Волга буйы ?алалары картала
Волга пейзажы
Волга буйы
? ки? м???н?л? ?
Волга
буйы а?ымына сикт?ш бул?ан барлы? территория. Йыш ?ына ?леге термин тар м???н?л? ?улланыла ? Волганы? урта ??м т?б?нге а?ымына сикт?ш бул?ан ??м и?тисади я?тан у?а тартыл?ан территория?ы к?? у?ында тотола. Волга буйы сикт?ренд? Волга буйы ?ал?ыулы?ы (у? яр) ??м Волга аръя?ы (?ул яр) айырылып тора. Т?би??т я?ынан Волга буйына ?ай?ы бер?? Волганы? ?рге а?ымында бул?ан райондар?ы ла индер?л?р.
?асандыр Волга буйы
Бол?ар
,
?ыпса? дала?ы
,
Алтын Ур?а
??м Русь составына инг?н.
?ур Совет Энциклопедия?ында
[1]
СССР-?ы? Европа ?л?ш?н и?тисади я?тан районлаштырыу?а Волга буйы и?тисад районы Волга буйы и?тисади районы ?? эсен?
Ульяновск
,
Пенза
,
Куйбышев
,
?арытау
,
Волгоград
??м
?стр?хан ?лк?л?рен
, Татар ??м ?алмы? АССР-ын ала; шул у? ва?ытта т??ге ?с ?лк? ??м Татар АССР-ы, ????тт?, Урта Волга буйына индерел?, ?ал?андары ??м ?алмы? АССР-ы ? Т?б?нге Волга буйына. Х??ерге административ административ-территориаль б?ленеше:
Волга буйы этнохоронимы: волжанин
[2]
[3]
.
Шулай у? Волга йыл?а?ыны? бассейнын ?с ?л?шк? б?ле? к???тел? (Волга буйы б?ленешен? ти? т?гел): ?рге Волга, Урта Волга, Т?б?нге Волга.
Рельефы тиге?, уй?ыулы?тар ??м ?ал?ыулы?лы тиге?лект?р ??т?нл?к ит?. Климаты ? уртаса-континенталь. Й?йе йылы, июлд? уртаса айлы? ?ауа температура?ы ? +22°- 25°С; ?ыш бик ?ыуы?, ?инуар?а ??м февралд? уртаса ?ауа температура?ы ? 10°-15°С. Т?нья? ?л?ш?нд? яуым-т?ш?мд?? уртаса йыллы? ми?дары 500?600 мм, к?нья?та ? 200?300 мм. Т?би??т зоналары: ?атнаш урман (Татарстан), урманлы дала (Татарстан (?л?шл?т?), ?амар, Пенза, Ульяновск, ?арытау ?лк?л?ре), дала (?арытау (?л?шл?т?.)
?? эсен? Урта Волга буйы т?б?кт?рен, ???к Р?с?й?е? ?ай?ы бер т?б?кт?рен (
Мордва Республика?ы
,
Пенза ?лк??е
), Урал буйы (
Пермь крайы
,
Баш?ортостан
). ???ге ?
Т?б?нге Новгород
?ала?ы. Округ Р?с?й федерация?ыны? территория?ыны? 6,08 % т?шкил ит?. 2008 йылды? 1 ?инуарына халы? ?аны? 30 241 583 (21,4 % РФ); халы?ты? к?пселеге ? ?ала хал?ы. М???л?н, ?амар ?лк??енд? 80 %, Р?с?й Федерация?ында (я?ынса 73 %).
Урта Волгала урынлаш?ан. Район территория?ы к?нья?-к?нбайыштан т?нья?-к?нсы?ыш?а табан 1000 километр?а ?у?ыл?ан ??м т?рл? т?би??т зоналарында урынлаш?ан: т?нья? ?л?ш? ? тайга урмандарында, к?нья? ? урманлы далалар?а. Район Р?с?й ???генд? урынлаш?ан,
Волга
, Ока, Вятка йыл?аларыны? суднолар й?р?? бассейнында, ???к, Волга буйы, Урал ??м Т?нья? райондары мен?н сикт?ш ??м ты?ы? б?йл?нешт?. Халы? ?аны ? 7,5 млн кеше (2010).
Т?б?нге Волгала урынлаш?ан. Волга буйы территория?ыны? май?аны 537,4 ме? км², , халы? ?аны 17 миллион кеше, хал?ыны? ты?ы?лы?ы ? 25 кеше/км². ?ала хал?ыны? ?л?ш?, ? 74 %. Волга буйы и?тисади районына 94 ?ала, шул и??пт?н 3 миллионлы ?ала (?амар, ?азан, Волгоград), 12 федерация?ы субъекты ин?. Т?нья?та ? Волга-Вятка районы, к?нья?та ?
Каспий ди?ге?е
, к?нсы?ышта ?
Урал
районы ??м
?а?а?стан
, к?нбайышта ? ???к-?ара тупра?лы район ??м Т?нья? Кавказ мен?н сикт?ш. И?тисади к?с?ре ? Волга йыл?а?ы. Волга буйы и?тисади районы ???ге
?амар?а
урынлаш?ан.
1998 йылды? 27 октябренд? ?амар ?ала?ында Волга буйында?ы ете эре ?алалар ?
?азан
,
Т?б?нге Новгород
,
Пенза
,
?амар
,
?арытау
,
Ульяновск
,
Чебоксар
? ет?ксел?рене? беренсе д?й?м йыйылышы ?тте, йыйылышта Волга буйы ?алалары Ассоциация?ы т???л??е тура?ында килеше?г? ?ул ?уйылды. 2000 йылды? февраленд? Ассоциация?а ? Йошкар-Ола, 2002 йылды? 1 ноябренд? уны? р?тт?рен ?
?стерхан
??м
Саранск
, 2005 йылда ? герой-?ала
Волгоград
, 2009 йылда ? Киров ?ала?ы тулыландыр?ы. ?леге ва?ытта Волга буйы ?алалар ассоциация?ына 25 ?ала ин?.
2015 йылда Ассоциация составына
Ижевск
,
Пермь
,
?ф?
,
Ырымбур
,
Тольятти
,
Арзамас
, Балаков, Димитровград,
Новокуйбышевск
,
Новочебоксарск
, Сарапул,
Ст?рлетама?
??м
Сызрань
?алалары инде.
Ассоциация ?алаларында ?с миллиондан ашыу кеше й?ш?й
[4]
.