한국   대만   중국   일본 
Лусон ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Лусон

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Лусон
тагал Luzon
ингл.   Luzon
Рәсем
Кем х?рм?тен? атал?ан Лусон [d]
Донъя ?ит?а?ы Азия
Д??л?т   Филиппин
Административ-территориаль бер?мек Филиппин
С???т б?лк?те UTC+8:00 [d]
?ыу ят?ылы?ы буйында урынлаш?ан Тымы? океан
Т?би?и-географик объекты сикт?ренд? урынлаш?ан Филиппин
И? ю?ары н?кт? Mount Pulag [d]
Халы? ?аны 53 336 134 кеше ( 2015 ) [1]
Ди?ге? ким?лен?н бейеклек 2922 метр
Май?ан 109 965 км²
Карта
  Лусон Викимилект?

Лусон ( тагал ??м ингл.   Luzon , исп. Luzon ) ? Филиппин архипелагында и? ?ур утрау ??м ?урлы?ы буйынса донъяла 17-се урында. Май?аны ? 109 964,9 км² [2] . Хал?ы ? 52 990 000 кеше (2015). Утрау?ы? к?нья? ?л?ш?нд? Филиппинды? ике т?п ?ала?ы урынлаш?ан: илде? баш ?ала?ы Манила ??м Филиппинды? халы? ?аны буйынса и? ?ур ?ала?ы Кесон.

Филиппинда?ы ?с эре утрау т?рк?мд?рене? бере?е Лусон исеме мен?н атала. Борон?о карталар?а Лусон утрауына ?а?ылышы бул?ан Лусония ??м Я?ы Кастилия атамаларын да осратыр?а м?мкин. Утрау?а й?ш??сел?р?е лусонсылар тип й?р?т?л?р.

География?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Географик урыны [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Лусон утрауыны? к?нбайышында К?нья? ?ытай ди?ге?е , к?нсы?ышта Филиппин ди?ге?е ята. Т?нья?тан уны Тайвань ??м Рюкю утрау?арынан Лусон бо?а?ы айырып тора. Лусон бо?а?ы ла ике тарма??а б?лен? ? Бабуян ??м Балинтанг каналдарына. .

Климаты [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Климаты субэкваториаль муссонлы, тайфундар йыш булып тора. М??ге й?шел тропик ??емлект?р ??м япра?лы урман мен?н ?аплан?ан, йыл?алар ???ненд? саванна участкалары хасил була.

Рельефы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???к Кордильер тауы.

Лусон ? таулы утрау. Рельефы: и? бейек Пулаг тауыны? бейеклеге 2922 метр?а тиклем ет?.

Утрау?а ??нг?н (Араят), шулай ?ле л? ва?ыт-ва?ын лава?ын тыш?а атып тор?ан ??нм?г?н вулкандар (Майон ??м баш?алар) бар. ?у??ы тап?ыр 1991 йылда лава ат?ан Пинатубо вулканы ла ки? билд?ле.

?ур тау система?ы, ???к Кордильер тау?ары, утрау?ы? т?нья?-к?нбайышынан ?т?. Унан к?нья??а табан ?лл? ни бейек булма?ан Самбалес тау?ары урынлаш?ан, ? к?нсы?ышта ? Кордильер?ы икенсе бер тау?ар те?м??е Сьерра-Мадренан Кагаян йыл?а?ы ???не айыра. Кагаян ? Филиппинда?ы и? ?ур йыл?а. Сьерра-Мадре ??м Самбалес тау?ары ара?ында ???к-Лусон тиге?леге ята, ул 11 000 квадрат километр май?анды бил?й. Д?г? ??тере?се т?п район ул. Тиге?лекте? ?ап урта?ында Араят тауы урынлаш?ан.

?ыу сы?ана?тары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Лагуна-де-Бай к?ле к?ренеше.

Лусон утрауыны? у?айлы ?улты?тары, бухталары к?п, улар ара?ында эрел?ре ? Лингаен ?улты?ы ??м Манил ?улты?ы. Утрау?ы? к?нбайыш ??м к?нья? ?л?ш? ?улты?тар мен?н йыр?ыслан?ан.

К?п ?анды тау йыл?алары ара?ында ик???ы айырылып тора ? Агно ??м Пампанга. Яр буй?арында ??м йыл?алар ???нд?ренд? халы? к?п й?ш?й.

Утрау?ы? к?нья? ?л?ш?нд? Манил ?улты?ынан к?нья?-к?нсы?ыш?а табан Лагуна-де-Бай к?ле урынлаша, ул ? илд?ге и? ?ур к?л, шулай у? К?нья?-К?нсы?ыш Азияла?ы и? ?ур эске к?л. Уны? май?ан 949 квадрат километр т?шкил ит?, унан бер??н-бер Пасиг йыл?а?ы ?ына а?ып сы?а. Ул к?нбайыш?а табан а?а ??м Манил ?улты?ына ?оя. Пасиг йыл?а?ы, б?л?к?й ген? к?л?мле булыуына ?арама?тан, Филиппин тарихында м??им роль уйнай, с?нки Маниланы? ???к ?л?ш? аша ?т?.

Лагуна-де-Бай к?лен?н к?нья?-к?нбайыш?а табан Тааль к?леята. ??нг?н янарптау?ы? емерелг?н кратерына ?ыу тулып, ошо к?л хасил була. К?л урта?ында ?ур булма?ан утрау бар, ул да ??нг?н янартау кратеры, уны? эсе л? ?ыу мен?н тулы. Утрау?а шулай у? илде? и? й?ш ??м и? т?р?н к?л ? Пинатубо (т?р?нлеге 600тир??е, 1991 йылда шул исемд?ге янартау?ан лава атылыу ????мт??енд? хасил бул?ан).

К?рше утрау?ар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Лусондан к?нья?-к?нсы?ышта Миндоро утрауы урынлаш?ан. Ике утрау ?а Верде бо?а?ы мен?н б?лен?, ?ушма К?нья?-?ытай ди?ге?е ??м бухта Таябас. Был к?нья??а Мариндук о бухта?ында урынлаш?ан. Лусонды? к?нья? ?л?ш? ? тар ??м о?онло??а ?у?ыл?ан Бикол ярымутрауы. Ул Лусонды? т?п ?л?ш?н?н Таябас муйыны мен?н айырыла. Бухталар ??м ?улты?тар йыр?ыслан?ан яр ?ы?аты ди?ге? с?й?х?те ?с?н бик у?айлы. Алабат утрауы ??м Кесон провинция?ына инг?н Полильо утрау?ар т?рк?м? Ламон бухта?ында урынлаша?ан. Биколдан тыш та?ы ла ике б?л?к?й ярымутрау ? Карамоан ??м Бондок бар. К?нья? ?л?шт? Бикол янында Самар утрауы урынлаш?ан. Улар?ы Сан-Бернардино бо?а?ы айырып тора. Бикол ярымутрауында вулкандар бик к?п. Албай провинция?ында?ы Майон ? и? ?ур вулкан, 2460 м. К?нья? Камаринесела Исарог ??м Ирига тауы, Сорсогонда Булусан тауы ? утрау?а?ы и? бейек т?б?л?р.

Тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Т?нья? Лусонды? Кагаян ???ненд? фай?алы ?а?ылмалар сы?арыл?ан Калингала (Kalinga site) таш ?оралдар ??м борон?о кешел?р ?лтерг?н ?инд носорогы ( Rhinoceros philippinensis т?р?н? ?арай ) ??лд??е табыла. 13 ??й?кте? ?ыр?ыл?ан урындары, ике ?улбаш ??й?генд? ? таш мен?н ?у?ыу?ан барлы??а килг?н уйымдар бар. Был носорог бынан 777 ??м 631 ме? йылдар элек й?ш?г?н тип билд?л?н? [3] .

Лусон утрауыны? т?нья?-к?нсы?ышында Кальяо [en] м?мерй??енд? кешег? о?шаш й?н эй??ене? ( Homo sapiens) табан ??й?ге табыла. Был ??й?кт?р 66,7 ± 1 ме? йыл тир??е элек й?ш?г?н кешенеке булыр?а тейеш [4] [5] .

Д?г? , кокос пальма?ы, т?м?ке , кукуруз ??терел?.

Утраурау?а алтын , хромит, ба?ыр ??м тимер ят?ылы?тары табыл?ан.

Административ б?ленеше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Административ Лусон утрауыны? административ карта?ы       Бикольский Регион       Долина Кагаян       КАЛАБАРСОН       Центральный Лусон       Кордильерский административный регион       Илокос       Столичный регион       МИМАРОПА

Лусон утрауы 8 т?б?кк? б?ленг?н, улар?ы? ??р бере?е бер нис? провинциянан тора. Т?б?кт?р:

  • Илокос ? I т?б?кт?рен?н
  • Кагаян ???не ? II т?б?к
  • ???к Лусон ? т?б?кт?р??, III
  • КАЛАБАРСОН ? IV т?б?к-A
  • МИМАРОП (МИМАРО) ? IV т?б?к-B
  • Бикол (Биколандий) ? V т?б?к
  • Кордильер Административ т?б?ге (Кордильер)
  • Баш ?ала т?б?кге ? ?ур Манила

Хал?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Лусон хал?ы т?рл? этнолингвистик т?рк?мг? ?арай. Т?п халы?тары: аэт, бикол, ибанаг, игорот, илок, пампанган, пангасинан, тагалдар. ??р бер халы? билд?ле бер районда й?ш?й. Илотар провинция?ы ??т?нл?к Т?нья? Илокос ??м К?нья? Илокос ??м Кагаян ???ненд? й?ш?й. Пампангандар ??м пангасинандар ? провинция?ы Пампанга, Пангасинан, Тарлак ???к ??м Лусонда, тагалдар ? Маниланы? ситке райондарында ??м Калабарсон т?б?генд?. Игороттар ? ???к Кордильер хал?ыны? д?й?м исеме, тау хал?ы, ?мм? улар бер нис? т?рл? халы?тан тора. Ибанагтар ? Кагаянды?, ? биколдар (биколано) ? Бикол ярымутрауыны? ерле хал?ы. Мосолмандар ??м ?ытай?ар , шулай у? Европа, А?Ш-тан к?сеп киле?сел?р, япондар, корей?ар, метис ??м баш?алар к?бе?енс? ?алала осрай. Халы?тар?ы? ??р бере?ене? ?? теле бар, ?мм? д??л?т теле булып тагаль теле ?анала. Аралашыу?а инглиз теле ки? ?улланыла. ?мм? 1899 йылда, колониаль и?е?г? ?аршы революция ?ы??ан осор?а, р?сми тел булып испан индерел?, б?т? документтар ?а шул телд? тултырыла. Дини ышаныу?ар ?а т?рл?с?. К?пселек халы? католик динен тота, протестанттар ? бер а? ??ер?к.

И?тисады [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Шулай у? ?ара [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Филиппин утрау?ары исемлеге

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]