Диск ыр?ытыу
? махсус спорт снарядын ? дискты алы?лы??а ыр?ытыу буйынса
е?ел атлетика
дисциплина?ы.
Ыр?ытыу?а
??м е?ел атлетиканы? техник т?р? программа?ына ин?. Спортсынан к?с ??м х?р?к?тт?ге у?-ара ярашыу?ы талап ит?.
Ир-аттар ?с?н1896 йылдан, ?атын-?ы??ар ?с?н 1928 йылдан е?ел атлетиканы?
Олимпия
дисциплина?ы булып тора.
Е?ел атлетиканы? к?пб?йгел?р составына ин?.
Ярышта ?атнашыусылар диаметры 250 см бул?ан т???р?к ?йл?н??ен?н ыр?ытыу баш?ара. Ыр?ытып еб?ре??е? аралы?ы был т???р?кте? тыш?ы ?йл?н??ен?н снарядты? барып т?шк?н урынына тиклем ?лс?н?.
Ир-егетт?р ?с?н дискты? ауырлы?ы ? 2 кг, ??мер спортсылар ?с?н ?1,75 кг, ?атын-?ы??ар ??м ??мер ?ы??ар ?с?н 1 кг ауырлы?та була.
Дискты? диаметры 219?221 мм ир-егетт?р ?с?н ??м ?атын-?ы??ар ?с?н 180?182 мм т?шкил ит?.
Р?сми ярыштар?а ?атнашыусылар?ы? алты м?мкинлеге була. ?г?р ?атнашыусылар ?аны ?иге???н к?бер?к бул?а, 3 м?мкинлект?н ?у? улар ара?ынан ?иге? и? к?сл? ?атнашыусы ?айланып алына. Сиратта?ы ?с м?мкинлект? алты м?мкинлекте? и? к?п ????мт??е буйынса и? я?шы?ын ?айлап алалар
Диск ыр?ытыу селт?р мен?н к?рт?л?нг?н сектор?ан р?хс?т ителг?н горизонталь 35° осош м?й?ш?н?н ю?ары булма?ан, д?р???р?ге, 34,92° баш?арыла.
Ю?и?? диск ялан?а осоп сы?а алмаяса? ??м селт?рг? й?ки тер????рг? барып т?рт?л?с?к.
Диск осошоно? ки?леге 6 метр т?шкил ит?. Спортсы?а, диск ерг? барып т?шм?йенс? сектор сиген? сы?ыу тыйыла.
?г?р ?? баш?а ?а?и??л?р бо?олма?а, ыр?ытыл?ан дискты? сектор ?ойма?ына ?а?ылыуы м?мкин.
Диск ыр?ытыу ? бик борон?о спорт т?р?. Бе??е? эра?а тиклем 5 быуатта скульптор Мирон диск ыр?ытыусы скульптура?ын эшл?й (Diskobolos). Ул х??ер б?т? донъя?а билд?ле.
Шулай у?, борон?о грек аллалары диск мен?н уйна?андар.
Мифтар
?ы? бере?е буйынса,
Аполлон
диск ыр?ытыу буйынса ??ене? ??й?кл? кеше?е, Спарта принцы Гиакинф мен?н ярыша.
Т?ь?ир ите? ма?сатында, Аполлон дискты барлы? к?с?н? ыр?ыта. Гиакинф, ?? я?ынан, Аполлон?а о?шар?а тырышып, осоп бар?ан дискты тотоп алыр?а маташа. Диск Гиакинф?а барып тей?, ??м ул ??л?к була.
Икенсе легенда буйынса, к?нбайыш елд?рене? к?нс?л алла?ы Зефир, Гиакинфты ?лтере? ?с?н дискка ?р?п еб?р?.
Археологик ?а?ыныу?ар ??м тарихсылар?ы? тикшерене???ре к?р??те?енс?, диск ыр?ытыу Борон?о Грецияла ки? таныл?ан. Был ярыштар борон?о олимпия уйындарында ?тк?н.
?орамал бронзанан ??м таштан я?ал?ан. Ауырлы?ы 1,25 кг алып 5,70 кг, диаметры 16,5 см алып 34 см тиклем бул?ан.
Тарихи м??л?м?тт?рг? ?ара?анда, атлеттар ?абыр?а х?р?к?те мен?н дискты? я?ылы?ы ерг? перпендикуляр бул?ан ?ал?ыулы?тан ыр?ыт?андар.
Т?р булара? диск ыр?ытыу?ы х??ерге ва?ытта Афинала Беренсе олимпия уйындарында(1896) терге?е? ?арар ител?.
Ул са?та техника?ы тура?ында аны? к??аллау булмай ??м ярыштар?ы грек стиленд? ?тк?рерг? ?арар ит?л?р.
1908 йылда Лондонда?ы олимпия уйындарында ярыштар?ы ике стилд?: грек ??м ирекле стилд?(х??ергег? я?ын)?тк?р?л?р.
Ирекле стиль буйынса алы?лы? ота. Артабан стилд?р?е камиллаштырыу башлана. Был осра?та башта?ы торошта дискты? ?йл?не?е горизонталь я?ылы?та бара.
Башта, борон?о гректар ?ыма?, ?ал?ыулы?тан ыр?ыталар, артабан й??р? ташлау секторына к?с?л?р. ?мм? сектор?ы? к?л?ме б?л?к?й була. Шу?а 1910 йылдан IAAF диск ыр?ытыу ?с?н сектор к?л?мен 2,5 метр?а тиклем арттыра.
1921 йылда
американлы Догерти я?ы стиль ? боролош ярым мен?н ыр?ытыу?ы т??дим ит?. Атлет алда?ы ыр?ытыу юн?лешен? ?арай ?ул ?абыр?а мен?н х?р?к?т башлай, ??м башта ?ул ая?та ?йл?неп, у? ая??а атлап сы?а.
1930 йылда американлы Кренц 50 м (51,03 м) ?рен яулай ??м уны? техника варианты, ю?ары ?икерешт?ге боролошо, б?т? донъяла ки? танылыу ала.
1940 йыл?а тиклем ошо стилде камиллаштырыу бара ??м шул ва?ыттан алып диск ыр?ытыусылар?ы? техника?ы ??г?рм?й.
Дискты? башлан?ыс ти?леге ю?ары класлы ир-егет атлеттар?ы? 25 м/с ет?.
Диск ыр?ытыусы ир-егетт?р ?с?н ел?е? к?нд? ?орамалды? 36-38° осош м?й?ш? и? я?шы?ы тип ?анала[1].
Ыр?ытыу х?р?к?тен ?т?г?нд? атлеттар шулай у? ????рене? ?йр?л??ен д? дискка ??т?п бир?л?р. Был ?орамал?а осошта ??т?лм? тоторо?ло? м?мкинлеге бир?.
~5 м/с тиклем ти?лекле ?аршы ел (шулай у? са??ы мен?н трамплиндан ?икерг?нд?) у?айлы фактор булып тора.
? инде ни тиклем ?аршы елде? ти?леге ю?ары, шул тиклем атлет ?улынан ?орамалды? осош м?й?ш? к?мер?к булыр?а тейеш.
Шунлы?тан, елде тоя беле? ??м о?талы?, спортсылар ?йтмешл?й, ≪снаряд?а тей?ере?≫ ??м ≪дискты елг? ?алыу≫ ? ю?ары класлы диск ыр?ытыусылар?ы? о?талы?ыны? бере?е.
Ю?ары булма?ан класлы спортсылар?ы? д?лиле булып дискты? осошта?ы ар?ыры б?релеше, тоторо??о? осош траектория?ы ?анала. Был са?та диск ?ырын кит? ??м ти? а??а т?ш?.
Б?т? баш?а ыр?ытыу дисциплиналарында?ы ке?ек, диск ыр?ытыу?а о?а? йылдар А?Ш атлеттары ??т?нл?к ит?.
1980 йылдан башлап улар мен?н ГДР ??м ФРГ атлеттары к?н?рк?шлек ит?л?р.
2000 йылдар?ан башлап, Венгрия, Эстония, Литва спортсылары лидерлы? ит? башлай?ар
1928 йылда ?атын-?ы??ар?ы? диск ыр?ытыуы Олимпия уйындарыны? ярыш программа?ына ин?. Е?ел атлетикала беренсе совет чемпионы Нина Пономарева-Ромашкова (1952) була.
Был спорт т?р?нд? ю?ары ????мт?л?рг? американлы Ортер Эл ?лг?ш?. Ул 1956 йылдан алып 1968 йыл?а тиклем Олимпия уйындарында 4 алтын ми?ал яулай.
Диск ыр?ытыу?ы йыш ?ына й??р? ыр?ытыу мен?н ?ушыу хас.. Совет спортсы?ы Тамара Пресс Олимпия уйындарында й??р? ташлап (1960, 1964)??м диск ыр?ытып (1964) е?е? яулай.
- Герд Кантер (Эстония)
- Ортер Эл (А?Ш)
- Мак Уилкинс (А?Ш)
- Ларс Ридель (Германия)
- Юрген Шульт (ГДР)
- Виргилиус Алекна (Литва)
- Владимир Трусенев (СССР)
- Эллина Зверева (Белоруссия)
- Нина Пономарева-Ромашкова (СССР)
- Фаина Мельник (СССР)
- Эвелин Яль
(ГДР)
- Наталья Садова
(Р?с?й)
- Буханцов К. И.
Метание диска. ? 2-е изд., доп. ?
М
.: Физкультура и спорт, 1977. ? 56 с.