Пролетариа?т
(
нем.
Proletariat
лат.
proletarius
?
уры?са
неимущие
,
баш?ортса
ф??ир??р
,
ярлылар
) ?
етештере? сараларына
хо?у??ы?
социаль синыф
, ????ре ?с?н к?н ите??е? бер??н-бер сы?ана?ы ялланып эшл?? (????рене? ?ул к?с?н ?атыу) бул?ан ялланма эшсел?р.
Карл Маркс
фекеренс?, пролетариат баш?а эшсел?р??н ??т?м? ха? тыу?ырыусы булара? айырыла.
Латин теленд?ге
proletarius
???е бер нис? м???н?г? эй? була.
Беренсе м???н?:
proletarius
? уры?са ≪производящий потомство≫, баш?ортса ≪н??ел тыу?ырыусы≫ (
лат.
≪proles≫ ? ≪pro + alo≫ ? ≪для + выращивать, воспитывать≫, ≪?с?н + ??тере?, т?рби?л??≫
). Баш?а ???б?йл?нешт?р?? л? шулай у? ?улланыла:
proles postuma
? отпрыск, потомок, детище, дитя; н??ел, то?ом, емеш, ?а?аныш, бала;
proles futurorum hominum
? род, потомство; ырыу, зат, т?рк?м, н??ел, быуын;
proles ferrea
? племя, раса; ??бил?, млл?т, ту?ан, раса;
proles equitum peditumque
? молодёжь; й?шт?р, й?ш-елкенс?к.
Икенсе м???н?:
proletarius
sermo
? уры?са ≪простонародный≫, баш?ортса ябай халы?, ябай халы??а хас.
??м, ни?ай?т, ?с?нс? й??ни был м???л?л? ?улланыл?ан атама (термин) м???н??е:
proletarius
civis
? ул
Рим
граждандары.
Борон?о Римде?
бе??е? эра?а тиклем 578?535 йылдар?а хакимлек итк?н алтынсы батша?ы
Сервий Туллий
индерг?н система буйынса, й?ми?и?тте? и? т?б?н ?атламына ?ара?ан ??м бер нинд?й ?? м?лк?те булма?ан кешел?р. Халы? и??бен алыу м??л?м?тт?ренд?, улар?ы? м?лк?те тура?ында?ы ?орау?а яуап итеп, был графа?а ≪балалары≫ (уры?са ? ≪дети≫,
латинса
≪пролес≫) тип я?ыр бул?андар. Н?? ошонан халы?ты? был и? ярлы ?л?ш?н? ≪пролетарии≫ ? ≪пролетарий?ар≫ тиг?н исем та?ыла. Икенсен?н, улар?ы? д??л?тк? к?р?клеге бары тик н??ел ?рсете? ? балалар, Римде? буласа? граждандарын тыу?ырыу й???тен?н ген? ба?алана. Т?? м?лд?р?? пролетарий?ар х?рби хе?м?тт?н азат бул?алар ??, ?у?ыра? мохтажлы? тыу?анда улар?ы ??ск?р сафына, башлыса флот?а ала башлай?ар. Б. э. т. осор?о? ?у??ы быуатында й?ш?г?н полководец ??м
с?й?си
эшм?к?р
Гай Марий
ва?ытынан Рим ??ск?рен пролетарий?ар и??бен? тулыландырыу ????ти к?ренешк? ?йл?н?. Х?рби хе?м?тк? алын?ан пролетарий?а
д??л?т
?орал
?
?ал?ан
??м
?ылыс
бирг?н. Шул у? ва?ытта пролетарий?ар?ы? д??л?т тормошонда ?атнашыуы бик сикл?нг?н була.
К?п кен? пролетарий?ар тама? ха?ы и??бен? абруйлы ??м билд?ле ш?хест?рг? т?рл? ва? хе?м?т к?р??те? мен?н ш???лл?нг?н, улар?ы ма?тап рекламала?ан ??м бер ?к ва?ытта пролетарий?ар?а махсус б?ленг?н социаль яр?амды алыу ма?сатында улар?а ба?ым да я?а?ан.
Владимир Даль
т???г?н ≪Б?й?к уры? й?нле телене? а?латмалы ???леге≫ (≪Толковый словарь живого великорусского языка≫) буйынса ?
пролетарий
? ер?е? ??м йорт-?ура?ы? ярлы кр??ти?н, йорт-ер?е?, т?л?к???, т?й?к?е?, ?р?мтама?.
Б?й?к француз революция?ы
осоронда ≪пролетарий?ар≫ а?латма?ын политэкономия?а ниге? ?алыусылар?ы? бере?е,
Швейцария
и?тисадсы?ы
??м
тарихсы?ы
Жан Шарль Леонар Симонд де Сисмонди
?улланыу?а индер?: кил?с?ген ?ай?ыртмай, б?г?нг? к?н мен?н ген? й?ш?г?н ярлы ??м м?лк?т?е? ф??ир??р?е (
живущие сегодняшним днём
,
франц.
vivre au jour le jour
) ул шулай атай.
Классик марксизмда ≪пролетариат≫ ???ен? ??ене?
1847
йылды? октябре а?а?ында тамамла?ан ≪Коммунизм принциптары≫ хе?м?тенд?
Фридрих Энгельс
т?б?нд?гес? а?латма бир?:
Нинд?й?ер капиталдан алын?ан килем й? т?ш?м и??бен? й?ш?м?й, к?н ите? ?с?н а?саны ф???т ?? хе?м?тен ?атыу юлы мен?н тап?ан ижтима?и синыф пролетариат тип атала".
[1]
- ↑
Ф. Энгельс.
Принципы коммунизма
: К. Маркс, Ф. Энгельс.
Избранные сочинения.
М.: Издательство политической литературы, 1985, Т. 3, стр. 122.
(рус.)
- Маркс Карл, Энгельс Фридрих
, ≪Коммунистар партия?ы манифесы≫
- Даль В.
Толковый словарь живаго великорусскаго языка. М.: 1882, т. III, стр. 493