한국   대만   중국   일본 
Б?й?к Зимбабве ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Б?й?к Зимбабве

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Б?й?к Зимбабве
ингл.   Great Zimbabwe National Monument
Ил

Зимбабве

Координаталар

20°16′12″ ю. ш. 30°55′59″ в. д. H G Я O

Бөйөк Зимбабве (Зимбабве)
Бөйөк Зимбабве
Б?й?к Зимбабве
Б?й?к Зимбабве
ЮНЕСКО флагы ЮНЕСКО Б?т? донъя мира?ы, объект № 364
рус. ? англ. ? фр.

Б?й?к Зимбабве ( ?ур Зимбабве ; шона телен?н: ≪дзим­ба-дза-маб­ве≫ ? ≪таш йорттар≫) ? Зимбабве д??л?тене? Масвинго провинция?ында урынлаш?ан борон?о К?нья? Африка ?ала?ыны? таш ?омарт?ыларына бирелг?н исем.

Оло Зимбабве шона хал?ыны? ( банту т?рк?м? хал?ы ) ата-бабаларыны? т?п изге ??м культ ???ге булып ?анал?ан. Бе??е? эраны? 1130-сы йылдар тир??енд? ?ала?а ниге? ?алын?ан ??м ул ике-?с быуат дауамында бул?ан.

?оролошо [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Борон?о заманда ул Мономотапа д??л?тене? ???ге бул?ан, ул шулай у? Б?й?к (?ур) Зимбабве , Муене Мутапа й?ки Мунхумутапа держава?ы булара? билд?ле. Был империя х??ерге Зимбабве (х??ерге д??л?т ошо ?аланы? исемен ал?ан) ??м Мозамбик д??л?тт?ре сигенд? урынлаш?ан бил?м? мен?н идара итк?н. Улар баш?а донъя мен?н Замбези йыл?а?ы дельта?ыны? к?нья?ында?ы Софала ке?ек порттар аша сау?а итк?н [1] .

?? сиратында, ?ала ике район?а б?ленг?н. Кешел?р?е? к?бе?е (улар?ы? и??бе 10 ме?д?н д? к?м булма?ан) ?алам аласы?тар?а й?ш?й, абруйлы кешел?р ?аланы? махсус к?рт?л?нг?н райондарында т?пл?н?. Архитектура ?оролмаларыны? к?бе?е ? таш башнялар, монолиттар ??м алтар??р ? до?алар ?ылыу ?с?н т???йенл?нг?н бул?ан. ≪Зимбабве≫ тиг?н ??? т?п м???н??е ≪таш йорттар≫?ан тыш ? ≪?иб???т ?ылыу йорттары≫ тиг?н ??т?м? м???н?не л? а?лата.

Ниге???, бында ям?ыр ?с?н, тим?к, мул у?ыш ?с?н ≪яуаплы≫ ила?тар?а до?а ?ыл?андар. Урында?ы ??бил?не? т?п ила?ы Мвари бул?ан. Мбире ??бил??е шулай у? мбондоро?а ? идара итк?н династиялар рухтарына табын?ан. ?ур Зимбабвела шоналар XIX быуат башына тиклем й?ш?г?н.

?йр?не? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

XVI быуатта Мономотапа батшалы?ы ??м уны? баш ?ала?ы Б?й?к Зимбабве тура?ында беренсел?р??н булып унда к?нсы?ыштан ?теп инг?н португалдар белг?н. 1570 йылда ?ала?а Франсишку Баррету ет?кселегенд?ге португал экспедиция?ы килг?н. Т???р?к ?ы?аттары мен?н ?ур Зимбабвены х?терл?тк?н ??л?? ??р?те Урбано Монти?ы? 1587 йыл?ы ≪Донъя атласы≫нан Африка карта?ында ла бар [2] [3] .

Х??ерге заман ?алимдары тарафынан бер нис? осор айырыла. И? борон?о?о ? х??ерге Зимбабве д??л?тене? ???к ??м к?нья? ?л?ш?нд? билд?ле Гокомере м???ни?те керамика?ы мен?н я?ынса IV быуатта тамамлан?ан. Я?ынса XII быуат ?ара?ан ?атлам ? элеккес? керамика ??м торла? т?р??ре буйынса к?с?гилешлелекк? эй? ? бында ?ай?ау ??м балсы?тан ?ур булма?ан йорттар, шул са?та у? таштан биналар?ы? т???л?ш? башлана. Был ва?ыт ??г?решт?рен к?скенсел?р киле?е мен?н б?йл?й??р. Фараз буйынса, каранг хал?ы (шона халы?тары т?рк?м?) урында?ы халы?ты буй?ондор?ан ??м ??р?п сау?аг?р??ре мен?н сау?аны яй?а ?ал?ан [4] .

Я?ынса 1450 йылда ?аланы? с?ск? атыу осоро билд?л?н?, ул са?та ≪Акропол≫д? ??г?ртеп ?ороу?ар баш?арыла, ???нд? йорт-?аралтылар т???л?. Был ва?ыт?а ?ара?ан археологик табылды?тар ара?ында ? ?оштар?ы? таш скульптуралары, импорт ?йбер??ре к?п. Был осор?а Б?й?к Зимбабве Мономотапа д??л?тене? баш ?ала?ы бул?ан. Я?ынса XVI быуатта (?у?ыштар, Саби йыл?а?ында суднолар й?р??ен ту?татыу й?ки баш?а с?б?пт?р ар?а?ында) ?ала ошо статусты ю?алт?ан. Африканы? к?нья?-к?нсы?ыш ?л?ш?нд? Б?й?к Зимбабве?а о?шаш ?аласы?тар, шул и??пт?н Ками, Дло-Дло (Дхло-Дхло), Иньянга ??м баш?алар билд?ле [4] .

Барлы??а киле? тура?ында?ы гипотезалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1867 йылда ?ала емереклек?ре янына ?унарсы Адам Рендер кил?, ул 1871 йылда немец с?й?х?тсе?е ??м географ Карл Маухты? юлдашы була. Т??ге археологик э?л?не???р ?тк?рг?нд?н ?у?, Маух был урынды? са?ыу тасуирлама?ын Европа матбу?атына еб?рг?н ??м, был урын С?л?йм?н (Соломон) ?иб???тхана?ыны? к?серм??е булып тора, тип ??т?г?н ??м Т??ратта?ы Офир ерен таптым тип белдерег?н [5] . ?илми м?хитт? XIX быуат урта?ынан Африка ?ит?а?ында?ы ?ара т?нле кешел?р?е? проектлау ?а, т???? ?? ??л?те ю? тиг?н инаныу ??т?нл?к итк?н [6] . Археолог Джордж Теодор Бент, ?аланы финикий?ар й?ки ??р?пт?р т???г?н, тип ра?ла?ан [7] .

1928?1929 йылдар?а ?ур Зимбабвены? ?омарт?ыларын Африкала бер нис? йыл эшл?г?н Британия археологы Гертруда Катон-Томпсон ?йр?н?. Ул, емереклект?р туранан-тура Африкала барлы??а кил?, тип ра?ла?ан.

?ур Зимбабвены? матди м???ни?те ?алды?тарыны? барлы??а киле?е ??м уны барлы??а килтерг?н ?ара т?нле булма?ан кешел?р?е? цивилизация?ы тура?ында?ы гипотеза ?лег? тиклем ки? тарал?ан (был тема?а ф?нни м???л?л?р борон?о й???д ?аласы?ы ??м архитектура?ы мен?н параллельд?р у??арыла) [8] .

Факттар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М???ни?т ??енс?легене? символы булара? ≪Зимбабве≫ атама?ын х??ерге Зимбабве д??л?те ?абул итк?н. Б?й?к Зимбабвенан таш скульптура?ы (?ош ?ыны) ??р?те илде? гербында ??м флагында бар.

1980 йылда бойондоро??о?ло? яулан?андан ?у? 2008 йылда валютаны? ??м?ле ту?татыл?ан?а тиклем, Зимбабве а?са?ында 50 долларлы? купюрала борон?о ?аланы? емереклект?ре ??р?тл?нг?н. Л?кин ул 2000-се йылдар?а?ы гиперинфляция ар?а?ында ул б?т?нл?й фай?аланылма?ан тиерлек. Б?й?к Зимбабвены? ?ош ?ыны ??р?те 1 цент т??к?г? т?ш?р?лг?н. Бынан тыш, Б?й?к Зимбабвены Б?т? донъя мира?ы исемлеген? индере? ай?анлы 1986 йылда ?ур ?ойма ??р?те т?ш?р?лг?н марка сы?арыла [9] . Конуслы башня ??м ?ошто? ??р?те т?ш?р?лг?н та?ы бер марка 2005 йылда сы?арыла. [10]

Зимбабве флагында Б?й?к Зимбабвенан ?ош ?ыны ??р?тл?нг?н
Зимбабве гербында Б?й?к Зимбабвенан конуслы башня ??м ?ош ?ыны ??р?тл?нг?н
1 центта ?ош ?ыны ??р?тл?нг?н
Б?й?к Зимбабве емереклект?ре 50 долларлы? банкнотала ??р?тл?нг?н

Галерея [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. ≪Vast Ruins in South Africa- The Ruined Cities of Mashonaland≫, The New York Times, 18 December 1892, p. 19.
  2. Странная карта, возрастом 430 лет. artsgtu.ru . Дата обращения: 19 апрель 2020. Архивировано 16 июль 2020 года.
  3. Largest Early World Map ? Monte’s 10 ft. Planisphere of 1587 . www.davidrumsey.com . Дата обращения: 19 апрель 2020. Архивировано 7 апрель 2020 года.
  4. 4,0 4,1 Зимбабве (Большой Зимбабве)  // Большая российская энциклопедия  : [в 35 т.]  / гл. ред. Ю. С. Осипов . ? М . : Большая российская энциклопедия, 2004?2017.
  5. Hill, Geoff (2005) [2003]. The Battle for Zimbabwe: The Final Countdown. Johannesburg: Struik Publishers. p. 31. ISBN 978-1868726523 .
  6. Daniel Tangri. Popular Fiction and the Zimbabwe Controversy , History in Africa , Vol. 17 (1990), p. 293.
  7. ≪Vast Ruins in South Africa- The Ruined Cities of Mashonaland≫, The New York Times, 1892-12-18, p. 19.
  8. Tudor Parfitt, Yulia Egorova. Genetics, Mass Media and Identity: A Case Study of the Genetic Research , 2006, pp. 61-62.
  9. Abbildung der Briefmarke von 1986 (englisch)
  10. Abbildung der Briefmarke von 2005 (englisch)

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]