??л?т органдарына м?р?ж???т итк?нд?, ??р кем й? ш?хс?н, й? компетентлы аралашсы т?ржем?се яр?амында уны инглиз, фиджи й?ки хиндустани теленд? я?ар?а хо?у?ы бар [11] . ?инд тамыры бул?ан б?т? фиджийсылар ?инд теленд? ??йл?ш?. Вити Леву?ы? к?нбайышында ??м Вануа-Леву?ы? т?нья?ында ?инд теле ?инд сы?ышлы фиджи?ар ??м ерле фиджи хал?ы ??-ара аралаш?анда ?улланыл?ан и? тарал?ан тел булып тора. Фиджи теленд? ??йл?ше?сел?р?е? 48 % ?инд теленд? ??йл?ш?. Ата-бабалары ?инд телле ареал?а ?арама?ан ?индостан ?лк?л?рен?н архипелаг?а к?сеп килг?н ?инд-фиджи?ар был т?рк?мг? ?арай.

?инд теленд? ??йл?ше?сел?р ?аны [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

??йл?ше?сел?р ?аны буйынса, ?ытай?ар?ан ?ала, ?инд теле донъяла (2?5) т??ге урындар?ы? бере?ен яулай. М???л?н, SIL-?а ярашлы, кемд?р ?с?н ?инди ту?ан тел булыуын ?ына и??пк? ал?анда ла (хариани, магахи ??м ?индостанда ?инди диалекттары сифатында ?арал?ан идиомалар?ы и??пл?м?г?нд?), ул, ?ытай , ??р?п , испан ??м инглиз телд?рен?н ?ала, 5-се урында тора. Бынан тыш, ??йл?ше?сел?р?е? д?й?м ?анына урду теленд? ??йл?шк?нд?р?е индере? й?и?? индерм??, ?инд телен икенсе тел тип ?анаусылар?ы индере? й? индерм?? ?? т?ь?ир ит?. Т?б?нд? т?рл? сы?ана?тар?ан алын?ан м??л?м?т бирел?.

Сы?ана? ?инди ту?ан тел бул?ан кешел?р?е? ?анын ба?алау . ?инд телен  икенсе тел тип и??пл?г?н кешел?р?е? ?анын ба?алау.
SIL 181 676 620 (1991) [12] 120 000 000 (1997)
Census of India (2001) (?индостанда у??арыл?ан  й?ни??п) 422 048 642 (ысын м???н??енд? ?инди ? 257 919 635 кеше) [13] (?инд телене? диалекты тип ?анал?ан бходжпури, чхаттисгархи, магахи ??м баш?а  идиомалары мен?н)

2001 йыл?а ?инд диалекттарында ??йл?ше?сел?р?е? ?аны 422 миллион кеше була, й??ни ?индостан хал?ыны? 41 % т?шкил ит? [14] .

Диалекттар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд телене? ки? м???н?л?ге варианттарыны? ??м диалекттарыны? (Би?ар, раджастхани ??м пахари телд?рен индереп) таралыу карта?ы
?инд телене? тар м???н?л?ге варианттарыны? ??м диалекттарыны? таралыу карта?ы

Диалекттар?ы билд?л?? ситуация?ы бик ?атмарлы. Х??ерге ?индостанда Уттар-Прадеш, Мадхья-Прадеш, Би?ар, Хариана, Химачал-Прадеш штаттарында?ы б?т? локаль ?инд-арий идиомаларын ?инд телен? ?аратыр?а маташыусы тенденция й?ш?й. ?ай?ы бер тикшерене?сел?р ?инд телен? раджастхани ??м пахари (непал телен?н баш?а) телд?рен индер? [15] .

????тт? ысын м???н??енд?ге ?инд теле диалекттарын ике т?рк?мг? б?л?л?р:

  • К?нбайыш ?инд теле (кхари-боли, урду / дакхни / рекхта, ба?ар хиндустани, Стандарт, ???би ?инд теле, бундели, канауджа, брадж бхакха, хариани);
  • К?нсы?ыш ?инд теле (авадхи, багхели, чхаттисгархи) [16] .

Билд?л?п китер к?р?к, бындай т?рк?мл?? , б?лки, бер а? и?керг?ндер, с?нки чхаттисгархи 2000 йылда Чхаттисгарх штатында р?сми тел статусын ала.

?леге ва?ытта майтхили Би?ар ??м Непал штатында р?сми р??ешт? р?сми тел статусын алды.

Г. Р. Зограф фекеренс?, ?инд теле [17] йо?онто?онда бул?алар ?а, пахари телд?рен ??м раджастхани диалекттарын ?? аллы телд?р тип ?анар?а к?р?к. Атап ?йтк?нд?, пахари телд?рене? бере?е, догри, Джамму ??м Кашмир штаттарында р?сми тел тип и?лан ителде (2003).

Т?рл? диалекттар ?ушылыуы ????мт??енд? барлы??а килг?н фиджи ?инд теле баш?алар?ан ситт?р?к тора.

?инд теле тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд телене? барлы??а киле? ва?ыты тура?ында д?й?м ?араш ю?. ?инд теле пракрит шаурасени телен?н ??ешк?н [18] . Д?р???р?ге, ул локаль диалект т?р??рен?н (брадж, авадхи ??м, ни?ай?т, кхари-боли) XI быуат тир??енд? барлы??а килг?н. Дели солтанаты (1206?1526 ??м 1539?1555) ??м Б?й?к Моголдар империя?ы (1555?1858 ??м 1526?1540) й?ш?г?н д??ер?? р?сми тел сифатында фарсы теле ?улланыл?ан, кхари-боли к?п ??р?п ??м фарсы ?????рен ??ен? йый?ан. ?у??ыларына килг?нд?, бары?ы тиерлек фарсы теле аша ??л?штерелг?нлект?н, улар?ы? ?инд-урду форма?ы ??р?п т?п н?сх?ле фонетик й???н ?а?лама?ан.

XIX быуат а?а?ында Т?нья? ?индостанда ?инд телен стандартлаштырыу ??м уны, элита теле бул?ан урду телен?н айырып, ?? аллы ≪халы?≫ теле ите? сара?ы к?рел?. 1881 йылда Би?ар штаты властары ?инд телен бер??н-бер р?сми тел сифатында ?абул ит?, ??м шулай итеп, Би?ар ?индостанда ?инд теле д??л?т теле тип и?лан ителг?н т??ге штат була.

?индостан Британиянан б?ленг?нг? тиклем ≪хиндустани≫, ≪урду≫ ??м ≪хинди≫ синоним булып ?анал?ан [19] .

1949 йыл а?а?ында ?индостан Конституция?ын ?абул итк?н Ойоштороу йыйылышы , ?инд телен р?сми тел сифатында 1949 йылды? 14 сентябренд? ?абул ит?, ??м шунан бирле был к?н ?индостанда ≪?инд теле к?н?≫ итеп билд?л?н?.

Типологик ?ылы??ырлама?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Грамматик м???н?не белдере?се т?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд телене? морфологик типология?ы к??леген?н ?ара?анда, ысынында, ?инд теле аналитик тел була : синтаксик м?н?с?б?тт?р исемде? ситл?телг?н килеш формаларына, алмаштар?а ??м ?ылымды? башлан?ыс форма?ына послелог ?улланыу?а са?ыла. ?мм? ?инд телене? грамматик т???л?ш? аналитизмды? саф картина?ын бирм?й: ?ис шик?е?, к?пселекте т?шкил итк?н аналитик формалар мен?н бер р?тт?н, телде? т?рл? осор?арына барып тоташ?ан синтетизм элементтары ла бар.

Синтетизм ?инд теленд? бына ним?л? са?ыла:

  • Исемд?р??  ? 1)-? ??м -a ял?ау?арына тамамлан?ан б?т? муж. род ??м жен. род исемд?р?е? д? к?плек форма?ы барлы??а килг?нд?, м???л?н: be?? ≪?ы?≫ ? be?iya ≪?ы??арым≫, be?? ≪ул≫ ? be?e ≪улдар≫;
2) б?т? к?плек ?анында?ы исемд?р?е? косвенный ??м звательный килешт?ре барлы??а килг?нд? ??м -? ??м -a ял?ау?арына тамамлан?ан берлек ?анында тор?ан исемд?р??, м???л?н: mazd?r ≪эшсе≫ ? mazd?r?, dhu? ≪т?т?н≫ ? dhu?.
  • Сифаттар, -?, -a ял?ауына тамамлан?ан сифаттар, род, ?ан ??м килеш мен?н ??г?рг?нд?, м???л?н: ba?-? kamr? ≪?ур б?лм?≫ ? ba?-e kamre ≪?ур б?лм?л?р≫ ? bar-? alm??? ≪?ур шкаф≫.
  • ?ылымдар?а  ? ?ай?ы бер ?ылымдар?ы? х??ерге заман парадигма?ында, м???л?н: hon? ≪булыр?а≫ ? h?, hai, ho; шул у? ?ылымды? ?тк?н заман парадигма?ында: th?, th?, the, th?. Шулай у? причастиелар?ы? (сифат ?ылым) род ??м ?анда ??г?ре?е, м???л?н: karn? ≪эшл?рг?≫ ? kart?, kart?, karte, kart?; I кил?с?к заман парадигма?ында: j?n? ≪барыр?а≫ ? j??g?, j?eg?, j??ge, j?oge, шулай у? ?ай?ы бер баш?а ?ылым формаларында.

Синтетик формалар билд??е? к?плект?ге ?????р ??м йыйыу ?андары, шулай у? род, ?ан ??м килешт? ??г?рг?нд? послелогтар?а ??м ки??кс?л?р?? барлы??а килг?нд? к???тел?.

Шулай итеп, ?инд телене? морфологик т???л?ш?нд? грамматик м???н?л?р ?с ысул мен?н са?ыла : аналитик, аналитик ??р?тл?м?л? синтетик ??м ?атнаш аналитик-синтетик (м???л?н, mai pa?ht? h? ≪мин у?ыйым≫, ??м бында h? ? зат мен?н ??г?ре?се ?ылым-б?йл??ес, й???н? ?ара?анда ??г?рг?н, ? pa?ht? ? ?ылым pa?hn? ?ылымынан барлы??а килг?н причастие (сифат ?ылым), ???м?-??? ≪я есмь читающий≫- ≪мин бар китап у?ыусы≫).

Морфемалар ара?ында сик характеры [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теле ? флектив тел; бер к?р??ткеск? (аффикс?а й?ки клитика?а), ?а?и?? булара?, бер нис? грамматик м???н?, тура кил?, м???л?н:

ba?- ? kamr? ba?- ? alm???
?ур- M. SG б?лм? ?ур- F. SG шкаф

Маркировкалау тибы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теленд? посессив исем т?рк?мд?ренд? б?йл?нг?нлек маркировкалауы урын ала, ми?алдар ?ара?ы?:

[R?m k-? ] [bill? ом (* k-?) sher]
Ram (M) LNK-F cat (F) and LNK-MSG.NOM lion (M)
'S Ram’lion cat and'
R?m N?dy? омтыла k-? bill?
Nadya (F) and Ram (M) LNK-F cat (F)
'[Ram Nadya and]'s cat'

Предикацияла ?ылым эй? мен?н ген? т?гел, ? тура тултырыусы мен?н д? яра?лашыуы м?мкин. Эй? нейтраль килешт? тор?а ?ына, ?ылым эй? мен?н яраша, м???л?н:

la?k -e is kit?b-ko pa?h rah -? hai
m.pl. f. sg. mpl.-III-pl.
≪Малай?ар китап у?ый?ар≫

?г?р эй? ситл?телг?н (косвенный) килешт? тор?а (й??ни, м???л?н, ≪ne≫ эргатив послелогына эй? бул?а), шул са?та ?ылым тура тултырыусы мен?н яраша:

la?ko-н kit?b yah pa?h-?
м. р. мн. ч. ж. р. ед. ч. ж. р. ед.ч.
≪Малай был китапты у?ый≫

?г?р эй?не? д?, тура тултырыусыны? да послелогы бул?а, ?ылым берлект?ге ?с?нс? затта нейтраль форманы ала:

la?koo-ne is-kit?b-ko pa?h-?
boys-erg. this book-dat. read-pf.
≪Малай?ар был китапты у?ый?ар≫

Предикацияла ролле кодировка. [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теленд? формаль р??ешт? тик ике килеш кен? айырыр?а м?мкин: нейтраль (NOM) ??м тик послелогтар мен?н ген? ?улланыл?ан ситл?телг?н (OBL) ??м б?т? ?????р тибына ?арамай, маркированный булма?андар?ан айырылып тора. ?мм? послелогтар ????ре л? синтаксик м?н?с?б?тт?р?е а?латыуы м?мкин: м???л?н, ≪ko≫ (??) послелогы мен?н к?семле ?ылым янында?ы тура тултырыусы билд?л?н?.

Аористан баш?а, б?т? замандар?а ла, предикацияла?ы кодировка аккузатив схема буйынса баш?арыла , м???л?н:

la?k-la?k ?-ko ? dekhat? hai
boy- NOM.SG girl- (OBL) ACC see (PARTICIP.PRES) be( 3SG )
≪Малай ?ы??ы к?р?≫

Аориста кодировка ?с ?л?шт?н тор?ан (трёхчастный) схема буйынса баш?арыла :

la?k-? kal ?y-?
boy- NOM.SG yesterday come .AOR-SG.M
≪Малай кис? килг?йне≫
la?k-? kal soy-?
boy- NOM.SG yesterday sleep .AOR-SG.M
≪Кис? малай йо?ланы≫
la?k-e ne la?k-? ko dekh-?
boy- OBL ERG girl-(NOM) ACC see. AOR-SG.M
≪Малай ?ы??ы к?рг?н≫

Тура тултырыусы ko аккузатив послелогы мен?н й? тура , й? ситл?телг?н килеш мен?н оформляться ите?е м?мкин. Был ике ысул ара?ынан ?айлап алыу тура тултырыусыны? конкретлаштырыу д?р?ж??е ??м й?нлелек/й?н?е?лек мен?н б?йле: ситл?штерелг?н , конкретлаштырылма?ан исемд?р тура килеш мен?н оформляться ит?, шул у? ва?ытта конкретлаштырыл?ан исемд?р ситл?телг?н килеш форма?ын ала. Ситл?телг?н килешт?, шулай у? тура килеште ?уллан?ан осра?та, ике т?рл? м???н? булыу м?мкинлеген?н ?асып, ситл?телг?н килешт? й?н?е?лек исемд?р ?улланылыуы м?мкин, м???л?н: Nad? ke us p?r mai gharo ko dekht? h? ? ≪Йыл?аны? теге ярында мин к?р?м йорттар≫ (?г?р ghar исеме тура килешт? оформлять ителг?н бул?а, к?р??телг?н ??йл?мде бына шулай т?ржем? ите? м?мкин булыр ине: ≪Теге яр?а мин к?р?м йортто≫).

?????р т?ртибе [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Т?п ?????р т?ртибе ? SOV. ?инд теленд? ?????р т?ртибе ирекле булмай: контекстан ??м стилистик ма?саттар?ан сы?ып, ?ай?ы бер ????е? позиция?ы ирекле ??г?ре?е (варьировать) м?мкин бул?а ла, б?т? ??йл?м ки??кт?ре л? билд?ле бер позицияла тора (м???л?н, ?????р?е? кире т?ртибе стилистик роль уйнай ??м нинд?й ?? бул?а ???б?йл?неш й?ки ??йл?м ки??ген эмфатик б?леп к?р??те?г? хе?м?т ит?). ??? т?ртибе м???н? айырыу функция?ына эй?. М???л?н, ?г?р эй? ??м тура тултырыусы тура килешт?ге исем форма?ында бул?а, эй? беренсе урында тора, ? тура тултырысы х?б?р алдынан кил?: Aisi sthiti sad? asantos utpanna kart? hai ? ≪Бындай х?л ??р са? риза?ы?лы? тыу?ыра≫ ??м Asantos sad? aisi sthiti utpanna kart? hai ? ≪Риза?ы?лы? ??р са? бындай х?л тыу?ыра≫

Фонетика [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Вокализм [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М. Охале?а ярашлы, ?инд телене? ?у?ын?ылары.

?инд теленд? ?у?ын?ылар о?онло?о, р?те, к?т?релеше, ирен ??м йомша? а??ау?ы? х?р?к?те мен?н айырыла. Телде? х?р?к?тен? б?йле, ?у?ын?ылар ал?ы, урта ??м арт?ы р?тлег? б?лен?; телде? к?т?релеш д?р?ж??е буйынса, ?у?ын?ылар а??ы, урта ??м ??к? к?т?релешле ?у?ын?ы?а; иренд?р х?р?к?те буйынса иренл?шк?н (лабиалл?штерелг?н) ??м иренл?шм?г?н (лабиалл?штерелм?г?н) ?у?ын?ы?а; йомша? а??ау урынлашыуы буйынса танау (назализованный) ??м танау ?атнашма?ан (назализованный булма?ан) ?у?ын?ылар; о?онло?о буйынса о?он ??м ?ы??а ?у?ын?ылар.

?инд теленд? о?онло?о-?ы??алы?ы буйынса ?у?ын?ылар?ы? ?аршы ?уйылыуы ?????р?е? м???н??ен айырыу ???ми?тен? эй?, м???л?н: k a m ≪а?≫ ? k ? m ≪эш≫.

Ябай ?у?ын?ылар?ан тыш, ?инд теленд? танау ??м танау ?атнашма?ан дифтонгтар бар.

Санскрит ?????ренд? [ri] ??м [li] тип у?ыла тор?ан ижекле тартын?ылар тип атал?ан ? ??м ? осрай. Шулай у? шуны билд?л?р к?р?к, ?ай?ы бер ?????р?? айырым ?у?ын?ылар, ?????рене? м???н??ен ??г?ртм?й ген?, ирекле ??г?реп тороуы м?мкин , м???л?н: b?har ? b?hir ≪ситт?, тышта≫.

Т?б?нд?, N. B. статья?ында ?абул ителг?н билд?л?р?е и??пк? алып, ?инд ?у?ын?ыларыны? т?рк?мл?не?е килтерелг?н: ≪a:≫ к?ренешенд? оформлять ителг?н ?нд?р о?он, танау ?у?ын?ы?ы булып тора.

Р?т/К?т?релеш Ал?ы Урта Арт?ы
?рге i ? ? ?: ? ?: u ?
Урта ? e ai ai o o a? au
А??ы a a ? a:

Консонантизм [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теленд? барлы??а киле? урыны ??м ысулы буйынса б?т??е 40 тартын?ы ?н айырыла. /n/ фонема?ыны? уны? артынан килг?н ?ымтыулы тартын?ы?а б?йл?нг?н позицион варианты бар: арт?ы телле тауышлылар , урта телле аффрикаталар ??м церебраль фонемалар мен?н берл?шеп, ул бер вариант т?р?нд? ? шу?а ярашлы арт?ы телле ( ? ), урта телле ( ? ) й?ки церебральный ( ? ) ?ымтыулы танау сонанта?ында ассимиляциялана ??м тормош?а ашырыла. Б?т? ?ымтыулы ыш?ылыу?ы?лы ыш?ылыулы коррелят тура кил?. ?ай?ы бер ?????р?е? тартын?ылары ирекле ??г?ре? м?н?с?б?тенд? тора, м???л?н: b?ln? ? b?rn? ≪то?андырыр?а≫.

?инд теленд? тартын?ылар ябай (?ы??а) ??м икел?телг?н (о?он) була. Икел?телг?н тартын?ылар ??? урта?ында ??м а?а?ында булыуы м?мкин, л?кин ??? башында булмай, м???л?н: vallabh ≪??й?кл?≫, anna ≪аш-?ыу≫. Т?б?нд? ?инд теле тартын?ы фонемаларыны? т?рк?мл?не?е килтерел?:

Ирен-ирен Ирен-
теш
Теш /
Альвеолярный?ар
Ретрофлексный?ар Постальвеолярный?ар/
Палатальный?ар
Арт?ы теллел?р Увулярный?ар Глоттальный?ар (тама?)
Танау Носовые m n (?)
Шартлаулылар p
p?
b
b?
t?
t??
d?
d??
?
??
?
??
k
k?
?
??
(q)
Аффрикаттар t?
t??
d?
d??
Фрикатив f s z ? (x) (?) ?
Бер ба?ымлы ? (?)
(??)
Аппроксиманттар ? l j

Ижек т???л?ш? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теленд? о?он ??м ?ы??а ижект?р айырыла. ?ы??а ижек тип бер ?ы??а ?у?ын?ынан й? тартын?ынан ??м уны? артынан килг?н ?ы??а ?у?ын?ынан тор?ан ижек атала, м???л?н: a/ku/s? ≪ыр?а?≫. Шулай итеп, ?инд теленд? ?ы??а ижект?р ??р ва?ыт асы? ?ына була.

?инд теленд? ?у?ын?ынан ?у? ижекк? б?ле?, артынан килг?н тартын?ынан айырып, б?ле? ?абул ителг?н, м???л?н: j?/n? ≪китерг?≫. ?у??ы бер тартын?ылы ижек т? ????тт? айырым ижек т?шкил ит?. Ике бер т?рл? тартын?ы й?н?ш тор?ан осра?та, ижекк? б?ле? улар?ы? ике?ене? урта?ынан ?т?, м???л?н: kha?/?? ≪?се≫.

Ба?ым [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд теленд? ба?ым к?сл? (экспиратор), ?мм?, м???л?н, уры? телен? ?ара?анда к?с????р?к са?ыла, ??м ба?ым ?ы??а ?у?ын?ылы ижекк? т?ш??, ?у?ын?ы о?онаймай. ?инд теленд? ?у?ын?ылар редукция?ы ю?, шуны? ?с?н ба?ым?ы? ижек т?, ба?ымлы ижек ке?ек, асы? ?йтел? ??м ишетел?. Ба?ым ирекле ??м х?р?к?т?е?, ?мм? ??? я?аусы суффикстар ?ушыл?анда ба?ымды? урыны ??г?ре?е м?мкин, м???л?н: ?a:nti ≪тыныслы?≫ ? ??:ntipu:rna ≪тыныс≫.

Сандхи [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???-форма барлы??а килг?нд?, я?ы ??? я?ал?анда беренсе (й?и?? морфеманы?) а?а??ы ?н? ??м икенсе ????е? (й?и?? морфеманы?) т??ге ?н? ????е? фонетик ??г?ре? ?анундары ниге?енд? тормош?а ашырыла. Сандхи ?а?и??л?рен? ярашлы, ?????р башлыса санскриттан ??л?штерелг?н ??? ??м морфемалар?а ниге?л?неп барлы??а кил?. Ысын ?инд телен? й?ки ?ушыл?ан тел (й??ни, санскрит-?инди й?ки санскрит-сит тел) лексика?ына ниге?л?неп, сандхи ?а?и??л?ре буйынса ??? барлы??а килтере? бик ?ир?к осрай. Сандхи ?а?и??л?ре буйынса яраштырыла:

  • ?у?ын?ылар (й??ни бер ????е? й?ки морфеманы? а?а??ы ?у?ын?ы?ы икенсе ????е? й?ки морфеманы? т??ге ?у?ын?ы?ы мен?н);
  • тартын?ылар (й??ни ????е? й?ки морфеманы? а?а??ы тартын?ы?ы икенсе ????е? й?ки морфеманы? т??ге тартын?ы?ы мен?н);
  • висарга (:) артабан килг?н ?у?ын?ылар ??м тартын?ылар мен?н.

Я?ма [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?инд телене? я?ма?ы ? ул борон?о брахми, ??м нагари ( nag?ri ) й?ки деванагари ( devan?gar? ) тип аталыусы, я?ма системаларыны? ?у??ы модификацияларыны? бере?е. Деванагари я?ма?ы х?рефле я?ма; алфавит ?у?ын?ылар?а ла, тартын?ылар?а ла тап килг?н х?рефт?р??н тора, л?кин уны ярым ижекле тип билд?л?рг? м?мкин: тартын?клар?ы а?лат?ан ??р х?реф шулай у? ?у?ын?ы а х?рефен?н д? тора. Деванагари ? шундай алфавит, унда х?рефт?р, ????ре билд?л?г?н ?нд?р характеры буйынса, т?ртипк? килтерелг?н: башта ?у?ын?ы х?рефт?р кил?, артабан, тейешле тартын?ылар?ы? я?алыу урыны ??м ысулы буйынса т?рк?мл?не?се, тартын?ылар кил?.

Шулай у? ?ара?ы? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Фиджийский хинди

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. ScriptSource - India
  2. ScriptSource - Nepal
  3. 3,0 3,1 Ethnologue   (ингл.) ? 25, 19 ? Dallas, Texas : SIL International , 1951. ? ISSN 1946-9675
  4. Shapiro (2003), p. 251
  5. Urdu language ? Britannica Online Encyclopedia . Britannica.com. Дата обращения: 18 декабрь 2011. Архивировано 18 июнь 2013 года.
  6. Constitution of India, Part XVII, Article 343.
  7. Saeed Khan. There's no national language in India: Gujarat High Court - India - The Times of India . Timesofindia.indiatimes.com (25 ?инуар 2010). Дата обращения: 2 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
  8. The Union: Official Languages
  9. PDF from india.gov.in containing Articles 343 which states so 2009 йыл 5 февраль архивлан?ан .
  10. Constitution Amendment Act 1997 (Act No. 13 of 1997), Section 4(1) 2007 йыл 5 ?инуар архивлан?ан .
  11. Constitution Amendment Act 1997 (Act No. 13 of 1997), Section 4(4)(a)(b)(c)(d) 2007 йыл 5 ?инуар архивлан?ан .
  12. Хинди в Этнология. Донъя телд?ре , 2015.   (инг.)
  13. Census of India (2001)
  14. Census of India (2001)
  15. Barz R., Yogendra Yadav. An Introduction to Hindi and Urdu. Delhi, Munshiram Manoharlal, 2000.
  16. Зограф Г. А. Языки Южной Азии. ? М .: Наука, 1990. ? С. 33?40.
  17. Зограф Г. А. Языки Южной Азии. ? М .: Наука, 1990. ? С. 33.
  18. Alfred C. Woolner. Introduction to Prakrit. ? М .: Motilal Banarsidass, 1999. ? С. 5. ? ISBN 9788120801899 .
  19. "Hindustani B2". Oxford English Dictionary . Oxford University Press. 2nd ed. 1989.

?инд теленд?ге ???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Библиография [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Д?й?м й?км?ткеле эшт?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Д?реслект?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Баранников А. П. Хиндустани (Урду и Хинди). ? Л. : Издание Ленинградского Восточного института имени А.С.Енукидзе, 1934.
  • Ульциферов О. Г. Учебник языка хинди. Первый год обучения. ? М .: АСТ, Восток-Запад, 2007.
  • Лазарева Н. Н. Самоучитель языка хинди. ? ООО, Восток-Запад, 2008.

Грамматики [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Гуру К. Грамматика хинди. В двух томах. ? М .: Издательство иностранной литературы, 1957.
  • Дымшиц З. М. Грамматика языка хинди. В двух книгах. ? М .: Наука, 1986.
  • Захарьин Б. А. Теоретическая грамматика языков хинди и урду. Фонология, морфология глагола, синтаксис главных членов предложения. ? М .: ЛКИ (УРСС), 2008.

???лект?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Бархударов А.С., Бескровный В.М. , Зограф Г.А., Липеровский В.П. Хинди-русский словарь в двух томах. Около 75000 слов / Под ред. В. М. Бескровного. ? М .: Советская Энциклопедия, 1972. ? 907+912 с.
  • Ульциферов О. Г. Современный русско-хинди словарь. ? М .: Русский язык - Медиа, 2004. ? 1170 с. ? ISBN 5-9576-0105-5 .
  • Ульциферов О. Г. Современный хинди-русский словарь. ? М .: Русский язык - Медиа, 2009. ? 1354 с. ? ISBN 978-5-9576-0421-1 .

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Википедия
Википедия

?алып:Wiktionarycat

?алып:Языки Индии