Хо?у?
? юриспруденция т?ш?нс??е, й?м???т м?н?с?б?тт?рен к?йл???е? бер т?р?; й?м???т м?н?с?б?тт?рен к?йл??се, й?м?и?тт?ге мотла? ?т?лерг? тейешле, формаль р??ешт? билд?л?нг?н, т???йен т?ртипт? ?абул ителг?н, д??л?т тарафынан гарантиялан?ан т?ртип ?а?и??л?ре система?ы .
Хо?у?ты? конкрет билд?л?м??е теге, й?ки был ?алимды? хо?у?ты а?лау т?р?н? б?йле. Т?рл? м?кт?пт?р бирг?н билд?л?м?л?р хо?у?ты тулыра? к?? алдына килтерерг? м?мкинлек бир?. Шу?а к?р? хо?у? ф?нене? ??еше ?с?н плюрализмды? ???ми?те бик ?ур, л?кин был
ф?н ?лк??ене? д??л?т власына я?ын тороуы с?б?пле бы?а ?лг?ше?е бик ауыр?а тура кил?.
?ай?ы бер билд?л?м? й?ки контекстар?а хо?у?
хо?у? система?ы
(объектив хо?у? й?ки ?ануни?т) мен?н ?ушылып кит?
[2]
. Был осра?та
хо?у?
хо?у? система?ы булара?
хо?у? сы?ана?тары
нда са?ылыш таба
, ? уны? хо?у?и эст?леге
хо?у? нормалары
мен?н билд?л?н?
. Хо?у?ты хо?у? ситема?ы итеп к?? алдына килтерг?нд?, хо?у? система?ынан тыш ????тт? баш?а хо?у?и к?ренешт?р ??:
хо?у?и м???ни?т
,
хо?у?и а?
??м
хо?у?ты тормош?а ашырыу
к?? у?ында тотола.
?алимдар т?б?нд?ге хо?у? билд?л?рен атай
[3]
[4]
[5]
[6]
:
- Норма?а ярашлылы? (д?й?м характер?а?ы т?ртип ?а?и??л?рен билд?л?й);
- Д?й?м м?жб?рилек (ул б?т?
хо?у? субъекттары
на, й?ки к?пселекк? ?а?ыла);
- Д??л?т тарафынан гарантияланыу (д??л?т тарафынан м?жб?рл?? саралары ?арал?ан);
- Интеллектуаль (а?ыл) ??м ихтыяр характерында?ы (хо?у? кешел?р?е?
ихтыяр
??м
а?ын
?ынландыра);
- Формаль билд?л?не? (хо?у? нормалары р?сми р??ешт? са?ылдырыла);
- Системалылы? (хо?у? ? эст?н бер-бере?ен? яра?лаштырыл?ан, бер б?т?н т?ртипк? килтерелг?н организм).
Юриспруденцияны? (хо?у? ?илеме) ме??р йыллы? тарихында универсаль а?латмалар табыр?а тырышма??а к?р?клеге ?йтелеп кил?
[7]
, х??ерге заман ф?ненд? л? б?т??ен? л? о?ша?ан бер а?латма булдырылма?ан
[8]
[9]
.
Брокгауз ??м Ефрон ???леге
нд? бирелг?н а?латма буйынса:
- Право есть совокупность правил (норм), определяющих обязательные взаимные отношения людей в обществе; это определение права указывает лишь общие очертания его содержания, между тем, вопрос о существе права, его происхождении и основах до сих пор остаётся одной из нерешённых в науке проблем
[10]
.
?ур совет энциклопедия?ы
нда марксизм-ленинизм хо?у? ф?ненд? ?абул ителг?н а?латма бирел? (норматив- позитивистар позиция?ынан сы?ып):
Хо?у? ? улар?ы ?т?? д??л?тте? т?ь?ир ите? саралары мен?н ны?ытыл?ан, д??л?т тарафынан билд?л?нг?н й?ки санкциялан?ан д?й?м м?жб?ри т?ртип ?а?и??л?ре (нормалары) бары?ы берг?
?
[11]
.
Оригинал текст
(рус.)
Право ? это совокупность установленных или санкционированных государством общеобязательных правил поведения (норм), соблюдение которых обеспечивается мерами государственного воздействия
?
[12]
.
|
Либертар-юридик концепция:
Хо?у? ? б?т??ен? л? тиге? ирек ??м ???еллек норма?ы ??м сама?ы
[13]
.
?
[14]
.
Оригинал текст
(рус.)
Право ? это единство равной для всех нормы и меры свободы и справедливости
[13]
.
|
Хо?у??а формаль-юридик ысул ?улланып, уны? б?т? т?п билд?л?рен ?анап, а?латма биреп була.
?алимдар?ы? хо?у?ты а?лауын бер система?а ?алыу ?с?н, хо?у?ты а?лау?ы? ??м т?ш?нс?л?р?е? система?ы т???л?.
Был классификациялар?ы? к?бе?е хо?у??а позитивистар ??м хо?у? философия?ы к??леген?н ?арау?а б?йле. В. А. Четвернин улар?ы потестар ??м потестар булма?ан?а б?леп ?арай
[15]
, О. Э. Лейст хо?у?ты норматив ??м ?хла?и а?лау
[16]
, В. С. Нерсесянц хо?у?ты легистик ??м юридик а?лау я?лы
[17]
.
Позитивистар ?с?н хо?у?- власть тарафынан билд?л?нг?н,
м?жб?ри нормалар
, власть ул нормалар?ы ?т?рг? м?жб?р ите? сараларына эй? . Был нормалар?ы? айырым эст?леге т?гел, ? м?жб?рилеге позитивистар тарафынан хо?у?ты? и? м??им билд??е тип атала
[18]
[19]
.
Позитивистар фекеренс?,хо?у?? формаль- й?м???т м?н?с?б?тт?рен к?йл??се, д??л?т система?ы тарафынан м?жб?рл?? мен?н т?ьмин ителг?н, д??л?т тарафынан билд?л?нг?н, й?ки санкциялан?ан д?й?м м?жб?ри т?ртип ?а?и??л?ре (хо?у? нормалары) система?ы.
М???л?н, Марксистар м?кт?бе ха?имлы? ите?се синыфты? ?анун?а ?йл?ндерелг?н ихтыяры ??м шулай у? хо?у? нормалары тура?ында фекер й?р?т?. Хо?у? ? д??л?т эшм?к?рлеге продукты, д??л?т власы тарафынан билд?л?н? ??м д??л?тте? м?жб?р ите? ихтыяры аша ?а?лана, хо?у? ??м ?анун (хо?у? уны? сы?ана?ы, форма?ы) позитивистар ?с?н бер ?к ?йбер
[20]
.
Позитивистар к??леген?н ?ара?анда,
власть тарафынан м?жб?рилек
? хо?у?ты? бер??н-бер т?п билд??е
[21]
. Томас Гоббс ?йтк?нс?: ≪ ?анунды? хо?у?и к?с? суверенды? бойоро?о булыуынан ?ына тора≫
[22]
. Ошондай у? фекер?е
XIX быуатта
юрист Д. Остин
[23]
[24]
,
Ш. Амос
(
en
)
[25]
, Г. Ф. Шершеневич
[26]
я?лай.
Т??тормош й?м?и?тенд? власть ??м ижтима?и нормалар
[
??г?ртерг?
|
сы?ана?ты ??г?рте?
]
Власты? т??ге институт формалары ??м д?й?м м?жб?ри т?ртип ?а?и??л?ре й?м?и?т ??ешене? т??тормош осоронда формалаш?ан. Был д??ер?? с?й?си власть ??м
д??л?т
институттары булма?ан. Был осор?а ижтима?и нормалар
йола
, традициялар, йола ????тт?ре ??м тыйыу?ар (табу) форма?ында й?ш?й. Был нормалар?ы хо?у? тип, й?ки хо?у??а тиклемге тип и??пл?рг?ме тиг?н ?орау ф?нд? ?ле бул?а б?х?сле булып и??пл?н?
[27]
.
Т??тормош й?м?и?те а?залары бер тиге? бул?ан, улар идара ите?сел?рг? ??м идара ителе?сел?рг? б?ленм?г?н, шу?а ла бындай й?м?и?тт? бе? белеп-а?ла?ан с?й?си власть б?т?нл?й булма?ан. Шу?а ?арама?тан, т??тормош й?м?и?тенд? л? власть институттары бары бер бул?ан: й?м?и?т а?залары ырыу башлы?тарына ??м а??а?алдар?а (юлбашсылар?а, ?орбаштарына, башлы?тар?а) бой?он?андар. ?мм? бындай бой?оноу т?? сиратта был кешел?р?е? ш?хси авторитетына ??м абруйына ниге?л?нг?н бул?ан, икенсе я?тан улар?ы? был сифаттары бой?онор?а тел?м?г?нд?рг? ?арата к?с ?улланыу м?мкинлеге мен?н д? ны?ытыл?ан бул?ан
[28]
.
Т??тормош й?м?и?тенд?ге к?нд?лек тормош уны? бар я?лы са?ылышында ла (а?ы?-т?лек табыу, кешел?р ара?ында?ы т?рл? м?н?с?б?тт?р, шул и??пт?н ир-аттар мен?н ?атын-?ы??ар ара?ында?ы ?аил?, бе??е? заманда?ы
никах килеше?ене?
н?? ул ва?ытта?ы формалары) бер нисек т? т?ртип?е?, сыуалсы? ??м буталсы? булма?ан, улар билд?ле йола ??м ??р?ф-????тт?рг? бой?он?ан. Улар?а кешелекте? тарихи ??еше ????мт??енд? алда ?йтелг?н теге й?ки был йола-????тт?р мен?н берг? ?аты ?ына тыйыу?ар (табу) ??м кешел?р?е? т?рл? шарттар?а?ы т?ртип ?а?и??л?ре ны?ытылып килг?н
[27]
.
Был нормалар, ?а?и?? булара?, ??р ер?? ??м ??р кем тарафынан ирекле ниге??? ?т?лг?н: бер я?тан был ????т ?ыма? бул??, икенсен?н, ??р кем улар?ы ?т?г?н й?м?и?тте? баш?а а?заларынан ?лг? ??м ?рн?к ал?ан, ??м инде, ?с?нс?н?н, д?й?м ал?анда улар к?нд?оек эшм?к?рлек ?с?н к?р?кле ??м фай?алы бул?ан. Был нормалар?ы ?т?м?й й? тупа? бо?оу нинд?й?ер яза?а алып килг?н, улар?ы? и? ауыры, ?лбитт?, т?ртип бо?оусыны й?м?и?тт?н ситк? ?ыуыу бул?ан, был и?? ??м?лд? ул шарртар?а ?ыуылыусыны? ?лемен а?лат?ан
[27]
.
Традиция?а ниге?л?нг?н был ?а?и??л?р?е Р?с?й ?алимдары нинд?й?ер хо?у? система?ы барлы??а килтер? тип ?анама?анда, баш?а илд?р?е? был ?лк? белгест?ре был ??енс?лекле нормалар система?ын хо?у? а?латма?ына индер?
[27]
.
- Теологик теория
: Закондар м??ге й?ш?й, с?нки улар- Хо?ай б?л?ге. Улар ю?арынан бирелг?н изгелек ??м ???еллек идеалдарына яра?лы тормош т?ртибен булдыра.
- Т?би?и хо?у? теория?ы
:
Кешене?
тыу?андан алып, т?би??т тарафынан бирелг?н, айырыл?ы?ы? т?би?и хо?у?тары бар (й?ш??г?, ирекк?, тиге?лекк? хо?у?), улар?ы алып та, ??г?ртеп т? булмай. Закондар кешел?р?е? ?хла?и й?н?лешен? тап кил? ??м ун?ы? й?ш?й алмай.
- Психологик теория
: Хо?у?- кешене? эске кисерешт?ре ????мт??е.
Д??л?т
закондары
кеше психология?ына б?йле.
- Тарихи м?кт?п
: Тормошта?ы ?апма-?аршылы?тар?ы е?еп сы?ыр?а тел?? хо?у?ты барлы??а килтер?, ул конфликтты яй?а ?ала ??м кешел?р?е? т?ртибен ипк? килтер?. Хо?у? башта кеше а?ында барлы??а кил?, ?у?ыра? ул закондар?а терк?л?. Хо?у? нормалары ??г?р? ала, с?нки ул яй?а ?алып тор?ан тормош ??е ??г?реп тора.
- Нормативизм теория?ы
: Д??л?т кешел?рг? т?ртип моделен бир?. Хо?у? д??л?т тарафынан булдырыла ??м пирамида форма?ында?ы нормалар система?ы булып тора.
- Позитивизм теория?ы
: Хо?у? тормошта?ы ?апма-?аршылы?тар, конфликттар ар?а?ында тыуа, е?е?се булып к?сл?л?р ?ала. Улар ?? уйын ?а?и??л?рен булдыра ??м ?? т?ртибен ?уя. Е?елг?нд?р улар?а бой?она.
- Марксизм теория?ы
: Хо?у? д??л?тк? ??м й?м?и?тт?ге социаль- и?тисади фактор?ар?а б?йле .
- Я?тар?ы килештере? теория?ы
: Хо?у? ? й?м?и?тт?ге т?рл? ?апма-?аршы, бер-бере?е мен?н к?р?шк?н к?ст?р ара?ында?ы компромисс (бер ырыу?а т?гел, ? бер-бере?е мен?н ??р са? ы??ыш?ан бер нис? ырыу ара?ында?ы килеше?). Был теория К?нбайыш илд?ре доктрина?ында ки? тарал?ан
[29]
.
- Регуляция теория?ы
: Хо?у? д??л?т бер??млеген ны?ытыу ?с?н й?м?и?тт?ге м?н?с?б?тт?р?е т?ртипк? ?алыу, яйлау к?р?клеге килеп тыу?ас, барлы??а килг?н
[30]
.
Хо?у? норма?ы айырым т?р ижтима?и м?н?с?б?тт?р?е к?йл?й,
д??л?т
тарафынан билд?л?нг?н, й?ки санкциялан?ан, ??ене? т?ь?ир ите? ?лк??енд? д?й?м м?жб?ри, д??л?тте? м?жб?р ите? к?с? мен?н т?ьмин ителг?н ??м
хо?у? сы?ана?ы
нда терк?п ?уйыл?ан т?ртип ?а?и??л?рен ?? эсен? ала
[31]
.
Хо?у? нормалары билд?л?ре
[32]
:
- Хо?у? норма?ы ? д?й?м характер?а?ы ?а?и??, айырым ш?хест?рг? ?а?ылмай, илд? й?ш?г?н б?т? халы??а, й?ки бер?й билд? буйынса айырым т?рк?мг? (м???л?н, пенсионер?ар?а) ?а?ыла.
- Хо?у? норма?ы ??р са? кил?с?кк? й?н?лтелг?н ??м к?п ?ат ?улланыу?а и??п тота.
- Хо?у? норма?ыны? ??р са? билд?ле бер структура?ы (т???л?ш?) бар.
Хо?у? норма?ыны? структура?ы
[33]
:
- Гипотеза (
?г?р…
) ? юридик норма элементы: был норманы? тормош?а ашырылыу шарты ??м кемг? (адресаттар, юридик факттар) был норма ?а?ыла ик?нен к?р??т? .
- Диспозиция (
ул осра?та…
) ? юридик норма элементы: хо?у? м?н?с?б?тт?ренд? ?атнашыусылар т?ртип нисек була ала ??м булыр?а тейеш ик?нен к?р??те?се т?ртип ?а?и??л?ре (адресаттар?ы? субъектив хо?у? ??м юридик бурыстары).
- Санкция (
ул осра?та… (яза, т?ь?ир ите? сара?ы) ?арала
) ? юридик норма элементы:
хо?у?ты бо?оусы
?с?н у?ай?ы? э?емт?л?р?е, д??л?т тарафынан м?жб?рл?? сараларын,
яза бире??е
??р?тл?й (юридик бурыс).
Хо?у? нормалары бары?ы берг?
хо?у? система?ы
н , ? айырым
ижтима?и м?н?с?б?тт?р
?е к?йл??се нормалар?
хо?у? ?лк??е
н т?шкил ит?. Хо?у? ?лк??е эсенд?ге нормалар
хо?у? институт
тары тип атала.
- ↑
https://thenextweb.com/vocabulary/law/
- ↑
Алексеев, Том I, 1981
, с. 104?107
- ↑
Корельский, Перевалов, 1997
, с. 226?231
- ↑
Черданцев, 2002
, с. 171?174
- ↑
Матузов, Малько, 2004
, с. 136?137
- ↑
Теория государства и права / Под ред. Пиголкина А. С.. ?
М
.: Изд-во: Городец, 2003. ? С. 75.
- ↑
Яволен,
Дигесты
50.17.202
- ↑
Марченко, 2006
, с. 76
- ↑
Нерсесянц, Философия права, 2005
, с. 48
- ↑
Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона
(билд??е?)
.
Дата обращения: август 2013.
Архивировано
17 август 2012 года.
- ↑
БСЭ (3-е издание)
(билд??е?)
.
Дата обращения: август 2013.
Архивировано
17 август 2012 года.
- ↑
БСЭ (3-е издание)
(билд??е?)
.
Дата обращения: август 2013.
Архивировано
17 август 2012 года.
- ↑
13,0
13,1
Нерсесянц B. C.
Философия права: либертарно-юридическая концепция
(билд??е?)
.
libertarium.ru
. Вопросы философии. ? 2002. ? № 3. ? С. 3-15 (22 март 2002).
Дата обращения: 4 август 2013.
Архивировано
4 февраль 2012 года.
2012 йыл 2 февраль
архивлан?ан
.
- ↑
БСЭ (3-е издание)
(билд??е?)
.
Дата обращения: август 2013.
Архивировано
17 август 2012 года.
- ↑
Четвернин В. А.
Проблемы теории права и государства. Краткий курс лекций. ?
М
., 2007.
- ↑
Лейст О. Э.
Сущность права: Проблемы теории и философии права / Под. ред.
В. А. Томсинова
. ?
М
.: Зерцало-М, 2002. ? 279 с.
- ↑
Нерсесянц, Общая теория права и государства, 2002
, с. 27?28
- ↑
Нерсесянц, Общая теория права и государства, 2002
, с. 33?34
- ↑
Нерсесянц В. С.
Философия права Гегеля
. ?
М
.: Юристъ, 1998. ? С. 134?148.
- ↑
Маркс К.
,
Энгельс Ф.
Сочинения. ?
М
., 1960. ? Т. 4. ? С. 443.
- ↑
Нерсесянц, Общая теория права и государства, 2002
, с. 34
- ↑
Гоббс Т.
Левиафан, или материя, форма и власть государства церковного и гражданского
. ?
М
.: Мысль, 1991. ? Т. 2. ? С. 212.
- ↑
Austin J.
Lectures on Jurisprudence or the Philosophy of Positive Law. ? London, 1873. ? P. 89, 98.
- ↑
Wilfred E. Rumble.
The Thought of John Austin : Jurisprudence, Colonial Reform, and the British Constitution London. ? Dover: Athlone Press, 1985.
- ↑
Sheldon Amos.
A systematic View of the Science of Jurisprudence. ? London, 1872. ? P. 73.
- ↑
Шершеневич Г. Ф.
Общая теория права. ?
М
., 1910. ? Т. 1. ? С. 281, 314.
- ↑
27,0
27,1
27,2
27,3
"
Назаренко Г. В.
Теория государства и права. ?
М
., 2006. ? С. 7.
- ↑
Назаренко Г. В.
Теория государства и права.
М
., 2006. С. 7.
- ↑
Чепурнова Н. М., Серегин А. В.
Теория государства и права: Учебно-методический комплекс
. ?
М
.: ЕАОИ, 2008. ? С. 217.
- ↑
Чепурнова Н. М., Серегин А. В.
Теория государства и права: Учебно-методический комплекс
. ?
М
.: ЕАОИ, 2008. ? С. 218.
- ↑
Корельский, Перевалов, 1997
, с. 272
- ↑
Черданцев, 2002
, с. 208?209
- ↑
Черданцев, 2002
, с. 214?216
- Алексеев С. С.
Общая теория права. В двух томах
. ?
М
.:
Юридическая литература
, 1981. ? Т. 1. ? 361 с.
- Алексеев С. С.
Общая теория права. В двух томах
. ?
М
.:
Юридическая литература
, 1982. ? Т. 2. ? 360 с.
- Давид Р.
, Жоффре-Спинози К.
Основные правовые системы современности
= Les grands systemes de droit contemporains / Пер. с фр.
В. А. Туманова
. ?
М
.: Международные отношения, 1996. ? 400 с. ?
ISBN 5-7133-0892-8
.
- Марченко М. Н.
Теория государства и права. ?
М
.: Проспект, 2006. ? 640 с. ?
ISBN 978-5-392-02414-8
.
- Матузов Н. И., Малько А. В.
Теория государства и права: Учебник. ?
М
.: Юристъ, 2004. ? 512 с.
- Нерсесянц В. С.
Философия права
. ?
М
.: Норма, 2005. ? 848 с. ?
ISBN 5-89123-098-4
.
- Нерсесянц В. С.
Общая теория права и государства
. ?
М
.: Норма, 2002. ?
ISBN 5-89123-381-9
.
- Проблемы общей теории права и государства. Учебник для вузов / Под общей редакцией
члена-корр.
РАН
,
доктора юрид. наук
, проф.
В. С. Нерсесянца
. ?
М
.: Норма, 2006. ? 832 с. ?
ISBN 5-89123-361-4
.
- Протасов В. Н., Протасова В. Н.
Лекции по общей теории права и теории государства. ?
М
.: Издательский дом ≪Городец≫, 2010. ? 752 с. ?
ISBN 978-5-9584-0251-9
.
- Пристенский В. Н.
Русская аксиология права: личность в контексте тотальности
. ? Александр Иванович Введенский и его философская эпоха. ?
СПб.
: СПбГУ, 2006. ? С. 266?273.
- Теория государства и права / Под ред. В. М. Корельского и
В. Д. Перевалова
. ?
М
.: ИНФРА М-Норма, 1997. ? 570 с. ?
ISBN 5-86225-404-4
.
- Трубецкой Е. Н.
Энциклопедия права
. ?
СПб.
: Изд-во ≪Лунь≫, 1998. ? 224 с. ?
ISBN 5-8114-0064-0
.
- Черданцев А. Ф.
Теория государства и права: Учебник для вузов. ?
М
.: Юрайт-М, 2002. ? 432 с. ?
ISBN 5-7975-0616-5
.
- Шанхаев С. В.
Буддизм о преступлении и наказании
// Мировые религии о преступлении и наказании / Науч. ред. А. А. Толкаченко, К. В. Харабет. ?
М
.: Рипол-классик, 2013. ? 608 с. ?
ISBN 978-5-386-05292-8
.
?алып:Право
?алып:ТГП
|
---|
Х??ер ?йр?неле?се ф?нд?р
| |
---|
Тарихи ф?нд?р
| |
---|